توجیهات و توضیحات آقای مالیات
نگاهی به آنچه رئیس سازمان امور مالیاتی گفت و البته چیزهایی که نگفت
هفت صبح| دیروز سخنگوی سازمان مالیاتی درباره سیستم‌های مالیاتی جدید توضیحاتی به خبرنگاران داد که به نظر می‌آمد در واکنش به تعطیلی نصفه و نیمه بازار طلا بوده. نکته جالب ولی این است که استدلال‌های سخنگو درباره حقانیت این سیستم مالیاتی، درست همان چیزی بوده که طلافروشان را معترض کرده. یعنی اگرچه ادله‌ای بوده که سازمان امور مالیاتی برای آرام کردن بازار آورده اما اتفاقا طلافروشان از همین دلایل شکایت دارند و اعتراضشان را به مردم و مسئولان نشان می‌دهند. البته بخش‌های مهمی از آن هم وجود دارد که خیال مردم غیربازاری را بابت نگرانی درباره مالیات بر اموالشان آسوده می‌کند اما همچنان سرمایه‌گذارهای بازارهای طلا، ارز، خودرو و مسکن را ناراضی نگه داشته است.
اصلی‌ترین سوءتفاهم بین دولت و طلافروش‌ها این است که آنها به سامانه تجارت اعتراض دارند و میگویند نمی‌خواهند میزان سرمایه‌شان را در این سامانه وارد کنند. استدلالشان هم این است که دولت می‌خواهد از مال و اموال قدیمی ما مالیات بگیرد. سمت دیگر سازمان امور مالیاتی قرار دارد که اینطور ماجرا را صورتبندی می‌کند: «اعتراض طلافروشان از ابتدای دی ماه سال گذشته شروع شده که مربوط به حوزه مالیات نیست بلکه به ثبت اطلاعات خود در سامانه جامع تجارت اعتراض دارند البته تعامل خوبی میان سازمان امور مالیاتی، وزارت صمت و ستاد قاچاق کالا و ارز وجود دارد تا اگر طلافروشان تاییدیه سامانه جامع تجارت را داشته باشند، نیازی به ثبت مجدد اطلاعات در سامانه مؤدیان نباشد.» سخنگوی سازمان مالیاتی اگرچه به بخشی از حقیقت اشاره دارد اما به این موضوع نمی‌پردازد که همین سامانه جامع تجارت به مسئله مالیات طلافروش‌ها گره خورده.
اظهار نظر دیگری که برای آسوده خاطر کردن طلافروش‌ها آمده این است که مهدی موحدی، سخنگوی سازمان مالیاتی گفته: «طلافروشان خیالشان راحت باشد که اگر اطلاعات موجودی طلای خود را ثبت کنند، مشمول مالیات بر عایدی سرمایه نخواهند شد چون اصولا آن قانون مربوط به افراد غیر تجاری است.» این استدلال درست است و طلافروش‌ها هم می‌دانند اگر بخواهند این سرمایه را بفروشند با مالیات بر عایدی سرمایه روبه‌رو نمی‌شوند اما میگویند ثبت سرمایه روی رقم مالیات سالانه آنها تاثیر می‌گذارد. آنها میگویند اصلا مالیات بر عایدی سرمایه به کنار، ما اگر موجودی سرمایه خودمان را ثبت کنیم، باید به جز آن مالیاتی که بابت فروش سالیانه به اداره دارایی می‌دادیم، مالیات دارایی‌های قبلی را هم بپردازیم.
یک بخش خوب ماجرا این است که سخنگوی سازمان امور مالیاتی گفته: «دلالان، سفته‌بازان و سودجویان بازارهایی مثل ملک، خودرو، رمزارز و ارز و سکه، باید از مالیات بر عایدی سرمایه بترسند، حتما هم باید بترسند. مردم عادی نباید از این قانون بترسند چون در طرح مالیات بر عایدی سرمایه، چهار قلم دارایی یعنی املاک با انواع کاربری و سرقفلی، خودرو، سکه و طلا و جواهرات و همچنین رمزارزها در نظر گرفته شده‌اند. کسانی که می‌خواهند خانه بهتری بخرند، مشمول این مالیات نمی‌شوند، انتقال خانه به فرزندان و خرید خودروی جدید هم مشمول قانون مذکور نیست.»
تا اینجای کار خیال مخاطبان این قانون جدید راحت شده اما این بخش مهم است که گفته: «اگر کسی 100 دستگاه خودرو هم بخرد، مشمول مالیات بر عایدی سرمایه نمی‌شود مگر زمانی که بخواهد آنها را بفروشد و سودی کرده باشد.» روی سخن ظاهرا با افرادی است که با ارز، خانه و آنچه اسمش آمد سرمایه‌گذاری می‌کنند. ولی فردی را در نظر بگیرید که به نام خود دو خانه دارد وقتی کمتر از یک سال دومی را می‌فروشد باید از سودی که به دست آورده بخشی را به عنوان مالیات به دولت بدهد. این در حالی است که فرد لزوما با نیت سرمایه‌گذاری خانه نخریده. به همین دلیل همچنان این انتقاد را وارد می‌دانند که این کار انگیزه افراد برای خرید مسکن را کاهش خواهد داد. فردی که یک مجتمع مسکونی به نام خود می‌سازد اگر تا دو سال بعد همه واحدها را بفروشد باید از روی سود همه این واحدها به دولت مالیات دهد. اتفاقی که انگیزه سازنده‌ها را برای ساخت و ساز مسکن کاهش خواهد داد.
این خبر خوبی برای مردم است که سازمان امور مالیاتی این بخش از مالیات بر عایدی سرمایه را شفاف کرده. رئیس این سازمان گفته: «سه سال فرصت تنفس در طرح مالیات بر عایدی سرمایه در نظر گرفته شده که بعد از تصویب قانون شروع می‌شود؛ بر این اساس تا سه سال، مالکان اموال مشمول قانون، می‌توانند آنچه دارند را بفروشند بدون اینکه مالیاتی به سود آنها تعلق بگیرد.» مالیات بر عایدی سرمایه بیشتر خرید و فروش‌های کوتاه مدت را هدف گرفته و تنفس از دو جهت اتفاق خوبی است که اگر کسی اخیرا چیزی خریده و قصد نگهداری بلند مدت ندارند زودتر اموال خود را بفروشند. جهت اول اینکه سه سال وقت داده که دیگر برای دارایی کوتاه مدت چیزی نخریم و دوم اینکه اگر چیزی خریدیم و می‌خواهیم به زودی بفروشیم زودتر این کار را بکنیم.
رئیس سازمان امور مالیاتی این را هم چندین بار گفته‌‌اند که «طلای مورد استفاده افراد مثل انواع زیورآلات مورد استفاده، تا 150 گرم به ازای هر فرد مشمول قانون مالیات بر عایدی سرمایه نخواهد بود. بیش از این مقدار هم مربوط به زمانی است که مدت زمانی از آن بگذرد و فرد قصد فروش آن را داشته باشد.» با اینکه این حرف به نیت رفع نگرانی‌های افراد گفته شده اما این تاکید مهدی موحدی نمی‌تواند خیال آنهایی که پول را در قالب طلا پس‌انداز می‌کردند راحت کند و وقتی آنها این بازار را نگران کننده ببینند، از آن خارج و این طلافروش است که با ضرر روبه‌رو می‌شود.
منتقدان سازمان امور مالیاتی میگویند در این سیستم مالیات‌گیری مهره‌‍‌های اصلی از قلم افتاده‌اند. آنها میگویند که چرا شرکت‌های بزرگ معافیت مالیاتی دارند؟ جواب سازمان امور مالیاتی این است: «سال 1400، 88 درصد سهم مالیات کشور توسط پنج درصد مؤدیان پرداخت شده که بیشتر آنها شرکت‌های بزرگ هستند. این شرکت‌ها به خاطر شفافیت بیشتری که دارند و تمرکز بیشتری هم که سازمان امور مالیاتی روی آنها دارد، مالیات درستی پرداخت می‌کنند ولی بخشی از معافیت آنها بر اساس قانون است، البته پیشنهاداتی برای سقف گذاری روی معافیت‌ها داشته‌ایم.»
حالا با وجود این همه ناگفته در اظهارات رئیس سازمان امور مالیاتی، یک سمت دیگر انتقادها این است که دولت هنوز جای بیشتری برای سختگیری داشته. برای مثال اخیرا روزنامه فرهیختگان نوشته بود:
« وقتی می‌گوییم کسی مشمول مالیات بر عایدی سرمایه می‌شود، یعنی از همه این معافیت‌ها گذر و از آنها استفاده کرده و حالا دیگر مطمئن هستیم که سوداگری می‌کند. باز هم قانون‌گذار راضی نشده و گفته است من تعدیل تورمی می‌کنم و اگر فرد سرمایه را از حدی بیشتر نگهداری کند کل تورمی که در این سال‌ها تحمل کرده و باعث افزایش قیمت شده را در اخذ مالیات کسر می‌کنم.»
رئیس سازمان امور مالیاتی به سوال‌های دیگری هم جواب داده. مثلا آیا اتباع خارجی هم در ایران مالیات می‌دهند؟ «هر فرد خارجی که بخواهد داخل ایران فعالیت کند، مشمول قانون مالیات‌های مستقیم خواهد بود و در طرح مالیات بر عایدی سرمایه، تمام اشخاص حقوقی و حقیقی غیر ایرانی، مشمول می‌شوند.»
چه کسانی قسطی مالیات می‌پردازند؟ «کسانی که امسال فروش زیر 18 میلیارد تومان سالیانه داشته باشند، مشمول تبصره 100 می‌شوند و مالیات محاسبه شده برای آنها به صورت قسطی دریافت می‌شود.»
بقیه این نشست خبری به موضوع مالیات سلبریتی‌ها ربط داشت. حالا که مالیات‌گیری پیچیده شده، سلبریتی‌ها چه می‌شوند؟ «حساب‌های شخصی و تجاری سلبریتی‌ها شناسایی شده و حتی شرکت‌های تبلیغاتی همکار با آنها هم مورد رصد هستند و بعضی از آنها مالیات هم می‌دهند. منکر فرار مالیاتی نیستیم ولی همه تلاش سازمان این است که با بهره‌گیری از همه پایگاه‌های اطلاعاتی موجود، حساب‌های تجاری را شناسایی و از آنها مالیات بگیرد.»
