فشار نهاده‌ها بر تولید
در شرایطی که تولید مرغ و تخم‌مرغ مازاد است، مشکلاتی در تامین نهاده، توزیع و قیمت‌گذاری همچنان بازار این اقلام اساسی را با نوسان و چالش مواجه کرده است
هفت صبح، ایمان برین| معاون امور تولیدات دامی وزارت جهاد کشاورزی هفت اقدام راهبردی را برای افزایش تولید مرغ و جوجه‌ریزی معرفی کرده است که نشان‌دهنده تلاش دولت برای حمایت از تولیدکنندگان در شرایط اقتصادی پیچیده است. برنامه‌ریزی توزیع نهاده‌ها از طریق انبارهای استانی شرکت پشتیبانی امور دام، اقدام مهمی است که می‌تواند فرآیند تأمین نهاده را منطقه‌ای کرده و مرغداران را برای تولید بیشتر تشویق کند. همچنین انعقاد قراردادهای تولید گوشت مرغ با تخصیص نهاده‌های دامی مدت‌دار دو ماهه به تولیدکنندگان اطمینان می‌دهد که در این بازه زمانی مواد اولیه لازم تامین خواهد شد.
مجوز جوجه‌ریزی تک دوره‌ای در سالن‌های خالی مرغداری‌های مجاز مادر و سایر واحدهای پرورش ماکیان نیز به معنای استفاده از ظرفیت‌های بلااستفاده موجود است، اقدامی که می‌تواند به افزایش تولید کمک کند. همکاری بین استانی برای رفع مشکلاتی مانند کمبود سوخت، یکی دیگر از مشوق‌های مهم برای تولیدکنندگان است که تاثیر مستقیم بر روند تولید دارد. کاهش سن تولک بری گله‌های مادر گوشتی و اولویت‌بندی تخصیص نهاده‌ها، از دیگر تدابیر تخصصی است که به حفظ و بهره‌برداری بهینه از گله‌های مولد کمک می‌کند.
علاوه بر این، تشکیل کارگروه‌های تخصصی آنلاین برای رفع مشکلات سامانه‌ای تولیدکنندگان، نشان‌دهنده استفاده از فناوری و نوآوری در مدیریت تولید است. این مجموعه اقدامات اگرچه رویکردی جامع و مناسب دارد، اما چالش اصلی در موفقیت آن‌ها، هماهنگی اجرایی و رفع مشکلات ساختاری قدیمی در زنجیره تأمین و توزیع است.
تولید مازاد تخم‌مرغ؛ فرصت یا چالش؟
رئیس هیئت مدیره اتحادیه مرغداران میهن اعلام کرده که روزانه بین ۳۵۰۰ تا ۳۸۰۰ تن تخم‌مرغ در کشور تولید می‌شود، در حالی که مصرف داخلی کمتر از این میزان است. این تفاوت نشان از وجود مازاد تولید دارد که می‌تواند به صادرات و تنظیم بازار کمک کند. اما در کنار این آمار امیدوارکننده، مشکلاتی وجود دارد که نباید نادیده گرفت.
یکی از مهم‌ترین چالش‌ها، شکاف قیمت بین درب مرغداری و قیمت بازار است. قیمت فروش تخم‌مرغ درب مرغداری حدود ۶۴ هزار تومان گزارش شده است، در حالی که قیمت منطقی بر اساس هزینه‌های تولید باید حدود ۷۲ هزار تومان باشد. این فاصله قیمتی به معنای فشار اقتصادی بر تولیدکنندگان است که مجبور به عرضه محصول با قیمت کمتر از هزینه تمام شده می‌شوند. چنین شرایطی ممکن است به کاهش انگیزه برای افزایش تولید منجر شود و در بلندمدت بر تعادل بازار تاثیر منفی بگذارد.
وجود مازاد تولید در سطح کلان به تنهایی نمی‌تواند تضمین‌کننده تعادل بازار باشد، زیرا نوسانات منطقه‌ای و مشکلات توزیع موجب می‌شوند برخی مناطق با کمبود و صف‌های خرید روبرو شوند. بنابراین مدیریت بازار و توزیع عادلانه، نقش کلیدی در ثبات قیمت و تامین نیاز مصرف‌کنندگان دارد.
فشار افزایش قیمت نهاده‌ها بر تولید
افزایش قابل توجه قیمت نهاده‌های دامی مانند ذرت و کنجاله سویا در بازارهای جهانی، بین ۱۵ تا ۲۵ درصد طی شش ماه گذشته، به یکی از اصلی‌ترین چالش‌های تولید مرغ و تخم‌مرغ تبدیل شده است. با توجه به اینکه بخش عمده‌ای از هزینه‌های تولید مربوط به خوراک است، افزایش هزینه نهاده‌ها به صورت مستقیم قیمت تمام شده محصول را بالا برده و فشار اقتصادی بر تولیدکنندگان را تشدید کرده است.
این شرایط پیچیده باعث شده که برخی مرغداران با زیان مواجه شوند و تولید را کاهش دهند. در این میان، اگر دولت نتواند به صورت مستمر و پایدار نهاده‌ها را با قیمت منطقی تامین کند، احتمال کاهش تولید در آینده نزدیک وجود دارد که می‌تواند بازار را دوباره با کمبود و افزایش قیمت مواجه کند.
تنظیم بازار با افزایش عرضه در شهرهای مسافرپذیر
یکی از سیاست‌های دولت برای کنترل نوسانات قیمت تخم‌مرغ، افزایش عرضه در شهرهای مسافرپذیر است. این مناطق به دلیل افزایش تقاضا در ایام تعطیلات و فصل سفر، معمولاً با کمبود و افزایش قیمت مواجه می‌شوند. تزریق محصول از استان‌های شمالی و خراسان به این بازارها توانسته تا حد زیادی نوسانات قیمتی را کنترل کرده و صف‌های خرید را کاهش دهد. این رویکرد منطقه‌ای، هرچند موثر، بیشتر جنبه موقتی و فصلی دارد و نمی‌تواند جایگزین راهکارهای پایدار و ساختاری شود. برای دستیابی به ثبات قیمتی و تأمین مداوم در تمام نقاط کشور، نیازمند اصلاحات جامع در زنجیره تامین و توزیع هستیم.
وعده سامانه بازارگاه؛ چالش‌ها و فرصت‌ها
وزارت جهاد کشاورزی وعده داده که نهاده‌های دامی مورد نیاز مرغداران به زودی در سامانه بازارگاه عرضه می‌شود تا دغدغه تأمین مواد اولیه کاهش یابد. سامانه بازارگاه می‌تواند با حذف واسطه‌گری، فساد و کاهش قیمت‌های غیرمنطقی به تولیدکنندگان کمک کند، اما تجربه‌های گذشته نشان می‌دهد این سامانه هنوز مشکلاتی دارد.
مشکل اصلی سامانه بازارگاه شامل عدم تامین کامل نهاده، تاخیر در تحویل و پیچیدگی‌های اجرایی است. برای تحقق وعده‌ها و تبدیل سامانه بازارگاه به ابزاری کارآمد، نیاز به نظارت مستمر، شفافیت و اصلاحات ساختاری داریم که تضمین کند نهاده به موقع، به اندازه کافی و با قیمت مناسب در اختیار تولیدکنندگان قرار می‌گیرد.
چالش‌های توزیع و نوسانات منطقه‌ای بازار
با وجود مازاد تولید تخم‌مرغ، ضعف در زنجیره توزیع باعث شده که برخی مناطق با کمبود و صف‌های خرید مواجه شوند. این نابرابری منطقه‌ای علاوه بر ایجاد نارضایتی مصرف‌کنندگان، به بی‌ثباتی قیمت‌ها و عدم اطمینان در بازار منجر می‌شود. شکاف قیمتی بین تولیدکننده و مصرف‌کننده ناشی از مشکلات توزیع، هزینه‌های اضافی و فساد در مسیر عرضه است که باید با اصلاحات جدی در نظام توزیع و بهبود هماهنگی بین استان‌ها حل شود. همچنین آموزش و به‌کارگیری فناوری‌های نوین در مدیریت زنجیره تأمین می‌تواند به کاهش این مشکلات کمک کند.
امنیت غذایی نیازمند اصلاحات ساختاری
بازار مرغ و تخم‌مرغ در ایران بازتابی از چالش‌های گسترده‌تر اقتصاد کشور است؛ جایی که افزایش قیمت نهاده‌ها، مشکلات توزیع، عدم هماهنگی بین بخش‌های مختلف و ضعف نظارت، موجب نوسانات شدید بازار می‌شود. در چنین شرایطی، تدابیر دولت برای افزایش جوجه‌ریزی و حمایت از تولیدکنندگان اگرچه گام‌هایی مثبت است، اما برای تحقق ثبات و امنیت غذایی پایدار، کافی نیست.
امنیت غذایی نیازمند نگاه بلندمدت، اصلاحات ساختاری و طراحی نظامات اجرایی کارآمد است که بتواند بدون نیاز به اقدامات اضطراری، ثبات را در بازارهای اساسی برقرار کند. تضمین تأمین مستمر نهاده‌ها با قیمت منطقی، اصلاح زنجیره توزیع، مقابله با فساد و واسطه‌گری و همچنین توجه به توسعه فناوری و آموزش مدیران، بخش‌های کلیدی این مسیر هستند.
