زاینده رود، نقطه تنش دو استان

هفت صبح، حمیدرضا خالدی|  هنوز چند ماه از اجرای طرح انتقال آب از خلیج‌فارس به اصفهان و سخنان اخیر مسئولان  استان اصفهان در مورد انتقال آب از کارون به زاینده‌رود نگذشته که امام‌جمعه موقت اهواز در واکنشی تند و تیز از تریبون نماز جمعه این هفته اهواز اعلام کرد که مردم خوزستان اجازه نمی‌دهند و راضی نیستند حتی یک قطره آب از این استان به جای دیگری منتقل شود.

سابقه یک طرح 

موضوع انتقال آب از سر شاخه‌های کارون اگرچه در سال 1318 با انتقال حدود 300 میلیون متر مکعب در سال توسط تونل کوهرنگ1 آغاز شد، اما مطالعات بعدی که در سال 1340 توسط شرکت آمریکایی «عمران و منابع» در قالب طرح عمران خوزستان و زیر نظر سازمان برنامه و بودجه کشور صورت گرفت، آنچنان استعداد استان خوزستان برای کشاورزی و توانمندی‌های آن در جهت خودکفایی کشور را نمایان ساخت که موضوع انتقال آب به مناطق دیگر تا بعد از پیروزی انقلاب اسلامی عملاً دیگر موضوعیت پیدا نکرد.

پس از انقلاب این طرح با افتتاح ساختمان سد و تونل دوم کوهرنگ در زمان نخست وزیری مهندس موسوی کلید خورد و در دولت‌های آقایان هاشمی رفسنجانی و خاتمی نیز ادامه یافت. اما بعد از آن ورق برگشت و با مخالفت طیف‌های مختلف استان خوزستان، عملا کار دوباره خوابید.

استارت دوباره یک طرح جنجالی

بعد از آن موضوع طرح انتقال آب از رودخانه کارون به استان اصفهان و احیای زاینده‌رود بار دیگر در جریان تدوین و تصویب لایحه بودجه سال ۹۸ آغاز شد. ۱۹ نماینده استان اصفهان در اعتراض به حذف اعتبار طرح‌های انتقال آب این استان از بودجه سال آینده استعفا دادند و فشار بر دولت برای انتقال آب از سرشاخه‌های کارون به استان اصفهان را کلید زدند.

خواسته نمایندگان اصفهان، ایجاد اصلاحاتی در بودجه سال ۹۸ و ردیف‌دار شدن طرح‌های انتقال آب به این استان و ایجاد ستاد احیای زاینده‌رود بود. نمایندگان استان خوزستان هم ساکت ننشستند و در اقدامی عجیب در روز تقدیم لایحه بودجه به مجلس در حین سخنرانی روحانی در اطراف جایگاه جمع شدند و با صدای بلند اعتراض کردند!

این پایان ماجرا نبود؛ در حالی که مسئولان اصفهانی برای انتقال آب از کارون فشار می‌آوردند، نمایندگان دو استان چهار محال و بختیاری و خوزستان در هشتم دی‌ماه یک جلسه با اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس‌جمهور برگزار کردند که در آن جلسه وزیر نیرو و معاون پارلمانی رئیس‌جمهور هم حضور داشتند.  جهانگیری در جلسه با نمایندگان دو استان خوزستان و چهارمحال و بختیاری گفت که به هیچ وجه انتقال آب از سرشاخه‌های کارون به اصفهان در برنامه‌های دولت نیست و پاراف رئیس‌جمهور هم در این مورد، «جنبه‌ اجرایی ندارد و در حد پاراف است»!

 شروع پنهانی عملیات ساخت یک سد

با ادامه مخالفت‌ها، ساخت سد ماندگان که انتقال آب قرار بود از آنجا صورت گیرد از سوی دستگاه قضا متوقف شد تا اینکه در بهمن ماه سال گذشته استاندار اصفهان در سفر رئیس قوه قضائیه به این استان ضمن تایید توقیف عملیات اجرایی سد ماندگان توسط دستگاه قضایی، از وی خواستار لغو حکم توقیف کرد. درخواستی که به نظر می‌رسد مورد قبول دستگاه قضا قرار گرفته و ساخت سد ماندگان دوباره از سر گرفته شده است.

این همان خبری بود که مهدی جمالی نژاد، استاندار اصفهان، اوایل سال در برنامه‌ای رادیویی اعلام کرد و گفت: این طرح، فقط برای تأمین آب مورد نیاز بخش صنعت استان به ویژه صنایع بزرگ استان همچون فولاد مبارکه، ذوب آهن و پالایشگاه است و با بهره‌برداری از آن، برداشت آب صنایع استان از زاینده رود قطع می‌شود و بخش‌های دیگر به خصوص بخش کشاورزی افزوده می‌شود. وی علت تأخیر در تکمیل این طرح را کمبود منابع مالی عنوان کرد و گفت که منابع مالی آن اکنون تأمین شده است. 

جمالی‌نژاد با بیان این که طرح انتقال آب از سد ماندگان در جنوب استان اصفهان برای تأمین آب آشامیدنی پنج میلیون جمعیت استان در حال اجراست و تا دو سال آینده به بهره‌برداری می‌رسد گفت: اعتبارات این طرح از محل اعتبارات استان تأمین شده است. سد ماندگان، سدی است که در منطقه حفاظت شده دنا و بر رودخانه «ماربر» به عنوان یکی از سرشاخه‌های اصلی کارون در حال احداث است.

سدی که تا سال قبل هیچگونه مجوز محیط زیستی نداشته و همین مورد باعث شده تا محل اعتراض بسیاری از فعالان محیط زیست قرار گیرد. گرچه به نظر می‌رسد سازمان حفاظت محیط زیست خوزستان و اصفهان در این زمینه با یکدیگر توافق کرده‌اند تا عملیات ساخت آن از سرگرفته شود.

رضا رجبی؛ معاون طرح و توسعه شرکت آب منطقه‌ای استان اصفهان، در این زمینه و در فروردین ماه سال جاری در میزگردی اعلام کرد که چند روز پیش جلسه‌ای در تهران با حضور رئیس حوضه کارون، رئیس حوضه زاینده‌رود و محیط زیست برگزار شد و تاییدیه اولیه زیست‌محیطی این طرح بزرگ گرفته شده است.

 تایید سخنان استاندار

بعد از آن نیز برخی نمایندگان اصفهان در مجلس با تکرار سخنان استاندار اصفهان مهر تاییدی زدند بر عملیاتی شدن این طرح. به عنوان مثال حامد یزدیان عضو هیئت رئیسه کمیسیون کشاورزی، آب، منابع طبیعی و محیط زیست مجلس شورای اسلامی، مردادماه امسال پروژه تأمین آب ماندگان در جنوب استان اصفهان را از راه‌های اصلی نجات زاینده رود خواند و افزود:

این پروژه طی یک الی دو سال جمع‌بندی می‌شود و می‌تواند مسائلی را رفع کند.‌ به گفته نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی مشکل بخشی از مجوزهای قانونی پروژه ماندگان نیز طی ماه‌های اخیر برطرف شده است.در واقع مجوز تخصیص طرح تأمین آب ماندگان ۲۸۰ میلیون مترمکعب در سال است و کارگاه این پروژه نیز به هیچ وجه تعطیل نیست.

 رویارویی علنی مردم خوزستان

حالا و در آخرین اظهارنظر در مورد این طرح امام جمعه موقت اهواز خواستار توقف این طرح شده است. آیت‌الله محسن حیدری در مراسم نماز جمعه این شهر گفته؛ اخیرا وزارت نیرو طرحی جدید به نام «ماندگان» برای انتقال آب از کارون به اصفهان در دست دارد که مطالبه مردم جلوگیری از اجرای آن است.

وی با قدردانی از اقدامات استاندار خوزستان برای جلوگیری از انتقال آب گفت: مردم خوزستان اجازه نمی‌دهند و راضی نیستند حتی یک قطره آب از این استان به جای دیگری منتقل شود. واکنشی که به نظر می‌رسد نشان از چالشی جدید در اجرای این طرح قدیمی باشد. طرحی که همچنان محل مناقشات فراوانی در بین کارشناسان محیط زیستی و مدیران استانی است.