یک تحلیل بدبینانه از شباهت سرنوشت لامینور با سنتوری
روزنامه هفت صبح | تاریخ برای داریوش مهرجویی دوباره تکرار شد؟ این‌بار «لامینور» اثر آخر او بعد از گرفتن پروانه نمایش، در آستانه اکران، اجازه اکران نگرفت تا برخی بگویند آنچه بر سنتوری رفته بود، دوباره تکرار می‌شود. ماجرای سنتوری در سال ۱۳۸۵ اینطور به پایان رسید که دو روز قبل از تاریخ اکران، از نمایش آن جلوگیری شد. هیچ‌وقت کسی به‌طور مشخص حکم توقیف سنتوری را نداد و مدیران بارها از اکران فیلم در زمان مناسب‌تر سخن گفتند اما این زمان مناسب هیچگاه از راه نرسید و یک سال بعد با قاچاق این فیلم، تهیه‌کننده آن سکته کرد و آب رفته هیچ‌وقت به جوی برنگشت.
رضا درمیشیان، تهیه‌کننده لامینور که قاعدتا ملاحظات مالی هم در اکران نوروزی لامینور داشته است، روز گذشته در توئیتر خود نوشت: «مقابل منزل آقای مهرجویی ایستاده‌ام و پای رفتن به داخل خانه را ندارم. با خودم کلنجار می‌روم که چگونه بگویم؟ سخت است به آقای مهرجویی که چند شب پیش از آی‌سی‌یو بیرون آمده بگویم که سازمان سینمایی اجازه نمایش فیلم‌تان، لامینور را نداده! این است حکایت حذف و بی‌حرمتی به بزرگان سینمای ایران.» به یک هفته قبل برگردیم و ماجرا را از آنجا دنبال کنیم.
اجازه اولیه، مخالفت ثانویه
هفته پیش اعلام شد که شورای صنفی نمایش، اجازه اکران نوروزی لامینور را از ۱۸ اسفندماه داده است. بعد دو روز پیش وزارت ارشاد رسما اعلام کرد که این اتفاق نخواهد افتاد. تلاش‌های تهیه‌کننده و بیانیه‌های مختلف هم برای اکران آخرین اثر مهرجویی بی‌فایده بود. این‌بار سازمان سینمایی می‌گوید مجوز اکران این اثر در دولت قبل صادر شده و دیگر منقضی شده است. یعنی چه؟ ماجرا این است که لامینور محصول سال ۱۳۹۸ بوده که از همان اول هم با حاشیه‌های زیادی همراه شد.
لامینور در جشنواره فجر آن سال شرکت نکرد و قرار بود که نوروز همان سال روی پرده برود. ولی با تعطیلی سینماها آن پروانه نمایش هیچ‌وقت مورد استفاده قرار نگرفت و اکران آن‌هم به تعویق افتاد. به اسفندماه امسال می‌رسیم. برای عید ۱۴۰۱ شورای صنفی نمایش اعلام کرد که هفت فیلم قرار است به مرحله اکران برسند که اسم لامینور هم در این لیست قرار داشت. با این حال از همان ابتدا شایعاتی پشت فیلم لامینور و علف‌زار وجود داشت که نشان از تردید برای نمایش این دو اثر می‌داد.
دست آخر محمدرضا فرجی، مدیرکل نمایش و پخش سازمان سینمایی روز نهم اسفند در گفت‌وگویی به مسئله «منقضی» شدن پروانه نمایش فیلم آقای مهرجویی اشاره کرد و گفت سازندگان «باید دوباره پروسه دریافت پروانه نمایش» را طی کنند.نکته‌ای که لامینور داشت این بود که کسی از توقیف این اثر حرفی نزده است. بلکه این اثر مهرجویی با یک روند بروکراتیک فعلا از پرده نقره‌ای کنار گذاشته شده. به‌خاطر همین هم بعد از بیانیه انجمن کارگردانان و تهیه‌کننده‌ها، دوباره محمدرضا فرجی گفت که این فیلم مشکلی برای صدور پروانه نمایش ندارد اما فقط در لیست فیلم‌های نوروز نیست.
ولی مسئله این است این ممانعت‌های بروکراتیک راه آسان‌تری برای جلوگیری از اکران آثار سینماگران هستند. مسئولان سینمایی کشور می‌گویند که برای صدور دوباره مجوز نمایش تاخیر شده ولی تهیه‌کننده فیلم می‌گوید لامینور از سه ماه قبل درخواست پروانه نمایش داده بود. حتی در یک هفته سه‌بار بازبینی شده و دست آخر هم خود وزیر و رئیس سازمان سینمایی به تماشای آن نشسته‌اند ولی با وجود بازبینی مجوز نمایش جدید به او داده نشده است.
و حالا فرضیه دیگر این است که نکند فیلمی حول محور یک نوازنده زن، موجب دلهره مسئولین سینمایی شده باشد؟ ترس از واکنش‌ها؟ آن‌هم بعد از حملاتی که از تریبون نماز جمعه به جشنواره فجر شد؟ شاهد عقب‌نشینی و محافظه‌کاری پیرانه سرانه ارشاد هستیم؟ یا مسئله دیگری در بین است؟
سنتوری در سال ۱۳۸۵ دو جایزه بهترین بازیگر نقش اول مرد و فیلم برگزیده تماشاگران را در جشنواره فجر گرفت اما در آخرین لحظه‌های نمایش، درست مثل لامینور با مشکل روبه‌رو شد. شباهت این دو اثر به‌خصوص اینجاست که تا یک سال مسئولان سینمایی وعده‌های جدیدی برای تاریخ نمایش سنتوری به تهیه‌کننده دادند ولی دست آخر فیلم به بازار نشت کرد. آن زمان حسین صفارهرندی وزیر وقت ارشاد بود و مهرجویی احتمالا توان بیشتری برای مواجه شدن با این مسئله داشت.
با این حال اینطور که خود او آن زمان روایت کرده بود: «{بعد از نشت سنتوری} رفتم سراغ روان‌درمانی چون تا مدت‌ها تمام شب بیدار بودم، مدام راه می‌رفتم و …. خلاصه که به کل دیوانه شده بودم. در سن و سالی که از من گذشته تک‌تک این اتفاق‌ها مثل پتک به روح و جسمم ضربه می‌زد. البته از آن‌طرف دوره پرکار و پر‌محصولی هم در زندگی من از کار درآمد. آسمان محبوب و نارنجی‌پوش و مستند همه‌دانا را ساختم، یک رمان تازه نوشتم و همینطور فیلمنامه مولانا و زکریای رازی و تئاتر کار کردم. نگذاشتم شومی طلسم سنتوری تسخیرم کند.»
لامینور به عید فطر می‌رسد
لامینور حتی از نظر مضمون هم ادامه سنتوری بود. یعنی فیلمی که موسیقی در آن نقش مهمی دارد اما با این تفاوت که نقش اول آن را دیگر یک دختر موزیسین (پردیس احمدیه) به‌جای بهرام رادان به‌عهده گرفته است؛ تا جایی‌که برخی به آن سنتوری دو هم می‌گفتند. از مهرجویی دو اثر دیگر هم به‌نام‌های «مدرسه‌ای که می‌رفتیم» و «بانو» سابقا توقیف شده اند.
البته هردو بعدها اکران عمومی گرفتند. سازمان سینمایی معتقد است که لامینور را فقط از اکران نوروزی خارج کرده و هیچ مشکلی برای اینکه بعدا اکران شود، ندارند. حتی رسانه‌ای به‌نام روزپلاس بدون اشاره به منبع خبر نوشته که «چون لامینور موزیکال است، به‌دلیل همزمانی با شب‌های قدر، اکرانش به‌عید فطر منتقل شده». در لامینور علی نصیریان نقش پدربزرگ پردیس احمدیه را بازی می‌کند. همچنین سیامک انصاری، بیتا فرهی، علی مصفا، مهرداد صدیقیان، بهناز جعفری و کاوه آفاق هم بازی کرده‌اند.
دیگر ترکیب نوروزی مشخص و با اضافه شدن دو فیلم «گل به‌خودی» و «سگ بند» به‌جای «لامینور» و «علف‌زار» فهرست فیلم‌های اکران نوروزی تکمیل شده است. به این ترتیب بر اساس آخرین جلسه سازمان سینمایی در ظهر روز گذشته، این دو اثر، در کنار فیلم‌های «موقعیت مهدی»، «مرد بازنده»، «شادروان»، «روز صفر» و «قدغن» از ۱۸ اسفند ماه به‌عنوان فیلم‌های نوروزی اکران می‌شوند تا خاطره تلخ سنتوری بعد از ۱۴ سال دوباره در سینماها زنده شود.
