یک کمیسیون با تسلط ویژه بر فضای مجازی
روزنامه هفت صبح، مصطفی آرانی | شورای‌عالی فضای مجازی اعلام کرده در اولین جلسه از دوره جدید یکی از کمیسیون‌های زیرمجموعه این شورا یعنی کمیسیون عالی ارتقای تولید محتوای فضای مجازی، سندی به‌نام سند «تصویر مطلوب» تصویب شده است. این سند پس از آن به دفتر رهبر انقلاب ارائه شده و مورد ابلاغ رهبری قرار گرفته است.
در این سند موارد متعددی تصویب شده ولی مهم‌ترین آن این است که این کمیسیون با عنوان «قرارگاه فرماندهی حوزه فرهنگی، اجتماعی و محتوای فضای مجازی» معرفی شده و وظایف و اختیارات شورای‌عالی انقلاب فرهنگی در زمینه «ساماندهی محتوای فضای مجازی» به این کمیسیون واگذار شده است.
موضوع مهم دیگر این است که در این سند ابزارهایی مانند «سیاستگذاری»، «تنظیم مقررات»، «مشارکت در فرآیندهای قانون‌گذاری» و «مشارکت در فرآیندهای پالایش و مسدودسازی (یا همان فیلترینگ)»، «رده‌بندی، رتبه‌بندی و اعطای نشان»، «مسئولیت سکو»، «مسئولیت مالک، تولیدکننده و ناشر محتوا» به این کمیسیون داده شده است. حالا می‌خواهیم ببینیم که این موضوع چه ارتباطی با زندگی روزمره ما شهروندان دارد؟
درباره کمیسیون چه می‌دانیم؟ کمیسیون در سال ۱۳۹۱ تاسیس شده و دوازده عضو دارد. رئیس مرکز ملی فضای مجازی رئیس آن است و معاون محتوای این مرکز دبیر کمیسیون و ده عضو دیگر عبارتند از نماینده صداوسیما، نماینده سازمان تبلیغات، نماینده وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، نماینده وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، نماینده وزارت آموزش و پرورش، نماینده حوزه علمیه، رئیس مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، نماینده کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی، نماینده سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و نماینده سازمان بسیج مستضعفین.
از این جمع ما می‌توانیم شخصیت حقیقی سه نفر را بدانیم: سید محمدامین آقامیری رئیس مرکز است و حجت الاسلام محمدمهدی تجریشی سرپرست معاونت فرهنگی، اجتماعی و امور محتوایی و حجت‌الاسلام محمد حسین بهرامی رئیس مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. با این احتمال که ممکن است نماینده سازمان تبلیغات و نماینده حوزه علمیه و نیز نماینده کمیسیون فرهنگی مجلس نیز روحانی باشد، می‌توان گفت که در این کمیسیون ۵ روحانی عضویت دارند. دو نماینده هم که از طرف سپاه در این کمیسیون حضور دارند.
معنای مصوبه چیست؟ مهم‌ترین کاری که اخیرا شورای‌عالی انقلاب فرهنگی در مورد فضای مجازی انجام داده بود مصوبه ۸۸۳ در ۳۰ خرداد امسال با عنوان «تعیین الزامات ساماندهی حوزه صوت و تصویر فراگیر» بود که به تلویزیون‌های اینترنتی یا همان وی‌او‌دی‌ها مربوط می‌شد و به استناد بند دوم آن «مسئولیت تنظیم‌گری، صدور مجوز و نظارت بر رسانه‌های فعال در عرصه صوت و تصویر فراگیر، شامل رسانه‌های «کاربرمحور» و «ناشرمحور» (VOD) و نیز شبکه نمایش خانگی به ویژه تولید سریال‌ها و برنامه‌های تلویزیونی و امثال آن، به عهده سازمان صداوسیما» گذاشته شد.
حالا از متن مصوبه کمیسیون زیرمجموعه شورای‌عالی فضای مجازی این طور برمی‌آید که این کمیسیون اولا این اختیارات را از شورای‌عالی انقلاب فرهنگی گرفته و دیگر این کمیسیون مسئول هرگونه مقرراتی در مورد فضای مجازی خواهد بود و ثانیا این کمیسیون حق دارد نه فقط در امور سیاستگذاری که در برخی موارد جزیی مثل «فرآیندهای پالایش و مسدودسازی (یا همان فیلترینگ)»، و «رده‌بندی، رتبه‌بندی و اعطای نشان» نیز دخالت کند.
آیا این مصوبه الزامی است؟ بله. با توجه به اینکه مصوبه مورد ابلاغ رهبری قرار گرفته در نظام حقوقی ایران حکم قانون پیدا کرده است.
آیا این مصوبه به نفع ما است یا به ضرر ما؟ بستگی دارد که شما کجای منظومه متنوع جامعه ایرانی ایستاده باشید. اگر جزو افرادی باشید که معتقدید فضای مجازی آسیب‌های زیادی دارد و باید «کنترل» بیشتری شود این مصوبه با توجه به اعضای کمیسیون و اختیارات وسیع آن‌ها می‌تواند برای شما مثبت تلقی شود چرا که حالا دیگر این کمیسیون یا بهتر است بگوییم شورای‌عالی فضای مجازی بدون تداخل کار خود را انجام خواهد داد.
ولی اگر از آن دسته افرادی هستید که معتقدید همین حالا هم کنترل زیادی روی فضای مجازی وجود دارد و تمایل دارید که آزادی بیشتری در این فضا وجود داشته باشد این مصوبه نمی‌تواند برای شما مثبت باشد. به چند دلیل:
اول اینکه شورای‌عالی انقلاب فرهنگی تا به حال شفافیت بیشتری نسبت به شورای‌عالی فضای مجازی داشته و دبیر آن نیز به رسانه‌ها پاسخگوتر است. تصویب هر مصوبه‌ای در این کمیسیون زیر دید رسانه‌ها و افکار عمومی نخواهد بود و از این رو می‌تواند مصوبه‌های محدودکننده بدون هیچ گونه نظارتی در آن تصویب شود.
دوم اینکه با این مصوبه دست مجلس به عنوان نهاد انتخابی مردم برای فعالیت در حوزه قانون‌گذاری در فضای مجازی بسته‌تر می‌شود. البته پیش از این نیز تفسیر شورای نگهبان از جایگاه نهاد حقوقی و مصوبات شوراهای عالی انقلاب فرهنگی و فضای مجازی این بود که مجلس نمی‌تواند برخلاف مصوبات آن‌ها چیزی تصویب کند (چون در واقع خلاف حکم رهبری است) ولی حالا با عنوان گسترده «تولید محتوا در فضای مجازی» و با ابزارهای قانونی گسترده که این کمیسیون در اختیار دارد دست مجلس از پیش نیز بسته‌تر شده است.
سوم اینکه با این مصوبه دست وزارت ارشاد به عنوان نهادی که غیرمستقیم منتخب مردم است نیز بسته خواهد شد. توضیح اینکه در همان مصوبه مورد بحث شورای‌عالی انقلاب فرهنگی گفته شده بود که «مسئولیت تنظیم‌گری، صدور مجوز و نظارت بر خبرگزاری‌ها و رسانه‌ها، کتاب، تبلیغات، بازی‌های رایانه‌ای و امثال آن که در چارچوب وظایف و مأموریت‌های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی قرار دارد؛ در حیطه صوت و تصویر فراگیر به عهده این وزارتخانه است.» ولی حالا حتی این موارد نیز می‌تواند به عنوان بخشی از محتوای فضای مجازی در حیطه اختیارات این کمیسیون قرار بگیرد.
