نخستین روزهای گشت ارشاد؛ بهار و تابستان ۱۳۸۶
روزنامه هفت صبح، مصطفی آرانی| در اولین روزهای تابستان که احتمالا دوباره بحثهای مربوط به پوشش را به خصوص در میان قشر مذهبی، داغ خواهد کرد؛ نگاهی کردیم به ۱۵ سال قبل یعنی بهار و تابستان ۱۳۸۶ که برای اولین بار اصطلاح گشت ارشاد وارد ادبیات اجتماعی کشور شد و طرح امنیت اخلاقی آغاز به کار کرد.
اردیبهشت امسال، پانزدهمین سال اجرای رسمی طرحی در پلیس بهنام «گشت ارشاد» بود. طرحی که برای «ارتقا»ی امنیت اخلاقی و اجتماعی آغاز شد و از همان روزهای اول تاکنون، انتقاداتی نسبت به نحوه اجرای آن و نیز سودمندی آن مطرح میشد. حالا در روزهای نخست فصل گرم سال، بد نیست که بازگشتی کنیم به آن روزهای نخست و ببینیم که چطور شد که بدحجابی، بهعنوان یک اولویت برای برخورد پلیس درآمد.
شورای عالی انقلاب فرهنگی در آخرین روزهای دولت سیدمحمد خاتمی، مصوبهای تحت عنوان «راهبردهای گسترش فرهنگ عفاف» داشت. همین شورا در دیماه سال ۱۳۸۴ و ابتدای دولت احمدینژاد مصوبهای بهعنوان «راهکارهای اجرایی گسترش فرهنگ عفاف و حجاب» داشت که در آن وظایفی برای نیروی انتظامی مقرر شده بود.
از زمستان سال ۱۳۸۵ و حدود یک سال و نیم بعد از استقرار دولت احمدینژاد کمکم سخنانی مبنی بر لزوم کنترل حجاب شنیده میشد. مثلا در ۱۵ اسفند سال ۱۳۸۵، مسئول روابط عمومی دادسرای عمومی و انقلاب قم با خبرگزاری ایسنا صحبت کرد و گفت: که از روز گذشته طرح عفاف و حجاب در قم به اجرا درآمد. به گفته او «در این طرح اکیپی متشکل از دادیار، مامور نیروی انتظامی و ناصح با حضور در معابر اصلی شهر بهخصوص میدان شهدا ضمن کنترل تمام مناطق شهر کسانی را که پوشش نامناسبی (مانند چادرهای نازک) دارند، ارشاد میکنند.»
در همان روزها طرحی با عنوان ارتقای امنیت اجتماعی در تهران برگزار میشد که به طرح برخورد با اراذل و اوباش مشهور شد و بعدها هم گفته شد که مقدمهای برای جمعآوری این افراد در آستانه سهمیهبندی بنزین بود اما در جریان آن همچنین قرار بود با جرایمی مانند «ایجاد مزاحمت برای بانوان در معابر و اماکن عمومی، تجاوز به عنف، اعمال منافی عفت عمومی، ایجاد شبکه فساد و دایر کردن مراکز قمار و اشاعهدهندگان فحشا و منکرات» هم برخورد شود.
۱۵ روز بعد از پایان طرح امنیت اجتماعی و در پایان فروردینماه ناگهان انصار حزبالله در بیانیهای اعلام کرد که بعد از نماز جمعه روز ۳۱ فروردین در اعتراض به «ترویج بدحجابی و بیتوجهی به آن» تظاهرات برپا خواهد کرد. این تظاهرات با شعارهایی مثل «نیروی انتظامی علیه بدحجابی حمایتت میکنیم، شبیخون فرهنگی خنثی باید گردد… فساد و بدحجابی اصلاح باید گردد… دولت انقلابی امنیت اخلاقی… مجلس انقلابی امنیت اخلاقی» برگزار شد و از فردای آن روز یعنی اول اردیبهشت ۱۳۸۶ رسما گشت ارشاد کلید خورد. البته سال قبل از آن هم برخورد با بدحجابی وجود داشت و ۱۱ هزار و ۶۰۰ نفر در اردیبهشت از سوی نیروی انتظامی به قوه قضائیه معرفی شده بودند ولی گشت ارشاد از سال ۱۳۸۶ آغاز شد.
چه کسی این کار را آغاز کرد؟ بهطور مشخص سردار احمدرضا رادان، رئیس پلیس تهران بزرگ. او میگفت بدحجابی موجب کاهش امنیت اخلاقی جامعه و ایجاد خلل و کاستی در آن میشود و چون امنیت اخلاقی برای مردم از اهمیت برخوردار است برای همین مبارزه با بدحجابی در اولویت برنامههای پلیس قرار گرفته است.
مصادیق بدحجابی در آن زمان از نظر رادان «پوشیدن شلوارهای کوتاه، استفاده از شالهای کوچک که مو را نمیپوشاند و در اصطلاح به آنها «نوار» گفته میشود، استفاده از مانتوهای کوتاه و تنگ و لباسهای کوتاه و بدننما» است و حتی گفته شد که «در مرحله اول، برخورد تنها با زنان بدحجاب صورت میگیرد و… در مرحله دوم برخورد با بدپوششی پسران را در دستور کار قرار دادهایم.»
نیروی انتظامی در آن روزها، چه بهخاطر برخی برخوردها با اراذل و اوباش و چه بهخاطر برخوردها با بدحجابی، مورد انتقاد بود اما حاکمیت از این نیرو حمایت میکرد و بهطور مشخص رهبر انقلاب در روز ۹ تیر ۱۳۸۶ در این خصوص گفت: «همین مسئله امنیت اخلاقی که این روزها نیروی انتظامی و وزارت کشور دنبالش هستند، بسیار مسئله مهمی است. بله، جنجال میکنند- مثل همان قضیه بنزین و مثل خیلی از قضایای دیگر- ولی به این جنجالها نباید توجه بکنند؛ باید ببینند تکلیف چیست، آن را انجام بدهند.»