چالش‌های بازسازی نوار غزه پس از جنگ و سناریوهای اسرائیل برای فشار به حماس
پس از آتش‌بس، اسرائیل به دنبال واگذاری بازسازی غزه به حماس است، اما چالش‌های زیادی در مسیر بازسازی و تأمین نیازهای مردم وجود دارد.
نتانیاهو همواره از نابودی کامل حماس در فردای جنگ سخن گفته بود؛ طرحی که حتی برخی در داخل سرزمین‌های اشغالی آن را غیرواقعی می‌دانستند. اما با آغاز پروژه بزرگ محور نتزاریم که فلسطینی‌ها آن را «خط مرگ» می‌نامیدند، برخی تحلیلگران بدبین اسرائیلی نیز امیدوار شدند که پس از آتش‌بس، دست‌کم در شمال غزه معادلات تغییر کند و منطقه حائل جدیدی ایجاد شود. حتی برخی پیش‌بینی می‌کردند که امکان خالی شدن شهرهایی چون جبالیا، بیت لاهیا و بیت حانون وجود داشته باشد.
اما اولین بازگشت آوارگان فلسطینی به خانه‌هایشان در شمال غزه، پس از مدت‌ها کوچ اجباری، امید تحلیلگران اسرائیلی را که منتظر تغییرات بودند، به ناامیدی بدل کرد. با خروج اسرائیلی‌ها از محور نتزاریم در مرحله اول آتش‌بس و بازگشت سریع بیش از نیمی از جمعیت آواره شمال غزه به خانه‌هایشان، این رویاهای صهیونیستی مبنی بر انتقال کنترل مدنی و سیاسی غزه به گروه‌های غیر از حماس، عملاً رنگ باخت. این تحولات باعث ناامیدی در تحلیلگران و انتقاد از مسئولین نظامی اسرائیل شد.
با این حال، باید گفت که سناریوی آواره‌سازی نوار غزه همچنان به پایان نرسیده است. علی‌رغم پیروزی‌های محور مقاومت، مسأله بازسازی غزه یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های پیش‌روی حماس و مقاومت است. به‌نظر می‌رسد که اسرائیل به دنبال ایجاد شرایطی است که حماس به تنهایی مسئولیت بازسازی و مدیریت نوار غزه را برعهده بگیرد. این سناریو به این معنی است که بسیاری از کارهای دولتی پیش از 7 اکتبر، مانند اداره پلیس، گمرک، مدارس و دانشگاه‌ها که تحت مسئولیت تشکیلات خودگردان بودند، اکنون باید به حماس واگذار شود. این فشار به حماس برای ناتوانی در بازسازی و تحمل مسئولیت‌های جدید، می‌تواند به عنوان یک استراتژی از سوی اسرائیل در جهت تنبیه و تضعیف این گروه تعبیر شود.
این سناریو همچنین می‌تواند تأثیر منفی بر مشارکت بازیگران منطقه‌ای و جهانی در بازسازی غزه داشته باشد و روند بازگشت زندگی عادی به این مناطق با تأخیرهای جدی روبه‌رو شود. در همین راستا، اقدامات اخیر کابینه نتانیاهو مبنی بر اخراج آژانس آنروا از تمامی اراضی فلسطین اشغالی و غزه، ممکن است بخشی از این استراتژی باشد.
یکی از موضوعات کلیدی که در آینده غزه و پس از جنگ باید به آن توجه ویژه‌ای داشت، سه مؤلفه اصلی اجتماع در این منطقه است که شامل مساجد، مدارس، دانشگاه‌ها و خانه‌ها می‌شود. چالش عمده حماس در این مرحله، تأمین "رضایت زندگی" برای مردم غزه است که در واقع از فرهنگ و زندگی روزمره فلسطینی‌ها نشأت می‌گیرد. اهمیت خانه‌ها و سرپناه برای فلسطینی‌ها به خوبی شناخته شده است، اما تخریب وسیع خانه‌ها توسط اسرائیل، به ویژه در شمال غزه، نگرانی‌های زیادی را در خصوص زمان بازگشت آوارگان و امکان بازسازی ایجاد کرده است.
حدود 430 هزار خانه در نوار غزه نیاز به بازسازی دارند که تقریباً 60 درصد از کل خانه‌ها را شامل می‌شود. این آمار در مقایسه با نیازهای بازسازی پس از جنگ‌های قبلی، قابل توجه است و هر گونه اقدام در زمینه بازسازی می‌تواند تأثیر زیادی بر تعادل قدرت در غزه داشته باشد. به‌نظر می‌رسد که حماس به دنبال واگذاری بازسازی نوار غزه به دولت وحدت ملی است تا بخشی از کارهای بازسازی و اداره دولتی به تشکیلات خودگردان واگذار شود و این امر امکان جذب کمک‌های مالی را فراهم کند.
حضور حماس و فتح در نشست‌های وحدت فلسطینی‌ها، از جمله اجلاس اخیر در چین و تأکید بر نقش این کشور در بازسازی غزه، نشان‌دهنده تلاش‌های حماس برای برنامه‌ریزی برای فردای جنگ و مدیریت شرایط پس از آن است. سرعت و چگونگی بازسازی غزه و انتخاب بازیگران موثر در این فرآیند، به همان اندازه که توافق آتش‌بس اهمیت دارد، می‌تواند تعیین‌کننده باشد. در عین حال، رژیم صهیونیستی برای اجرای این برنامه‌ها با فشار زمان و اعتراضات داخلی و خارجی مواجه نخواهد بود، همان‌طور که در دوره طوفان‌الاقصی تجربه کرده بود.