گرمای خانه، سرمای جیب مردم | افزایش بی‌سابقه قیمت پکیج‌های گرمایشی
هزینه‌های تعمیرات و کمبود قطعات، آسایش زمستانی را به دغدغه‌ای اقتصادی برای خانواده‌های ایرانی تبدیل کرده است
هفت صبح | زمستان هنوز درست و حسابی فرا نرسیده، اما کم کم توجه به پکیج ها و تعمیرات احتمالی آنها جلب می شود. گرمایی که قرار بود نشانه آسایش باشد، حالا به دغدغه‌ای پرهزینه تبدیل شده است.قیمت‌ها در بازار پکیج‌های خانگی به‌شکلی کم‌سابقه بالا رفته‌اند. نصب یک دستگاه جدید همراه با لوازم جانبی حالا حدود چهار میلیون تومان خرج دارد و خود دستگاه‌ها بسته به ظرفیت و امکاناتشان از بیست تا چهل و پنج میلیون تومان قیمت می‌خورند. اگر خانه‌ای نوساز باشد، هزینه نصب و لوله‌کشی و دودکش به‌تنهایی تا بسته به تعداد و نوع رادیاتورها می‌تواند بین 10 تا 20 میلیون تومان باشد.
بازار بدون ثبات، با تولید نیمه‌داخلی
در بازار پکیج‌های گرمایشی، مفهوم «تولید داخلی» حالا چهره‌ای دوگانه دارد. بخشی از کارخانه‌ها با تکیه بر خط تولید واقعی و نیروی متخصص، محصولاتی قابل‌قبول به بازار می‌فرستند؛ اما در کنار آنها، برندهایی هم هستند که کارشان عملاً به مونتاژ قطعات وارداتی محدود شده است. هر چند نام ایران را در برند خود گنجانده‌اند.
افزایش هزینه واردات، کمبود قطعه و نوسان ارز باعث شده سرعت تولید پایین بیاید و کیفیت در بعضی نمونه‌ها افت کند. نتیجه این است که دستگاه‌های ارزان‌تر، گرچه در ظاهر داخلی‌اند، اما در عمل نیاز بیشتری به تعمیر و سرویس پیدا می‌کنند و هزینه نگهداری‌شان بالاتر می‌رود.در سوی دیگر، تولیدکنندگان معتبر داخلی که بر کیفیت تمرکز دارند، حالا با افزایش قیمت مواد اولیه دست‌به‌گریبان‌اند. همین دوگانگی موجب شده بازار پکیج‌های خانگی، بازاری پررفت‌و‌آمد و ناپایدار باشد. جایی که مصرف‌کننده میان قیمت، دوام و خدمات پس از فروش سرگردان است.
گرمایی که خرجش بالا می‌رود
بازار تعمیرات هم حال‌و‌روز بهتری ندارد. قطعاتی که پیش‌تر در هر مغازه‌ای پیدا می‌شد، حالا کمیاب یا گران شده‌اند. تعویض یک برد الکترونیکی سه تا چهار میلیون تومان هزینه دارد و پمپ یا مبدل حرارتی کمتر از دو تا سه میلیون تومان پیدا نمی‌شود.حتی سرویس ساده سالانه شامل هواگیری، شست‌وشوی مبدل و رادیاتورها و تنظیم شعله هم به‌طور میانگین بیش از دو میلیون تومان خرج روی دست خانواده‌ها می‌گذارد. اگر عمر دستگاه از ده، دوازده سال بالاتر برود، هزینه‌های تعمیرات از مرز 10 میلیون تومان در سال عبور می‌کند. به این ترتیب، برای بسیاری از مردم، انتخاب بین «تعمیر» و «تعویض» به تصمیمی اقتصادی تبدیل شده است. تصمیمی که گاهی با نگاه به قیمت‌های خرید و نصب دستگاه جدید، مسیرش عوض می‌شود.
گرمای خارجی؛ مقایسه‌ای سردکننده
اگر کسی به واردات فکر کند، ماجرا از این هم پیچیده‌تر است. در بازار کشورهای همسایه مثل آذربایجان، قیمت پکیج‌های خانگی بسته به ظرفیت و برند بین هزار تا هزار و ششصد منات آذربایجان است. با احتساب نرخ فعلی منات یعنی حدود ۶۴ هزار تومان، قیمت‌ها از شصت تا صد میلیون تومان برای هر دستگاه در نوسان است. این یعنی حتی اگر هزینه حمل و گمرک را کنار بگذاریم، واردات مستقیم برای مصرف‌کننده ایرانی چندان منطقی نیست. پکیج‌های خارجی حالا فقط روی کاغذ در دسترس‌اند و در عمل، مصرف‌کننده ناچار است میان گرانی داخلی و غیرممکن بودن واردات یکی را انتخاب کند.
بازار در انتظار ثبات
بازار گرمایش خانگی این روزها شبیه خانه‌ای است که شعله پکیجش مدام کم و زیاد می‌شود. قیمت‌ها بالا و گاهی پایین می‌روند، قطعات کمیاب می‌شوند و تولیدکننده‌ها با بیم و امید در حال گذر از فصلی سخت‌اند.در این میان، مصرف‌کننده‌ها هم یاد گرفته‌اند میان اعداد و واقعیت‌ها تعادل برقرار کنند. بعضی‌ها سرویس سالانه را عقب می‌اندازند، بعضی‌ها دستگاه قدیمی‌شان را با تعمیر زنده نگه می‌دارند و بعضی دیگر به ناچار سراغ مدل‌های جدیدتر می‌روند، حتی اگر گرمای آن به گرانی‌اش نچربد.
وقتی آسایش زمستانی قسطی می‌شود
پکیج که روزی نماد صرفه‌جویی و آسایش شهری بود، امروز نشانه افزایش هزینه‌های زندگی شده است. از قیمت رادیاتور و قطعه تا دستمزد نصاب و تعمیرکار، همه چیز به بالا رفتن ارز گره خورده است. در خانه‌های ایرانی گرما هنوز برقرار است، اما رسیدن به آن هر سال پرخرج‌تر می‌شود. زمستانی که شاید دیگر با دکمه روشن کردن پکیج، به همین سادگی گرم نشود.
گرانی پکیج‌ها فقط یک مسئله فنی یا صنعتی نیست و رفته‌رفته به مسئله‌ای اجتماعی هم تبدیل می‌شود. خانواده‌هایی که در سال‌های گذشته با صرفه‌جویی توانسته بودند خانه‌شان را با پکیج گرم کنند، حالا در برابر قبض‌های گاز و هزینه‌های تعمیر، احساس ناتوانی می‌کنند. بعضی‌ها در آپارتمان‌های کوچک، دمای آب را پایین آورده‌اند یا فقط بخش‌هایی از خانه را گرم می‌کنند. این تغییرات آرام، نشانه فشار اقتصادی است که از بازار انرژی تا سفره مردم رسیده و حتی تعریف «آسایش زمستانی» را عوض کرده است. در همین حال، کارشناسان حوزه انرژی معتقدند آینده این بازار به بازنگری در سیاست‌های تولید و مصرف وابسته است.
اگر تسهیلاتی برای نوسازی تجهیزات گرمایشی یا حمایت از تولیدکنندگان باکیفیت داخلی در نظر گرفته شود، می‌توان بخشی از هزینه‌ها را کنترل کرد. توسعه فناوری‌های کم‌مصرف و ایجاد استانداردهای واقعی در ساخت و خدمات پس از فروش نیز مسیر بازار را از گرانی بی‌پایان به سمت پایداری می‌برد. در غیر این صورت، پکیج همچنان کالایی خواهد بود که گرمایش آن، بوی سردِ ناپایداری اقتصادی را همراه خود دارد و اقساطی شدن خدمات خرید و تعمیر آن نیز، مرحمی موقت خواهد بود.
