بازگشت به ماقبل تاریخ در بامداد جمعه| ماجرا چه بود؟ و حالا چه خواهد شد؟
یک روایت ساده برای اینکه بدانید ماجرای اختلال کامپیوتری جهانی چه بود
هفت صبح| بزرگ‌ترین شکست تکنولوژی. این عبارتی بود که دیروز توسط برخی رسانه‌ها استفاده شد تا با آن بتوانند عجیب بودن و البته حجم بالای تخریب حادثه‌ای را نشان دهند که حوالی یک و نیم بامداد روز جمعه به وقت شرق آمریکا و هشت صبح به وقت تهران شروع شد و در کشورهای توسعه‌یافته و بزرگ، چه در شرق و چه در غرب جهان، بسیاری از خطوط هوایی و خطوط ریلی را با لغو حرکت هواپیماها یا قطارها مواجه کرد، فروشگاه‌های خرده‌فروشی را به تعطیلی کشاند چون کسی نمی‌توانست از سیستم‌های پرداخت الکترونیکی استفاده کند و حتی سیستم درمانی را در برخی کشورها با چالش روبه‌رو کرد. ماجرا چه بود؟ چرا اینطور شد و حالا چه خواهد شد؟
شرکتی داریم به نام کراود استرایک. این شرکت در سال ۲۰۱۱ تاسیس شده است. کارش چیست؟ تامین امنیت سایبری در فضای ابری. نترسید. توضیح می‌دهیم یعنی چه. وقتی شما یک فایل را روی کامپیوتر خود سیو یا ذخیره می‌کنید فایل روی هارد شما ذخیره می‌شود. حالا اگر شما مثلا نیاز داشته باشید که آن را پرینت کنید باید چه کنید؟ آن را روی یک حافظه قابل حمل مثل فلش یا یو اس بی بریزید و با خودتان به مغازه پرینتی ببرید. راه حل دیگر چیست؟
آن را در تلگرام یا واتساپ برای خودتان ارسال کنید. در اینجا چه اتفاقی رخ داده است؟ شما از فضای ابری که تلگرام یا واتساپ برای شما درست کردند برای نگه‌داری فایل استفاده می‌کنید. چرا اسمش ابری است؟ چون مثل یک ابر همیشه در حال نقل و انتقال است. می‌تواند بالای سر شما در خانه باشد و بعد که به مغازه پرینتی رفتید آن جا بیاید و بالای سرتان قرار بگیرد.
حالا من و شما نهایتا چند فایل ورد و چند عکس و چند فیلم روی کامپیوترمان داریم ولی شرکت‌های بزرگ داده‌های بسیار بزرگی را باید ذخیره کنند. هر روز و حتی هر ثانیه. بنابراین به جای اینکه بروند و سرورهای زیادی بخرند، از فضای ابری استفاده می‌کنند. این فضای ابری را مثلا گوگل یا مایکروسافت در اختیار این شرکت‌ها قرار می‌دهند و پولش را می‌گیرند. مثل اجاره یک انبار.
ولی خب هر انباری به نگهبان نیاز دارد چون ممکن است که دزد به انبار بزند. برای همین مایکروسافت با شرکت کراود استرایک قرارداد داشت که نگهبان این داده‌های ابری‌اش باشد. کراود استرایک تصمیم می‌گیرد در ساعت‌های ابتدای بامداد روز جمعه یک آپدیت روی سیستم امنیتی خود قرار دهد. چرا؟ چون دزدهای سایبری مدام در حال آپدیت شدن هستند و نگهبان‌ها هم باید آپدیت شوند. معمولا هم این آپدیت‌ها را برای ساعات میانه شب در نظر می‌گیرند که رفت و آمد کمی در فضای سایبری هست.
ولی این آپدیت شکست خورد. انگار که مثلا قفل انبارها را عوض کرده باشند و حالا کلیدهای جدید به آن نخورد. فاجعه به این شکل شروع شد. چه شرکت‌هایی درگیر شدند؟ هر شرکتی که از ویندوز مایکروسافت و البته خدمات ابری کراود استرایک استفاده می‌کرد. چه اتفاقی می‌افتاد؟ BSOD. باز هم نترسید. توضیح می‌دهیم. این عبارت را در فارسی به ارور یا خطای صفحه آبی ترجمه کردند. وقتی چنین رخدادی رخ بدهد انگار که ویندوز بگوید من دیگر نمی‌توانم کار کنم و کار کامپیوتر شما را زمین بگذارد. شما کامپیوتر دارید، همه چیزش هم سالم است ولی ویندوز که سیستم عامل کامپیوتر است می‌گوید من نمی‌توانم کار کنم. انگار که اعتصاب کرده باشد.
خطای صفحه آبی معمولا با یک ری استارت یا خاموش و روشن کردن کامپیوتر (راه‌حل همیشگی کارشناسان آی تی!) قابل رفع است. ولی این سری این راهکار مفید نبود. چرا؟ چون یک فایل جدید با آن آپدیت وارد سیستم شده بود و تا کامپیوتر دوباره روشن می‌شد، ویندوز دوباره به حضور آن فایل معترض می‌شد و دوباره ارور صفحه آبی می‌داد. راه حل چه بود؟
راه حل در این موارد این است که با بزرگ‌ترها صحبت کنی. آن‌ها همیشه منعطف‌ترند. یعنی چه؟ ویندوز می‌تواند در حالت معمولی بالا بیاید و می‌تواند در حال Safe Mode بالا بیاید. در این حالت دوم فقط آن فایل‌های اساسی (همان بزرگ‌ترهای) ویندوز فعالند و بقیه انگار که خوابند. بعد باید بگردی و آن فایل جدید را پیدا کنی و آن را حذف کنی. به این شکل دفعه بعدی که ویندوزت به صورت معمولی بالا آمد، دیگر آن فایل وجود ندارد و کامپیوتر به خوبی و خوشی کار می‌کند.
اما خب همه چیز این قدر هم ساده نیست. وقتی شما آن فایل را حذف کنی عملا داری نگهبان ساختمان را مرخص می‌کنی. بسیاری از سیستم‌ها اجازه چنین کاری را به راحتی به تو نمی‌دهند. ماجرا مشکلات دیگری هم دارد که به آن نمی‌پردازیم چون درگیر پیچیدگی‌های کامپیوتری می‌شویم ولی خلاصه بدانید که ماجرا همین قدر ساده هم رفع نمی‌شد کما اینکه دیروز بحران دست کم برای یک نصف روز ادامه داشت.
خلاصه این قصه باعث شد که فقط در صنعت هوایی، دیروز ۲۶ هزار و ۳۲۲ پرواز تاخیر داشته باشند و ۲ هزار و ۶۵۷ پرواز لغو شود. در مهم‌ترین رویدادهای دیگر برای ساعاتی پخش زنده شبکه اسکای نیوز در انگلستان قطع شد و وقتی هم که وصل شد اخبارگوها مثل قدیم خبر را از روی کاغذ می‌خواندند، برق در مناطقی از استرالیا، نیوزلند، ژاپن و هند قطع شد، در آمریکا امکان تماس با شماره اضطراری ۹۱۱ برای برخی ممکن نبود، در انگلستان به مریض‌ها گفته شد اگر وقت غیر اورژانسی از دکترها گرفتید به مطب نروید و در آلمان برخی از عمل‌های جراحی کنسل شد و ...
ماجرا در ایران اتفاق نیفتاد. دلیل هم این بود که تقریبا هیچ شرکت مهم یا سازمانی در ایران اساسا به خاطر تحریم نمی‌تواند طرف حساب مایکروسافت یا کراود استرایک باشد. البته برخی از پروازهای فرودگاه امام با تاخیر مواجه شد که اگر هم مربوط به این ماجرا باشد به خاطر فرودگاه‌های خارجی است و نه ایران.
تا وقتی این مطلب را می‌نوشتیم سهام شرکت کراود استرایک حدود ۱۰ درصد افت کرده بود. طبیعی هم هست. دیگر کسی به این نگهبان بی‌دقت اعتماد نخواهد کرد. البته سهام آن انباردار یعنی مایکروسافت هم حدود نیم درصد افت کرده بود. گفته هم شد که دو نرم‌افزار خود مایکروسافت هم ایراداتی داشتند ولی ایراد اصلی از همان کراود استرایک بوده است.
دیروز وقتی این گزارش رو به پایان بود ماجرا کم کم داشت درست می‌شد ولی ضمنا گفته شده بود که کمی تا عادی شدن ماجرا فاصله داریم. بعد از این احتمالا بسیاری از شرکت‌ها به فکر این خواهند افتاد که یک آلترناتیو برای این مواقع داشته باشند. از این روست که احتمالا در روزهای آینده باید شاهد رشد ارزش سهام شرکت‌های دیگر باشیم چون کسی گریزی از تکنولوژی ندارد. پس عجب روز جمعه‌ای بود برای کارشناسان آی.تی در سراسر جهان و شرکت‌های آی.تی رقیب مایکروسافت و کراود استرایک. گروه اول یک بار دیگر اهمیت بودنشان را نشان دادند و گروه دوم به شرکت‌های بزرگ چشمک زدند که حالا دیگر وقت آن است که قراردادهای چربی با هم ببندیم!
