نبض اقتصاد در دستان اینترنتی‌ها
در حالی‌که بسیاری از کسب‌وکارهای سنتی تعطیل شده‌اند، پلتفرم‌های آنلاین بدون توقف در حال خدمت‌رسانی هستند. الفت‌نسب از آمادگی این زیست‌بوم برای همکاری با دولت می‌گوید؛ اما هنوز صدای بخش خصوصی شنیده نمی‌شود
هفت صبح| در روزهایی که اقتصاد ایران در پیچ‌وخم شدید تحولات منطقه‌ای، فشارهای داخلی و محدودیت‌های زیرساختی دست‌وپا می‌زند، بسیاری از فعالان اقتصادی سنتی با بحران کاهش فروش، محدودیت فعالیت یا تعطیلی موقتی مواجه شده‌اند. خیابان‌های خالی، مغازه‌های نیمه‌باز و چشم‌های نگران صاحبان کسب‌وکارها، نمایی ملموس از حال‌وهوای این روزهای ایران است. با این حال، در دل این چشم‌انداز، چراغی کوچک اما پرنور همچنان روشن مانده: زیست‌بوم جوان، دیجیتال و خلاق کسب‌وکارهای اینترنتی.
رضا الفت‌نسب رئیس اتحادیه کشوری کسب‌وکارهای مجازی در گفت‌وگو با هفت‌صبح به همین نکته تأکید می‌کند: ظرفیت بی‌نظیر کسب‌وکارهای دیجیتال برای ادامه خدمت‌رسانی به مردم و نقش‌آفرینی فعال در روزهای بحران. او بر این باور است که امروز، سرمایه‌گذاری سال‌ها کار و تلاش بخش خصوصی در زیرساخت‌های فناوری اطلاعات، حالا در بزنگاه بحران، به بار نشسته است.
«متاسفانه اتفاقاتی که در کشور رخ داده باعث شده برخی از اصناف ناچار شوند کسب‌وکارهای‌شان را موقتا تعطیل کنند. بخشی از کارمندان دورکار شده‌اند و اکنون شرایط واقعاً خاصی است. خوشبختانه، به لطف خدا و به واسطه سال‌ها آماده نگه داشتن و توسعه زیرساخت‌ها، امروز می‌بینیم علی‌رغم تمام این مشکلات، بخش خصوصی در حوزه کسب‌وکارهای مجازی همچنان سرویس‌های خود را به خوبی ارائه می‌دهد. این واقعاً جای خوشحالی و افتخار دارد.»
این سخنان از مقاومت زیست‌بوم دیجیتال در برابر بحران نشان دارد و گویای ظرفیت مهمی است که کمتر در سیاست‌گذاری عمومی به آن توجه شده است: تاب‌آوری فناورانه در شرایط اضطراری. اگرچه بحران برای همه حوزه‌ها تهدید است، اما برخی بازیگران می‌توانند آن را به فرصت بدل کنند و به تقویت پیوندهای اجتماعی، حفظ جریان خدمات و حتی افزایش بهره‌وری اقتصادی کمک کنند. این همان مسیری است که امروز پلتفرم‌های اینترنتی در ایران طی می‌کنند.
فرصت در دل بحران ؛ فناوری در خدمت مردم
الفت‌نسب با تأکید بر ظرفیت عظیم پلتفرم‌های بومی، خاطرنشان می‌کند که آمادگی کامل برای همکاری با دولت در شرایط بحرانی وجود دارد. او از مدل‌های موفق جهانی نیز الهام می‌گیرد: از نقش حیاتی غول‌های فناوری در پاندمی کرونا تا مشارکت سیستماتیک استارتاپ‌ها در برنامه‌های امدادرسانی، آموزش، خدمات درمانی و تجارت در کشورهایی مثل هند، اندونزی و حتی روسیه.
«ما از دولت خواستیم که اگر می‌خواهد از این ظرفیت و پتانسیل استفاده کند، ما در خدمت دولت و مردم هستیم. به ویژه چندین پلتفرم بزرگ با میلیون‌ها کاربر داریم که مردم روزانه از آنها استفاده می‌کنند. ما در کنار مردم و برای مردم آماده‌ایم با دولت همکاری کنیم و امیدواریم این همراهی ثمربخش باشد.»
تجربه بحران‌ها در جهان امروز نشان داده که حضور یک زیست‌بوم فناورانه منسجم، مانع از فروپاشی زنجیره‌های تأمین، سردرگمی اطلاعاتی و تشدید تنش‌های اجتماعی می‌شود. در ایران نیز، از خدمات لجستیکی تا آموزش آنلاین، از فروشگاه‌های مجازی تا خدمات بانکی دیجیتال، بسیاری از امور تنها به مدد همین پلتفرم‌ها قابل تداوم شده‌اند. در این میان تأکید الفت‌نسب بر هم‌افزایی و نقش‌آفرینی مشترک حائز اهمیت است. او معتقد است اکوسیستم فناوری اطلاعات می‌تواند در خدمت‌رسانی اقتصادی و در حوزه‌های فرهنگی، اجتماعی و روانی جامعه نیز مؤثر باشد: «زیست‌بوم کسب‌وکارهای آنلاین با اتکاء به پوشش جغرافیایی گسترده، انعطاف‌پذیری ساختاری و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین، می‌تواند به بازوی مؤثری برای دولت تبدیل شود.»
آسیب‌شناسی؛ نگاه حاکمیتی به استارتاپ‌ها
با وجود همه این ظرفیت‌ها اما مسیر توسعه زیست‌بوم دیجیتال در ایران همواره با چالش‌هایی روبه‌رو بوده است؛ از نبود قوانین شفاف و پایدار گرفته تا برخوردهای سلیقه‌ای و موانع مقرراتی. الفت‌نسب نیز با نگاهی انتقادی، این واقعیت را گوشزد می‌کند: «ما در بسیاری مواقع متهم بوده‌ایم، البته نه لزوماً از سوی دولت؛ بیشتر از جانب افرادی که برایمان چالش ایجاد کرده‌اند؛ حتی در برخی جاها مانع‌تراشی و حرف‌هایی مطرح شده است اما واقعیت این است که کسب‌وکارهای اینترنتی و استارتاپ‌ها هم جزئی از همین مردم هستند.»
این سخنان یادآور آن است که اگر قرار است حکمرانی دیجیتال در کشور نهادینه شود، لازم است اعتماد به بازیگران بومی بخش خصوصی تقویت شود. سازوکارهایی که تنها در شعار از تحول دیجیتال حمایت می‌کنند اما در عمل مجوزها، انحصارها و محدودیت‌ها را حفظ می‌کنند، مانعی جدی در مسیر بلوغ اکوسیستم استارتاپی به شمار می‌آیند.
جالب‌تر آنکه در همین روزهای بحران، بسیاری از کاربران فضای مجازی، از جمله برخی چهره‌های غیرمنتظره، زبان به تحسین خدمات‌رسانی بدون وقفه استارتاپ‌ها گشوده‌اند. این واکنش مردمی به خوبی نشان می‌دهد که نقش این کسب‌وکارها، دیگر صرفاً اقتصادی نیست، بلکه اعتماد عمومی و پایداری اجتماعی نیز به آنها گره خورده است: «در همین روزهای اخیر، برای من جالب بود که دیدم افرادی که انتظار نداشتم، در توئیتر موضع‌گیری مثبتی نسبت به در صحنه بودن کسب‌وکارهای مجازی کردند. امیدوارم این رفتارها در خاطر مسئولان بماند.»
مطالبه بخش خصوصی؛ دیده شدن در سیاست‌گذاری
در ادامه الفت‌نسب از سیاست‌گذاران می‌خواهد تا این همراهی و آمادگی را جدی بگیرند و در ساختار تصمیم‌سازی کلان کشور، صدای زیست‌بوم دیجیتال را به رسمیت بشناسند: «انتظار می‌رود سیاستمداران و تصمیم‌گیرندگان شرایط این روزها را ببینند و بدانند چه کسانی ایستاده‌اند و روی بچه‌های خودشان حساب کنند.»
او معتقد است که بخش خصوصی اگرچه همواره با موانع مواجه بوده، اما در بزنگاه‌ها، ثابت کرده که می‌توان بر توانمندی، مسئولیت‌پذیری و خلاقیت آن حساب کرد. اکنون زمان آن رسیده که از این توان بالفعل، در جهت تقویت تاب‌آوری ملی بهره گرفته شود.
گامی به‌سوی حکمرانی دیجیتال
در پایان گفت‌وگو رضا الفت‌نسب با لحنی امیدوارانه، افق پیش‌رو را ترسیم می‌کند. او بر این باور است که راه توسعه، از مسیر گفت‌وگوی ملی، هم‌افزایی میان نهادهای حاکمیتی و زیست‌بوم خصوصی و التزام به تحول دیجیتال عبور می‌کند: «امیدوارم این روزها سپری شود و به خیر و خوشی ختم شود. ما آمادگی کامل داریم که در چارچوب قوانین و مقررات کشور، با همکاری هدفمند و نزدیک با دولت، در جهت ارتقای حکمرانی دیجیتال، حمایت از تولید ملی و تقویت زیرساخت‌های تجارت الکترونیکی گام برداریم.»
سخنان او یادآور یک نکته کلیدی است: در دنیای امروز، قدرت در زیرساخت‌های نرم، داده‌ها، پلتفرم‌ها و مشارکت‌های هوشمند نهفته است. زیست‌بوم استارتاپی ایران، با همه محدودیت‌ها، به بلوغی رسیده که می‌تواند ستون فقرات اقتصاد دیجیتال ایران شود. البته اگر به‌درستی دیده، شنیده و حمایت شود.
