آسمان ایران زیر تیغ آفتاب و آلودگی
جامعه ایرانی با بی‌توجهی به طبیعت، گرما و آلودگی را به جان آسمان انداخته است
هفت صبح| ایران زمانی چهار فصل داشت، الان دو فصل دارد، فصل گرما و فصل آلودگی هوا. آسمان ایران انگار سرسام گرفته است. یک روز در چنگ گرمایی سوزان می‌سوزد و روز دیگر در غبار و رگبارهای ناگهانی غرق می‌شود. اهواز با دمای ۵۰ درجه سانتی‌گراد در صدر گرم‌ترین شهرهای کشور ایستاده، در حالی که رگبارهای پراکنده در کرمان، هرمزگان و فارس نوید خنکی می‌دهند و گردوخاک شرق کشور نفس‌ها را تنگ کرده است. این آشوب اقلیمی، از گرمای بی‌سابقه تا آلودگی هوای تهران، حکایت از روزهایی دارد که طبیعت و انسان در ایران با چالش‌هایی بزرگ دست‌وپنجه نرم می‌کنند. چه بر سر آسمان ایران آمده است؟
گرمایی که ایران را در آغوش کشیده
ایران این روزها زیر تیغ آفتابی سوزان نفس می‌کشد. اهواز، پایتخت گرمای کشور، دمای ۵۰ درجه را تجربه کرده و گویی در کوره‌ای از آتش گرفتار شده است. اما این فقط اهواز نیست که می‌سوزد. از ابتدای مرداد، دمای کشور ۱.۴ درجه بالاتر از میانگین بلندمدت خود رفته و استان‌هایی مثل آذربایجان غربی، کرمانشاه و آذربایجان شرقی با افزایش دمایی تا ۳.۵ درجه، گرم‌ترین روزهای خود را تجربه کرده‌اند.
تهران هم از این موج گرما بی‌نصیب نمانده، دمای پایتخت ۱.۱ درجه بیش از حد نرمال است و پیش‌بینی‌ها حکایت از ادامه این گرمای غیرعادی دارد. این گرما نه‌فقط پوست را می‌سوزاند، بلکه جان طبیعت را هم تهدید می‌کند. کارشناسان هشدار داده‌اند که روشن کردن حتی یک شعله کوچک در مراتع و جنگل‌ها می‌تواند فاجعه‌ای به بار آورد.
خشکی زمین و گرمای هوا، آماده‌اند تا هر جرقه‌ای را به آتشی مهیب بدل کنند. در این میان، آسمان انگار نمی‌داند چه کند. یک روز با گرمایی طاقت‌فرسا زمین را در بر می‌گیرد و روز دیگر با رگبارهای ناگهانی در زاگرس و البرز، گویی می‌خواهد خشم خود را فرو بنشاند.
رگبار و گردوخاک: رقص ناهماهنگ آسمان
در حالی که گرما ایران را در تنگنا قرار داده، آسمان در برخی نقاط به رقصی ناهماهنگ روی آورده است. در ارتفاعات البرز و زاگرس مرکزی، رگبارهای بعدازظهر و رعدوبرق‌های شبانه، خنکی موقتی به ارمغان می‌آورند. جنوب کرمان، هرمزگان و شرق فارس هم در روزهای آینده میزبان بارش‌های پراکنده خواهند بود.
اما این بارش‌ها، هرچند دل‌انگیز، گاه با وزش بادهای شدید و خیزش گردوخاک همراهند که دید را کم و هوا را سنگین می‌کنند. شرق ایران اما داستانی دیگر دارد. بادهای ۱۲۰روزه، که در نیمروز، هامون و هیرمند می‌وزند، گردوخاک را به آسمان بلند کرده و نفس کشیدن را برای بیماران تنفسی، سالمندان و کودکان دشوار کرده است.
این گردوخاک، که گاه از مرزهای غربی به ایلام، خوزستان و بوشهر هم نفوذ می‌کند، کیفیت هوا را پایین آورده و سایه‌ای از نگرانی بر سلامت مردم انداخته است. در خوزستان، مناطقی مثل باغ‌ملک و دهدز، علاوه بر گرما، با رگبارهای ناگهانی روبه‌رو هستند که گاه آرامش و گاه آشوب به همراه دارند.
تهران ؛ پایتختی در چنگال آلودگی و گرما
تهران، قلب تپنده ایران، زیر بار گرما و آلودگی کمر خم کرده است. آسمان پایتخت امروز صاف است، اما وزش بادهای بعدازظهر، گاه گردوخاک را به همراه می‌آورد. دمای تهران بین ۲۹ تا ۳۸ درجه در نوسان است، اما این اعداد تنها بخشی از ماجرا هستند.
از ابتدای سال تا امروز، تهران تنها ۶ روز هوای پاک نفس کشیده است. ۷۶ روز هوای قابل قبول، ۴۳ روز ناسالم برای گروه‌های حساس و حتی ۲ روز خطرناک، کارنامه‌ای است که نشان می‌دهد پایتخت‌نشینان بیشتر در هوای آلوده زیسته‌اند تا پاک. مقایسه با سال گذشته، که ۵ روز هوای پاک و ۹۷ روز قابل قبول داشت، نشان می‌دهد اوضاع بهتر که نشده، بدتر هم شده است.
این آلودگی، که با گرمای غیرعادی همراه شده، زندگی را برای تهرانی‌ها سخت‌تر کرده است. گردوخاک، وزش بادهای شرقی و فعالیت‌های انسانی، آسمان پایتخت را تیره‌تر کرده‌اند. اما تهران تنها نیست؛ بسیاری از شهرهای ایران، از اهواز تا تبریز، با چالش‌های مشابهی روبه‌رو هستند. گرما، گردوخاک و آلودگی، گویی دست به دست هم داده‌اند تا آسمان ایران را به میدان نبردی برای بقا بدل کنند.
آینده‌ای در سایه گرما و ناپایداری
پیش‌بینی‌ها حکایت از آن دارند که این آشوب اقلیمی به این زودی‌ها آرام نمی‌گیرد. اواسط هفته آینده، موج گرمایی جدید ایران را در بر خواهد گرفت و دمای هوا به اوج خود می‌رسد. در نیمه شرقی کشور، وزش بادهای شدید و گردوخاک همچنان دید را کم و کیفیت هوا را تهدید می‌کند. اما در روزهایی مثل یکشنبه و دوشنبه، جوی آرام‌تر بر کشور حاکم خواهد شد، گویی آسمان لحظه‌ای نفس می‌کشد تا دوباره به رقص ناپایداری خود ادامه دهد.
این شرایط، بیش از هر چیز، لزوم هوشیاری ما را گوشزد می‌کند. از پرهیز از روشن کردن آتش در طبیعت تا کاهش تردد در روزهای گردوخاکی، هر گام کوچک می‌تواند به حفظ سلامت و طبیعت کمک کند. اما این تنها وظیفه مردم نیست. مسئولین نیز باید با برنامه‌ریزی دقیق، از مدیریت منابع آب تا کنترل آلودگی هوا، به جنگ این چالش‌ها بروند. آسمان ایران، که گاه با رگبار خنک می‌شود و گاه در گرما و غبار فرو می‌رود، به همکاری همه ما نیاز دارد تا دوباره آرام و آبی شود.
آسمانی که منتظر ماست
آسمان ایران این روزها ناآرام است؛ از گرمای سوزان اهواز تا رگبارهای زاگرس، از گردوخاک شرق تا آلودگی تهران، انگار نمی‌داند چگونه با ما کنار بیاید. اما این ناآرامی، تنها کار آسمان نیست؛ ما نیز با بی‌توجهی به طبیعت، گرما و آلودگی را به جانش انداخته‌ایم. اهواز با ۵۰ درجه، تهران با هوای ناسالم و شرق با بادهای ۱۲۰ روزه، همه نشانه‌هایی‌اند از اینکه باید برای نجات آسمان و زمین‌مان دست به کار شویم. آسمان منتظر ماست تا خوش‌رفتاری با طبیعت را در رفتارمان ببیند و آن را با ملاطفت به ما بازتاباند مگر نه اینکه برای ما سروده‌اند:
سپهر آیینه عدل است و شاید
هرآنچه از تو بیند وانماید
