منتظر معجزه در بورس نباشید
روزنامه هفت صبح، احمدرضا نجفی | دو هفته است که سهامداران بورس همان ابتدای روز صف فروش سهامشان را نگاه می‌کنند و روزانه تا پنج درصد سرمایه‌شان را از دست می‌دهند. در ۱۰روز کاری گذشته شاخص بورس از محدود دو میلیون و ۸۰هزار واحد به یک میلیون و ۶۰۰هزار واحد رسیده و در این مدت خیلی‌ها منتظر معجزه دولت، سازمان بورس، بازارگردان‌ها و شرکت‌های حقوقی هستند تا جلوی ریزش بورس را بگیرند.
در این مدت حقوقی‌ها حدود ۱۲هزار میلیارد تومان سهم خریده‌اند، ولی چنین رقمی نتوانسته بورس را به مدار صعودی برگرداند. شرایط تا حدودی شبیه مهرماه ۹۷ شده که برای ۵۵روز کاری شاهد روند منفی بازار بودیم. حالا خیلی‌ها از بورس ناامید شده‌اند و این ناامیدی می‌تواند تبعات جبران‌ناپذیری داشته باشد. بازار شایعات هم حسابی داغ است. برخی دولت را مقصر می‌دانند و برخی دیگر شرکت‌های حقوقی را به نوسان‌گیری از مردم متهم می‌کنند.
*** نشانه‌های حمایت از بورس
شرکت‌های حقوقی دیروز هفت هزار و ۲۳۰میلیارد تومان سهم خریدند. دیروز کل ارزش معاملات بورس و فرابورس در مجموع حدود ۱۵هزار میلیارد تومان بود و این یعنی تقریبا نصف خرید سهام توسط شرکت‌های حقوقی انجام شده است. آخر وقت روز یکشنبه خبرهایی در فضای مجازی منتشر شد که شرکت‌های حقوقی برای حمایت از نمادهای مختلف تقسیم وظیفه کرده‌اند. هرکدامشان تصمیم گرفتند سراغ حمایت یکی از نمادها بروند.
نمادهای فارس، فولاد، فملی، وغدیر، حکشتی، وتجارت، پارسان، تاپیکو، رمپنا، فخوز، وبصادر، شپنا، اخابر، صبا، ومعادن، کچاد، وسپه، کچاد و شستا هدفگذاری شده بودند تا هر کدام از شرکت‌های حقوقی مامور جمع‌آوری صف فروش این نمادهای شاخص‌ساز شود. تا حدودی این اتفاق افتاد و دیروز هم در ابتدای معاملات و هم در ساعات پایانی شاهد تلاش برای جمع‌آوری صف‌های فروش بودیم. طوری که اغلب این نمادها با صف فروش سنگین مواجه نشده‌اند.
آمارها نشان می‌دهد از روز چهارشنبه تا حالا شرکت‌های حقوقی در مجموع ۱۲هزار و ۵۰۰میلیارد تومان سهم خریده‌اند. گفته می‌شود قرار است حمایت شرکت‌های حقوقی برای جمع‌آوری صف‌های فروش تا یک هفته ادامه پیدا کند. هرچند معلوم نیست آنها بتوانند هر روز چنین رقمی سهام بخرند و از تشکیل صف فروش میلیونی جلوگیری کنند.
*** چرا شرکت‌های حقوقی توانایی سبز کردن بازار را ندارند؟
ارزش کل صف‌های فروش در ابتدای ساعات معاملات دیروز به حدود ۱۷هزار میلیارد تومان می‌رسید. حجم معاملات روزانه در یک ماه گذشته عموما ۲۰هزار میلیارد تومان بوده و این موضوع نشان می‌دهد حتی اگر تمام معاملات در همان لحظه اول اتفاق بیافتد، به سختی می‌توان صف‌های فروش را جمع کرد. سهامدارانی که برای خروج پولشان صف‌نشینی می‌کنند در انتظار یک شرکت حقوقی هستند تا سهامشان را بخرد اما شرکت‌های حقوقی چقدر در جمع‌آوری این صف‌ها توانایی دارند؟
دیروز رکورد خرید حقوقی‌ها شکسته شد. حتی در روز ترور سردار سلیمانی شاهد چنین رقمی برای حمایت از بازار نبودیم اما با این حال حتی حمایت روز گذشته هم نتوانست جلوی ریزش بورس را بگیرد و همچنان شاهد کاهش ۵۴هزار واحدی شاخص بورس بودیم. با این حساب صرفا نمی‌توان روی شرکت‌های حقوقی حساب باز کرد. ماجرا تا حدودی شبیه تزریق ارز به بازار برای کنترل قیمت دلار است. بالاخره یک روز پول شرکت‌های حقوقی برای خرید سهم مثل ذخیره ارزی تمام می‌شود و نمی‌توان تا ابد انتظار تزریق ارز به بازار یا معادل آن، خرید سهم توسط شرکت‌های حقوقی را داشته باشیم.
*** ناامیدی از بورس چه تبعاتی دارد؟
کلیدواژه ناامیدی دوباره به گفت‌وگوی بورس‌بازها برگشته. سد‌های حمایت یک میلیون و ۸۰۰هزارتایی و یک میلیون و ۶۰۰هزارتایی پشت سر هم کنار زده می‌شوند. صف‌های فروش طولانی به خوبی نشان می‌دهد که خیلی از سهامداران دنبال خروج پولشان از بورس هستند.
پولی که وقتی از بورس خارج شود، به‌سختی می‌تواند به بازار برگردد. به خصوص سهامدارانی که به خوبی آموزش ندیده و صرفا بورس را به عنوان منبع درآمد ثابت در نظر گرفته و تاب روند منفی آن را ندارند. سرمایه‌گذارهای بورس یکی از اهدافشان حفظ ارزش پس‌اندازشان در شرایط تورمی این سال‌ها است و وقتی ببینند دیگر نمی‌توانند روی بورس حساب باز کنند، چاره‌ای جز اعتماد به بازارهای موازی مثل طلا و ارز ندارند.
انتقال سرمایه از بورس به بازار ارز می‌تواند شروع‌کننده یک بحران دیگر باشد. تقاضا برای خرید دلار مجددا افزایش پیدا می‌کند و به تبع آن باعث افزایش قیمت ارز می‌شود. چنین اتفاقی دوباره افزایش قیمت کالاهای وارداتی و تورم بیشتر را در پی خواهد داشت. حتی افزایش قیمت دلار می‌تواند به کمک رشد بورس بیاید و دچار یک چرخه رشد بورس، افزایش تورم، افزایش قیمت دلار و افزایش قیمت کالاها شویم.
*** روند منفی بازار معلوم نیست تا کی ادامه داشته باشد
اولین سوالی که در ذهن سهامداران بورس شکل می‌گیرد این است که شرایط فعلی بازار تا کی ادامه دار خواهد بود و شاخص بورس از کجا به روند صعودی برمی‌گردد. حداقل ما برای این سوال جواب نداریم. کارشناسان بورس هر کدام اعداد و ارقام مختلفی را به عنوان سد حمایت و نقطه پایان روند نزولی بازار مطرح می‌کنند.
حتی رئیس دفتر رئیس‌جمهور در برنامه تلویزیونی از بازگشت روند صعودی با رسیدن شاخص به محدوده یک میلیون و ۶۰۰هزار واحد صحبت می‌کند اما ماجرا از این قرار است، تا زمانی که سهامداران بورس به سفارش‌ها فروش ادامه دهند، روند به همین صورت باقی خواهد ماند. از آنجا که رفتار سهامداران در روزهای اخیر نشان داده با وجود حمایت شرکت‌های حقوقی همچنان زور فروشنده‌ها به خریداران می‌چربد، شاید نتوانیم نقطه پایانی برای شرایط فعلی متصور باشیم. مگر اینکه دوباره سهامداران به بورس امیدوار شوند و کمتر شاهد فروش سهام توسط آنها باشیم.
*** متهم ردیف اول تا سوم سقوط بورس
تایید و تکذیب خبر لغو پذیره‌نویسی صندوق ETF دوم متهم ردیف اول ریزش دو هفته‌ای بورس است. روز دوشنبه ۲۰مرداد، به محض انتشار اطلاعیه سازمان خصوصی‌سازی درباره لغو پذیره‌نویسی صندوق ETF سهام شرکت‌های پالایشی که بزرگترین شرکت‌های بورس را تشکیل می‌دهند سقوط کردند و کل بازار در این سقوط با آنها همراه شد. همین اتفاق بود که باعث شد شاخص بورس به کمتر از دو میلیون واحد برگردد.
بعضا فروش سهام عدالت به عنوان متهم ردیف دوم سقوط این روزهای بورس به حساب می‌آید. بعد از تمام شدن ماجرای صندوق ETF دوم، یک کارگزاری در یک روز ۷۰میلیارد تومان سهام عدالت را یکجا در بازار فروخت و این مورد جلوی بازگشت بورس به روند صعودی را گرفت.
اختلال سامانه معاملات کارگزاری‌ها متهم ردیف سوم است. در روزهایی که سهامداران برای بازگشت به روند صعودی ثانیه‌شماری می‌کردند، اختلال سامانه معاملات یکی از کارگزاری‌ها باعث شد کسی نتواند برای خرید سهام سفارش ثبت کند و این مورد روند نزولی را سریع‌تر کرد.
این سه عامل شاید تنها عوامل ریزش ۴۰۰هزار واحدی شاخص بورس نباشند اما آغازگر آن هستند. این اتفاقات در فاصله کوتاهی پشت سر هم شروع ریزش را کلید زدند و ادامه آن با توجه به رفتار هیجانی سهامداران چندان دور از ذهن به نظر نمی‌رسد.
*** مرور تجربه‌های قبلی ریزش بورس
خیلی از سهامداران باسابقه، ریزش فعلی بورس را با مهرماه ۹۷مقایسه می‌کنند. زمانی که اصلاح بورس بعد از بازدهی ۱۰۳درصدی، در سوم مهرماه از محدوده ۱۹۵هزار واحد شروع شد و به مدت ۵۵روز کاری شاهد روند نزولی بازار بودیم. در این دوره شاخص بورس افت ۲۴درصدی را پشت سر گذاشت. اینبار ریزش بورس خیلی سریع‌تر اتفاق افتاده. از ۲۰مرداد تا حالا تنها دو هفته گذشته و در این مدت شاخص بورس ۲۲٫۶درصد کاهش پیدا کرده و حتی خیلی از سهامداران تا ۳۰درصد سرمایه‌شان را از دست داده‌اند.
مهرماه ۹۷ بعد از ۵۵روز بازار قرمزرنگ، بورس وارد دوره ۴۰روزه نوسانی شد و تا سه ماه دیگر شاهد رشد چشمگیر در بازار نبودیم. هرچند این اتفاق بعید است دوباره تکرار شود، چراکه در آن دوره قیمت دلار در مدار نزولی افتاده بود و از ۲۰هزار تومان به ۱۱هزار تومان رسید. چنین اتفاقی فعلا در بازار ارز نیافتاده است.
بعد از مهرماه ۹۷ دیگر شاهد ریزش بالاتر از ۱۵درصد در بازار نبودیم. اردیبهشت پارسال با اصلاح ۱۰درصد، مهرماه پارسال با اصلاح ۱۰درصدی، دی‌‌ماه ۹۸ بعد از ترور سردار سلیمانی با اصلاح هشت درصدی، اسفند ۹۸ با نزدیک شدن به تعطیلات نوروز و همچنین شیوع ویروس کرونا با اصلاح ۱۲درصدی و اردیبهشت‌ماه امسال با اصلاح ۱۵درصدی بعد از بازدهی چشمگیر دو ماهه، بزرگترین کاهش شاخص کل را در دو سال اخیر تشکیل می‌دهند.
