پیش‌بینی‌های نگران‌کننده از خشکسالی در پاییز
روزنامه هفت صبح، فاطمه رجبی| از تابستان توقع بارندگی نداریم و همین رگبارهای ناگهانی و سیل در نقاط مختلف ایران غافلگیرمان می‌کند اما انگار این اتفاق به معنی پاییز پر آب نیست و حتی عوض شدن فصل هم قرار نیست وضعیت خشکسالی در بخش بزرگی از ایران خشک را بهتر کند. از طرفی با در پیش گرفتن بعضی از سیاست‌ها شاید پاییز پیش‌رو حتی از تابستان هم سخت‌تر بگذرد.
خدا کند پیش‌بینی‌ها درست نباشند
وقتی خبر باز کردن ذخیره سدهای خوزستان برای رسیدن آب به هورالعظیم و رفع بی‌آبی مسیر رودخانه‌ها شنیده شد، کارشناسان شروع کردند به هشدار دادن که این اتفاق می‌تواند پاییز سختی را برای بخش بزرگی از ایران رقم بزند، چون این برداشت خارج از پیش‌بینی‌ها صورت گرفته است. آنها همزمان به احتمال تاخیر در بارش‌های پاییزی هم اشاره کردند اما آب پاکی را دیروز وزیر نیرو روی دست همه ریخت و از برگزاری جلسه‌ای برای تصمیم‌گیری در مورد اتفاقات پاییز خبر داد.
رضا اردکانیان گفت:«همه دغدغه این است که چنانچه پیش‌بینی سازمان هواشناسی درست باشد و با خشکسالی دیگری و تاخیر در بارش مواجه باشیم، در تامین آب شرب و کشت پاییزه برای کشاورزان با مضیقه مواجه نشویم. جلساتی با حضور وزیر جهاد کشاورزی برگزار و بررسی شد که چگونه رفتار شود تا معیشت کشاورزان آسیب نبیند.» احد وظیفه، رئیس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی این وضعیت هشدارآمیز را تایید می‌کند و می‌گوید که تا همین جای سال باران کمی باریده و به احتمال زیاد بارش‌های پاییزی هم دیرتر شروع می‌شوند،یعنی حوالی اواخر پاییز.
او می‌گوید: «اینکه امسال باران زیاد آمده یا اینکه سیل‌های پی در پی می‌تواند خشکسالی را جبران کند، افسانه است. در استان‌هایی مثل هرمزگان، سیستان و بلوچستان، فارس، کرمان، خراسان رضوی و خراسان جنوبی کمبود بارش‌ها بین ۵۰ تا ۸۵ درصد گزارش شده است. از طرفی در غرب و جنوب غرب کشور در استان‌های کردستان، کرمانشاه، ایلام، لرستان و چهارمحال و بختیاری هم کاهش بارش‌ها کاملا محسوس است. برای مثال میزان بارش نرمال استان کرمانشاه سالانه ۴۸۰ میلیمتر است اما این استان تا آخر بهار فقط ۵۰ درصد بارش سالانه‌اش را دریافت کرده.
به این نکته هم باید توجه کنیم که استان‌های غربی و جنوب غربی کشور از نظر بارش چشمه‌های ایران هستند و سالانه حدود ۷۰۰ میلیمتر بارش دریافت می‌کنند که بخش قابل توجهی از بارش سالانه کشور است و می‌تواند بقیه استان‌ها را تغذیه کند اما متاسفانه طی سال آبی جاری اوضاع در این استان‌ها خوب نیست. آنچه حالا نگران‌کننده است، این است که براساس مدل‌های اقلیمی پیش‌بینی می‌شود که بارش‌ها در پاییز ۱۴۰۰ دیرتر از زمان نرمال آغاز شود. به همین دلیل انتظار داریم که دوره خشک طولانی را در پیش داشته باشیم البته درحال حاضر این موضوع در حد احتمال است و طی یکی دو ماه آینده با قطعیت بیشتری می‌توان در این‌خصوص نظر داد.»
سیل‌ها کجا می‌روند؟
هرقدر هم گفته شود که بروز سیل نمی‌تواند جلوی خشکسالی را بگیرد باز هم این سوال‌ها باقی است که اگر بارش کم است،چطور سیل راه می‌افتد و آب سیل کجا می‌رود که با وجود بروز سیل شاهد خشکسالی هستیم؟مصطفی فدایی‌فر، رئیس کمیته تخصصی ارزیابی سیلاب در جواب این سوال‌ها می‌گوید:«خشکسالی و سیلاب دو روی سکه تغییر اقلیم هستند. بررسی آمار و اطلاعات بارش و رواناب طی شصت سال گذشته در مناطق خشک و نیمه خشک مثل ایران نشان می‌دهد که سیلاب‌های بزرگ و ویرانگر عموما بلافاصله قبل و بعد از دوره‌های خشکسالی طولانی و شدید رخ می‌دهند.
این موضوع منطقی است چرا که گرمای بیشتر و خشکسالی پوشش گیاهی را از بین می‌برد،تبخیر را هم زیاد می‌کند.تبخیر باعث بارش‌های سهمگین و بروز سیل می‌شود اما سیل به پر شدن سفره‌های آب زیر زمینی کمک نمی‌کند چون با شدت عبور می‌کند و به دلیل نبود همان پوشش گیاهی راهی آب‌های راکد می‌شود. دوباره تبخیر و گرمای زیاد باعث خشک شدن همان آب‌های راکد می‌شود.ضمن اینکه لزوما سیل جایی که هوا گرم شده و تبخیر صورت گرفته اتفاق نمی‌افتد.
ابرها جایی که آب هست بارور می‌شوند و به نقاط دیگری می‌روند و آنجا می‌بارند. تقریبا همین اتفاق را در حال حاضر در ایران شاهد هستیم. در حالی که با کمبود شدید بارش در مناطقی که انتظار بارش داریم روبه‌رو هستیم، جایی که انتظار نمی‌رود، سیل می‌آید. این یک پدیده جهانی هم هست. بررسی‌ها نشان می‌دهد که نوع سیلی که در اخیرا در چند کشور اروپایی رخ داد شباهت خیلی زیادی به سیل فروردین ۹۸ در حوضه آبریز کشکان در استان لرستان ایران دارد.»
تصمیم خطرناک برای خوزستان؟
اگر جزو حاضران در شبکه‌های اجتماعی باشید این چند روز حتما هشتگ خبر خوب خوزستان را دیده‌اید.هشتگی که می‌گوید وضعیت در خوزستان بهتر شده و تالاب هورالعظیم در حال پر شدن است اما این اتفاق چطور افتاده؟ آیا معجزه‌ای اتفاق افتاده؟ آیا ناگهان باران باریده؟ هیچ کدام، جواب این است که مسئولان استانی با تایید و نظر مسئولان بالادستی دست به کاری زده‌اند که مقاومت زیادی در برابر آن نشان می‌دادند اما دلیل این مقاومت این نبود که آنها دوست نداشتند هورالعظیم پر شود بلکه موضوعی وجود داشت که آنها را نگران می‌کرد.
ماجرا از این قرار است که هورالعظیم و روستاهای مسیر رودخانه‌هایی که به این تالاب می‌ریزند با دو برابر کردن دبی خروجی سد کرخه در حال سیراب شدن هستند. این در حالی است که سد کرخه به عنوان بزرگترین سد مخزنی کشور با ظرفیت ۵.۹ میلیارد متر مکعب فقط ۷۶۰ میلیون متر مکعب ذخیره قابل استفاده دارد و ۸۷ درصد از ظرفیت این سد خالی و غیر قابل استفاده است. برنامه‌ریزی‌ها طوری بوده ذخایر سدهای مختلف از جمله همین سد کرخه تا پایان پاییز که بارندگی‌ها شروع می‌شوند به تدریج استفاده شوند اما حالا با افزایش برداشت از این سد احتمال کمبود آب در ماه‌های آینده جدی است.
به گفته محمد عنایتی، کارشناس مسائل حوزه نیرو با توجه به اینکه تا پایان شهریورماه سال جاری نسبت به متوسط ۵۰ سال اخیر، ۴۰ درصد کمبود بارش خواهیم داشت،در صورت صحت پیش‌بینی‌های هواشناسی شاهد فرابحران در پاییز امسال خواهیم بود. او می‌گوید: «این کار اصرار بر اشتباهاتی است که وضعیت را به اینجا رسانده و امیدواریم این کار با اتخاذ تصمیم‌های کارشناسی گرفته شود. راه رفع مشکل خوزستان این نیست. البته شاید این کار به صورت مقطعی مردم را آرام کند اما به زودی مشکل جدی‌تری درست خواهد کرد. البته کار درست واقعی این بود که اجازه داده نشود کار به اینجا بکشد که مسئولان مجبور شوند تحت فشار چنین تصمیمی بگیرند.»
