پاسخ حامد عنقا به نقدها درباره فیلم غریب
روزنامه هفت صبح، منیژه خسروی| روز گذشته به‌طور همزمان دو نقد درباره فیلم «غریب» منتشر شد که وجه مشترک آنها بیان هشدار نسبت به کیفیت محصولی است که این روزها مراحل ساخت خود را سپری می‌کند. خلاصه‌اش این است که چرا سازندگان «غریب» از میان کتاب‌های متعدد، فقط سراغ «محمد؛ مسیح کردستان» نوشته نصرت‌الله محمودزاده رفته‌اند. با حامد عنقا نویسنده و تهیه‌کننده این پروژه که تماس گرفتیم، مایل به مصاحبه نبود و پرهیز داشت تا در این موارد اظهارنظر کند ولی در‌نهایت پذیرفت به دلیل «احترام به کتاب و نویسنده‌اش» پاسخ سوالات‌مان را بدهد.
هیچ اسنادی نادیده گرفته نشده
«کتاب «محمد؛ مسیح کردستان» منبعی جامع برای یک پروژه استراتژیک نیست.» این نقدی است که در خبرآنلاین منتشر شد و نویسنده مطلب از آن به عنوان تهدیدی برای پروژه «غریب» یاد کرد. عنقا در پاسخ می‌گوید:« پس از یک‌سال کار مداوم روزی که قرار شد فیلمی درباره شهید بروجردی بسازیم، همه کتاب‌ها را خوانده بودیم؛
مثل «غریب غرب»، «پرچمداران خورشید»، «همان لبخند همیشگی» و … حتی ارتش مجموعه کتاب‌هایی را هر سال منتشر می‌کند که چند جلد آنها مربوط به مقطعی است که فیلم «غریب» به آن میپردازد. هیچ‌کدام از اسناد نادیده گرفته نشده بلکه تک‌تک آنها خوانده شده.علاوه بر این، منابع خام مثل مصاحبه‌ها، تاریخ شفاهی، گفت‌و‌گو با کسانی که در آن شرایط زندگی کرده‌اند، برخی از اعضای خانواده و نزدیکان و همرزمان شهید و … هم مورد توجه بوده است.»
در اهمیت «محمد؛ مسیح کردستان»
از عنقا می‌خواهیم نظرش را مشخصا درباره کتاب «محمد؛ مسیح کردستان» بیان کند:« این کتاب مجموعه همه چیزهایی است که در کتب و اسناد دیگر هم هست. حالا ممکن است به فراخور موضوع، یک جا گذرا و یک جا عمیق‌تر به موضوعات اشاره شده باشد. اینها به نقطه نگاهی که نویسنده نسبت به موضوع داشته است، برمی‌گردد.» او ادامه می‌دهد:« این کتاب مشحون از لحظات احساسی است که به احوال باطنی بروجردی میپردازد.
همین کار را عباس رمضانی در «غریب غرب» می‌کند که کتاب درجه یکی است. کتاب‌های دیگر وجوهی دیگر از شهید بروجردی را روایت کرده‌اند و ممکن است تصویر هر کدام با دیگری متفاوت باشد. این طبیعی است چون محمد بروجردی به عنوان فرمانده، به عنوان دوست، همسر و … در ساحت‌های مختلف وجوه مختلفی از خود بروز می‌دهد. وقتی کسی بخواهد یک فیلمنامه بنویسد هم انتخاب می‌کند که چه زاویه نگاهی داشته باشد.»
سوالی که پیش می‌آید این است: آیا تفاوت نگاه منابع منجر به روایت خلاف واقع در «غریب» نشده:« درست است که فیلم به یک مقطع خاص میپردازد ولی تاریخ‌نگاری صرف نیست. با این حال سعی کردیم هیچ بخش فیلم خلاف اسناد محکم نباشد. هرجا احساس کردیم موضوع مورد مناقشه‌ای هست و به درام لطمه نمی‌زند از آنها پرهیز کردیم و موضوعاتی را دستمایه فیلم قرار دهیم که همه روی آن اشتراک نظر دارند. در عین حال حفظ حرمت همه بزرگان چه آنان که شهید شده و اسباب فخر ایران هستند و چه فرماندهان و رزمندگان که در قید حیات هستند نیز از سرمایه‌های کشورند.»
غریب فیلمی اقتباسی نیست
پرسش دیگر از عنقا درباره اقتباسی بودن «غریب» است:« فیلم اقتباس از کتاب نیست و نمی‌دانم این شائبه چگونه شکل گرفته.«محمد؛ مسیح کردستان» از بدو تولد تا لحظه شهادت محمد بروجردی را روایت می‌کند اما ما به یک مقطع خاص می‌پردازیم که علاوه بر این کتاب، بقیه آثار و اسناد منبع فیلم است. اگر بخواهیم به‌طور مصداقی درباره تعداد صفحاتی که ما به کتاب «محمد؛ مسیح کردستان» ارجاع داده‌ایم، شاید مجموعا ۵۰ صفحه نشود.»
یکی از نقدهای وارد شده به کتاب این است که شاید مناسب مخاطب امروز نیست:«ممکن است برخی منتقدان نقدهایی به کتاب داشته باشند اما کتابی مثل «جنگ و صلح» تولستوی هم یک قرن پیش نوشته شده و طبیعتا کسی که امروز می‌خواهد بر اساس آن کتاب یک فیلم بسازد، حواسش به مخاطب امروز هست. اینها امور بدیهی است و نمی‌دانم چرا باید اینها اصلا محل سوال باشد.»
چرا در خبرها اسم منابع نیامده
ریشه شکل‌گیری سوء‌تفاهم‌ها درباره اینکه «غریب» فقط به یک منبع اکتفا کرده، جایی است که در خبرها صرفا به عنوان «محمد؛ مسیح کردستان» اشاره شده. عنقا در پاسخ می‌گوید:«یادم نمی‌آید هیچ فیلمنامه‌نویسی قبل از اینکه اثرش به نتیجه برسد، فهرست همه منابع خود را گفته باشد. اینکه تاکید زیاد روی «محمد؛ مسیح کردستان» شده به این دلیل است که خود آقای محمودزاده هم کنار ما بوده و راهنمایی‌هایی کرده است و می‌کند.
از حق هم نگذریم ایشان کم از من و آقای لطیفی دغدغه ندارد.» عنقا در پایان می‌گوید: « شاید بتوان از دل این حرف‌ها و گوشه‌ها و نکات یک سوال اساسی‌تر پرسید که چرا دو دهه است فیلم یا سریالی درباره یکی از مهم‌ترین شخصیت‌های انقلاب و دفاع مقدس ساخته نشده؛ با اینکه چندین بار، افراد و گروه‌هایی عزم‌شان را جزم کردند. اگر این را خوب بکاویم جواب خیلی چیزها معلوم خواهد شد. شاید روزی اینها را گفتیم که در تاریخ بماند ولی نقدا تمرکزمان بر این است که فیلمی در شان فرمانده فرمانده‌ساز، شهید محمد بروجردی بسازیم.»
