راهبرد غذایی برای پایداری امنیت غذایی
تامین مواد اولیه صنایع کنسروسازی، سهمیه آرد و توزیع کالای استان‌های مهاجرپذیر افزایش یافته است
هفت صبح، حمید شایگان| همزمان با فردو که مورد تجاوز بمب‌افکن‌های آمریکا قرار گرفته و دهمین روز از جنگ، پایداری اقتصادی و آمادگی ساختاری کشور برای مقابله با پیامدهای جنگی، در سیاست‌های تأمین کالا، مدیریت بازار و هماهنگی نهادهای صنفی و صنعتی به‌وضوح دیده می‌شود.
یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌های تاب‌آوری اقتصادی در شرایط جنگی، برخورداری از ذخایر راهبردی است. مقامات رسمی اعلام کرده‌اند که ایران ذخایر غذایی کافی برای شش ماه آینده دارد. این موضوع نه‌تنها از بروز شوک‌های روانی در بازار جلوگیری کرده، بلکه به دولت امکان داده تا بدون نیاز فوری به سیاست‌های کوپنی، توزیع کالا را در مسیر عادی حفظ کند.
در کنار آن، تسریع واردات کالاهای اساسی و بازگشایی مبادی جدید از جمله گمرک بازرگان، نشان‌دهنده رویکرد فعالانه دولت در جلوگیری از گلوگاه‌های احتمالی در زنجیره تأمین است.در شرایط جنگی، صنایع غذایی به‌ویژه تولیدکنندگان کنسرو، به‌عنوان خط مقدم تأمین معیشت مردم شناخته می‌شوند. آمارها نشان می‌دهد که دولت با تمرکز بر تأمین مواد اولیه این صنایع، در حال تقویت ظرفیت تولید است. افزایش شیفت‌های کاری، حمایت از صنایع بسته‌بندی و هماهنگی با زنجیره‌های وابسته، بخشی از این راهبرد است.
صنایع غذایی وارد برنامه‌ریزی تولید در شرایط جنگی شوند
بیژن پناهی‌زاده، عضو هیئت‌مدیره خانه صنعت، معدن و تجارت، در گفت‌وگو با روزنامه هفت صبح با تأکید بر لزوم برنامه‌ریزی جنگی، خواستار افزایش ظرفیت تولید و هماهنگی میان صنایع مکمل شد و گفت: «تهران همچنان نقش محوری در توزیع کالاهای اساسی ایفا می‌کند. بازگشت جمعیت به پایتخت و افزایش فعالیت شرکت‌های توزیعی، به تثبیت شرایط کمک کرده است. با این حال، وابستگی بیش‌ازحد به تهران، در صورت بروز اختلال حمل‌ونقل، می‌تواند به چالشی جدی تبدیل شود.»
وی افزود: «از سوی دیگر، سوءاستفاده نیروهای متخاصم از وانت‌ها و کامیونت‌ها برای حمل پهپاد، موجب کاهش استفاده از این وسایل در توزیع کالا شده است. این مسئله نیازمند صدور مجوزهای ویژه و بازطراحی مسیرهای توزیع است تا پایداری شبکه حفظ شود.»
وی تاکید کرد: «اتاق اصناف ایران و تهران با تشکیل قرارگاه بحران، نقش کلیدی در حفظ آرامش بازار ایفا کرده‌اند. تأکید بر موجودی کافی کالاها، هشدار نسبت به خریدهای هیجانی و نظارت بر قیمت‌ها، از جمله اقداماتی است که مانع از بروز التهاب در بازار شده است.این هماهنگی میان دولت و بخش خصوصی، در مقایسه با تجربه‌های گذشته، نشان‌دهنده بلوغ نهادی و ارتقای ظرفیت مدیریت بازار در شرایط بحرانی است.»
وی افزود:«مقایسه با دوران جنگ ایران و عراق نشان می‌دهد که کشور از تجربه‌های گذشته برای طراحی سیاست‌های فعلی بهره گرفته است. در دهه ۶۰، سهمیه‌بندی، واردات تهاتری و تمرکز بر تولید داخلی، ابزارهای اصلی مدیریت بحران بودند. امروز، با وجود زیرساخت‌های پیشرفته‌تر، همچنان همان اصول راهبردی در حال اجراست، اما با ابزارهای مدرن‌تر و انعطاف‌پذیری بیشتر.»
پناهی زاده گفت:« اگرچه تاکنون اختلالی جدی در تأمین کالاها گزارش نشده، اما تهدیدهایی مانند حملات سایبری، اختلال در حمل‌ونقل دریایی و آسیب به زیرساخت‌های صنعتی، همچنان پابرجاست. همچنین، در صورت تداوم جنگ، احتمال بازگشت به سیاست‌های کوپنی یا سهمیه‌بندی وجود دارد.با این حال، گستردگی مرزهای ایران و تنوع مسیرهای وارداتی، مزیتی راهبردی برای کشور محسوب می‌شود که می‌تواند از بروز بحران‌های شدید جلوگیری کند.»
آغاز توزیع هوشمندانه کالاها
در شرایطی که تحولات منطقه‌ای می‌توانست زمینه‌ساز نگرانی در تأمین کالاهای ضروری شود، دولت با اقدامات هماهنگ و برنامه‌ریزی دقیق، موفق شده است ضمن کنترل بازار، از بروز تنش و ایجاد صف‌های خرید هیجانی جلوگیری کند. بازار در آرامش کامل تدارک منظم و توزیع هوشمندانه کالاها، مانع از شکل‌گیری صف‌های خرید هیجانی شده و بازار را از تنش‌های احتمالی محافظت کرده است. در حال حاضر، در تأمین و توزیع کالا در سطح کشور هیچ تفاوتی با ۱۰ روز قبل و دو هفته پیش دیده نمی‌شود و کالاهای اساسی به وفور و حتی بیش از حد نیاز وجود دارد.
غلامرضا نوری قزلجه، وزیر جهاد کشاورزی، نیز در بازدیدی از مراکز توزیع و فروشگاه‌های زنجیره‌ای تصریح کرد: «ذخایر کالاهای اساسی کشور نه فقط کافی، بلکه فراتر از نیاز مصرفی در کوتاه‌مدت و میان‌مدت است. درواقع استمرار برنامه‌ریزی منظم و توزیع هدفمند باعث شده تا بازار از هرگونه التهاب مصون بماند و مردم بدون دغدغه به کالاهای مورد نیاز خود دسترسی داشته باشند.»
پس از گزارش‌هایی درباره کمبود نان در برخی شهرهای شمالی توزیع گسترده آرد در شمال کشور و مشارکت ملی در مصرف هوشمندانه با هماهنگی وزارت کشور و استانداری‌ها، تصمیم به افزایش سهمیه آرد در مناطق شمالی گرفته شد تا مشکلی در تأمین نان به‌وجود نیاید. تمامی شیفت‌های نانوایی‌ها و دیگر صنوف فعال هستند و در حال خدمت‌رسانی به مردم‌اند.
همچنین تمام سوپرمارکت‌ها بدون وقفه مشغول فعالیت هستند. اکنون که دولت اعلام می‌کند ذخایر پایدار است، وظیفه مردم است با مصرف هوشمندانه و کاهش ضایعات، از این سرمایه ملی محافظت کنند. عبور سلامت از شرایط فعلی، نه صرفاً در گرو عرضه، بلکه در گرو همراهی عمومی با رویکردی مسئولانه و آینده‌نگر است.
واکنش قاطع دولت به شایعات و احتکار در پی مطرح شدن شایعاتی پیرامون افزایش قیمت نان و کمبود آن، اتاق اصناف تهران صراحتاً اعلام کرد که تصمیمی برای افزایش قیمت نان وجود ندارد. وی وضعیت بازار نان را عادی توصیف کرده و خواستار پرهیز مردم از ذخیره‌سازی بی‌رویه شد.
در همین حال، اکبر فتحی، معاون امور برنامه‌ریزی و اقتصادی وزارت جهاد کشاورزی اعلام کرد: مردم در صورت مواجهه با موارد احتکار باید با شماره ۱۲۴ که میان وزارت صمت و وزارت جهاد کشاورزی مشترک است و همچنین سامانه ۱۲۵ سازمان تعزیرات تماس گرفته و گزارش دهند تا پیگیری‌های لازم صورت گیرد.
محمدصادق مفتح، قائم مقام وزیر صنعت، معدن و تجارت، با اشاره به شرایط موجود در کشور تأکید کرد: «خوشبختانه مدیریت عالی کشور تجربه بسیار سخت‌تری از این شرایط را دارد؛ به طوری که دوران ۸ ساله دفاع مقدس، فعالیت منافقین و دوران کرونا را نیز پشت سر گذاشته است. من اعلام می‌کنم که هیچ‌وقت در بحران‌های پیشین، ذخایر کالاهای استراتژیک کشور در چنین سطحی از کفایت نبوده است.»
وی ادامه داد: «ذخایر توسط دو وزارتخانه صنعت و کشاورزی مدیریت می‌شود و ستاد تنظیم بازار در حال برگزاری است. موضوعات مرتبط با گمرک و ترخیص کالا نیز هر روز در قالب جلسات فشرده در حال رصد و پیگیری است و هیچ نگرانی از جنبه تأمین، حمل و توزیع کالای اساسی وجود ندارد.»
افزایش سهمیه استان‌های مهاجرپذیر
مفتح تصریح کرد:« در استان‌های مهاجرپذیر نیز از استان‌های همجوار کمک می‌شود؛ چه در زمینه کالاهای بسته‌بندی، چه آب و نان. برای این مناطق سهمیه اضافه‌تری در نظر گرفته شده و اکنون تأمین نیاز کالاهای صنعتی نیز در دستور کار است. به گفته وی، مشکلی در حوزه کالاهای اساسی وجود ندارد.»
وی با اشاره به کمبود مقطعی برخی اقلام در فروشگاه‌ها تأکید کرد: «یک مسئله، تأمین کالا است و مسئله دیگر، حمل آن تا فروشگاه که در این زمینه مشکلاتی داشتیم که اکنون توسط شرکت‌های پخش و توزیع در حال پیگیری است.» وی تصریح کرد: «الان در تأمین کالا ممکن است بخشی از شهر با چالش روبه‌رو باشد، اما به‌سرعت پر می‌شود. با تمهیداتی که اندیشیده شده، توزیع کالا به شکل روان در حال انجام است.»
طبق اعلام وزارت صنعت، معدن و تجارت تأمین کالای اساسی اکنون در بهترین وضعیت قرار دارد. ذخایر تکمیل است و واردات نیز به‌صورت بهینه در حال انجام است. گندم عمده نیاز داخل را تأمین می‌کند، بدون هیچ‌گونه کمبود یا دغدغه‌ای. تولید نیز به صورت پراکنده در حال انجام است و نگرانی بابت نان وجود ندارد.
در خصوص روغن، واردات همچنان ادامه دارد و برای ۵ ماه آینده، ذخایر مناسبی از روغن خام وجود دارد. به همین دلیل، نیازی به سهمیه‌بندی روغن نیست و این کالا نیز به وفور در بازار موجود است.در مورد سایر کالاها مانند غذاهای کنسروی، هماهنگی‌ها با کارخانجات انجام شده، ورق‌های بسته‌بندی تأمین گردیده و مشکلی در این زمینه وجود ندارد. این هماهنگی‌ها به‌صورت مستمر رصد می‌شود. همچنین با همکاری وزارت نیرو، تأمین برق برای خطوط تولید حل و فصل شده و مشکلی در این خصوص گزارش نشده است.
با توجه به اینکه احتکار کالا در سه سطح انجام می‌شود بازرسان وزارت صنعت رصد شفاف و برخورد قاطع را آغاز کرده‌اند. زمان جنگ احتکار در بخش خانگی، اگرچه بیشتر انجام می‌شود اما به عنوان مسئله‌ای اجتماعی در نظر گرفته می‌شود و چندان قابل کنترل نیست اما در سطح صنفی، با آن برخورد جدی خواهد شد. طبق اعلام وزارت صنعت در قالب سامانه جامع تجارت، مسیر کالا تا آخرین واحد صنفی ردیابی می‌شود و اگر واحد صنفی اقدام به احتکار کند، با جریمه‌های سنگین تا لغو پروانه روبه‌رو خواهد شد.
آخرین بررسی میدانی از سطح شهر نشان می‌دهد که احتکار قابل‌توجهی مشاهده نشد. نیروهای انتظامی نیز گشت‌های منظم ترتیب داده‌اند و اطمینان داده می‌شود که در صورت وقوع احتکار، به‌سرعت شناسایی و برخورد خواهد شد. به گفته مفتح، تاکنون هیچ‌گونه احتکار صنعتی گزارش نشده است.
چراکه ایران در دهمین روز از جنگ با اسرائیل، با اتکا به ذخایر راهبردی، هماهنگی نهادی، تجربه تاریخی و زیرساخت‌های لجستیکی، توانسته است ثبات نسبی بازار و تأمین کالاهای اساسی را حفظ کند. اگرچه تهدیدها جدی‌اند، اما تحلیل روندها نشان می‌دهد که کشور در مسیر تاب‌آوری اقتصادی قرار دارد و با تداوم سیاست‌های فعلی، می‌توان از بروز بحران‌های گسترده جلوگیری کرد.
