مسکو و آنکارا؛ رو در روی هم
روزنامه هفت صبح | نظامی‌های ترکیه که حامی شورشی‌های سوریه بودند، توسط روس‌ها مورد حمله مرگبار هوایی قرار گرفتند. شرایط هرگز تا این اندازه بحرانی نبوده است. ۲۸ژوئن ۱۹۱۴، آرشیدوک فرانتس فردیناند، صدراعظم پادشاهی اتریش - مجارستان در سارایوو، ترور و جنگ جهانی اول آغاز شد. جنگ البته ریشه‌های عمیقی در سیاست و روابط بین‌الملل آن روزهای اروپا داشت اما این اتفاق، جرقه‌ای شد بر انبار باروت. درست مثل اتفاقی که پنجشنبه شب در ادلب ترکیه روی داد.
ادلب، آخرین استان ترکیه است که در دست تروریست‌ها یا شورشیان یا مخالفان مسلح دولت سوریه باقی مانده است. عموم سرزمین‌های اشغالی در این استان ازجمله خود شهر ادلب در دست گروهی به نام هیات تحریر شام است. نوعی ائتلاف نظامی که اصلی‌ترین عضو آن جبهه النصره، شاخه القاعده در سوریه بوده است. البته ارتش آزاد سوریه نیز در این منطقه فعال است. این دو گروه، به شدت توسط ترکیه مورد حمایت قرار می‌گیرند. چرا؟
ترکیه می‌گوید دلیلش این است که ارتش سوریه و حامیانش، با عملیات‌هایی تلاش می‌کنند که سرزمین‌ها را آزاد کنند ولی چوبش را در نهایت ترکیه می‌خورد. چه چوبی؟ چوب آوارگان. بنا به اطلاعات ترکیه به دلیل حجم آتش ارتش سوریه تاکنون حدود ۹۰۰هزار نفر خانه خود را در این استان رها کردند و به سمت ادلب رفتند. با این حال گفته می‌شود که این انگیزه واقعی ترکیه نیست. اردوغان می‌داند که تسلط بشار اسد بر ادلب به معنای پیروزی او در جنگ داخلی این کشور است و او که چشم دیدن بشار را نداشت دوست ندارد بگذارد چنین اتفاقی روی دهد. در عین حال حرف‌هایی هم در مورد تسلط بر منابع گازی مدیترانه بیان شده است.
با این پس زمینه، حدود دو ماه است که ارتش سوریه و حامیانش مثل ایران و روسیه از یک سو با شورشیان مسلح و حامی آنها ترکیه از سوی دیگر درگیرند. درگیری برخی اوقات به صورت بین کشوری نیز درآمده است. ارتش سوریه تا به حال ده‌ها نظامی ترکیه را کشته و دو هلیکوپتر ارتش سوریه نیز ظاهرا با سلاح‌های ارتش ترکیه ساقط شده است. ترکیه البته عملا وارد خاک سوریه نیز شده است و تهدید کرده که اگر ارتش سوریه تا آخر فوریه (یعنی فردا)، از ادلب عقب‌نشینی نکند؛ به این کشور حمله نظامی همه جانبه خواهد کرد.
اما در شامگاه پنجشنبه چه گذشت؟ آنطور که می‌دانیم، نظامیان ارتش سوریه بعد از یک رشته درگیری پراکنده یک کاروان نظامی ترکیه را مورد هدف قرار دادند و به گفته ترکیه ۳۳ نظامی این کشور را کشته‌اند. البته شایعاتی نیز در خصوص اینکه این حمله کار روسیه بوده و ۱۰۰ نظامی ترکیه در آن کشته شدند وجود دارد. به هر حال این ماجرا باعث رویکرد تهاجمی ترکیه شده و این کشور ضمن رایزنی برای وارد کردن ناتو به ماجرا، اعلام کرده که از این پس، همه اهداف سوری، برایش اهداف مشروع هستند.
* یک: اصل ماجرا: عصر پنجشنبه یک مقام بلندپایه در ترکیه گفت دست‌کم ۳۳ سرباز این کشور در حمله هوایی توسط نیروهای رژیم سوریه در شمال غربی این کشور کشته شده‌اند. رحمی دوغان استاندار ختای در جنوب ترکیه گفت که شمار دیگری هم در این حمله در استان ادلب مجروح شده‌اند. دوغان گفت که زخمی‌ها برای معالجه به ترکیه منتقل شده‌اند.
* دو: پیش زمینه: کمی قبل از این اتفاق شورشیان مسلح تحت حمایت ترکیه تلاش کردند کنترل شهر کلیدی سراقب در استان ادلب را دوباره به دست بگیرند. بعد از آن آنها گفتند که موفق شده‌اند دوباره بر این شهر مسلط شوند. سانا، خبرگزاری رسمی سوریه، درگیری‌های شدید در این منطقه میان ارتش سوریه و شورشیان را تایید کرد. اما خبرگزاری‌های روسیه به نقل از یک منبع نظامی آن کشور روایت شورشیان از وقایع در سراقب را رد کرده و گفت نیروهای دولت سوریه با موفقیت حمله آنها را خنثی کرده‌اند.
همزمان رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه از کشته شدن سه سرباز ارتش این کشور در استان ادلب سوریه خبر داد. او گفت که در عین حال نیروهای سوری نیز ضربه بزرگی خورده‌اند. با این حال اوایل روز پنجشنبه ارتش روسیه هم اعلام کرده بود که سامانه‌های پدافند هوایی سوریه یک فروند پهپاد متعلق به ارتش ترکیه را که با نقض حریم هوایی سوریه مواضع دولت این کشور را هدف قرار داده بود، سرنگون کرده است.
* سه: انتقام ترکیه: بعد از این حمله رئیس جمهور ترکیه نشستی با حضور مقام‌های ارشد امنیتی برگزار کرد. ارتش ترکیه بعد از جلسه اردوغان و مقام‌های ارشد امنیتی کوبیدن مواضع سوریه را شروع کردند. به گزارش خبرگزاری آناتولی ترکیه، فخرالدین آلتون مدیر ارتباطات این کشور گفت که کلیه اهداف شناخته شده دولت سوریه هدف گلوله باران از هوا و یگان‌های زمینی هستند. خلوصی آکار، وزیر دفاع ترکیه کمی بعد ادعا کرد که ارتش این کشور در واکنش به حمله هوایی پنجشنبه شب نیروهای ارتش سوریه بیش از ۲۰۰موضع آنها را از زمین هدف قرار داده است.
به گزارش آناتولی، وزیر دفاع ملی ترکیه همگفت که این حمله با پشتیبانی جنگنده و پهپادها صورت گرفته است. او ادامه داد: در عملیات نیروهای مسلح ترکیه ۵ فروند بالگرد، ۲۳ تانک، ۲۳ توپ و هویتزر، یک SA-۱۷، یک سیستم پدافند هوایی SA-۲۲ سوریه منهدم شده و ۳۰۹ نیروی این کشور کشته شدند. دیده‌بان حقوق بشر سوریه گفته که در این حملات ۱۶ نظامی سوری کشته شدند. شامگاه دیروز نیز شبکه الجزیره قطر به نقل از خبرنگار خود در شمال سوریه خبر داد که پهپادهای نظامی ترکیه برخی از مواضع نیروهای سوریه را در جنوب شرقی ادلب هدف قرار داده است.
* چهار: آیا روسیه حمله کرد؟ البته گزارش‌های دیگری نیز حاکی از آن است که درحمله به نیروهای ترکیه، نزدیک به ۱۰۰ نظامی ترک کشته شدند و این حمله توسط نیروهای روس صورت گرفته است. گفته شده که این حمله به دلیل هدف قرار گرفتن تعدادی از جنگنده‌های این کشور در منطقه ادلب، توسط نیروهای ترکیه بوده است. اما ساعاتی بعد آناتولی این خبر را به نقل از منابع آگاه تکذیب کرد و نوشت: براساس اطلاعات دریافتی از منابع موثق، گزارش‌های رسانه‌های روسیه مبنی بر هدف قرار گرفتن جنگنده‌های این کشور توسط نیروهای ترکیه در ادلب صحت ندارد. وزارت دفاع روسیه هم اعلام کرد نیروهای هوا-فضای این کشور روز پنجشنبه هیچ حمله‌ای در منطقه بلیون در استان ادلب نداشتند.
* پنج: توضیح روسیه برای حمله سوریه: وزارت دفاع روسیه همچنین اعلام کرده است نظامیان ترکیه‌ای که مورد حمله ارتش سوریه قرار گرفتند، بین نیروهای مهاجم تروریستی بودند. در این بیانیه آمده است: «در تاریخ ۲۷ فوریه، در نزدیکی منطقه مسکونی بلیون، نظامیان ترکیه که در میان نیروهای مهاجم گروه‌های تروریستی حضور داشتند، مورد هدف حملات ارتش سوریه قرار گرفتند. ترکیه پیش‌تر از حضور نیروهای خود در منطقه هدف قرار گرفته شده خبر نداده بود و سربازان ترک نمی‌بایست در آنجا حضور داشته باشند.»
البته آنکارا ساعاتی پس از طرح این ادعا قرار داشتن سربازان در کنار شبه نظامیان مسلح مخالف دولت سوریه را رد کرد و یادآور شد که در حملات پنجشنبه شب مواضع سربازان ترکیه به طور مستقیم هدف قرار گرفته است. خلوصی آکار، وزیر دفاع ترکیه روز جمعه با طرح این موضوع تصریح کرد: در جریان این حمله هیچ گروه مسلحی در اطراف نیروهای ما حضور نداشت.
* شش: توافق ترکیه و روسیه چه بوده است؟ گفته می‌شود که بر اساس توافق انجام شده میان ترکیه و روسیه، نیروهای ترک مستقر در استان ادلب بایست موقعیت جغرافیایی مواضع خود را به روسیه اعلام کنند تا از درگیری های مسلحانه میان دو کشور جلوگیری شود. مسکو معتقد است که در حملات پنجشنبه شب ارتش سوریه به ادلب که دست کم به کشته شدن ۳۳ سرباز ترکیه منجر شد، این اطلاع رسانی صورت نگرفته است.
از سوی دیگر وزارت دفاع روسیه پنجشنبه شب ترکیه را متهم کرد که با حمایت از شورشیان از طریق شلیک توپخانه و به پرواز درآوردن پهپاد بر فراز ادلب توافق با مسکو در خصوص بحران سوریه را نقض کرده است.سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه هم در کنفرانس خبری مشترک با ژان اسلبورن، وزیر خارجه لوکزامبورگ با دفاع از حق ارتش سوریه برای برخورد با تروریست‌ها ضمن اعلام تسلیت به ترکیه گفته: اجرای توافق‌ها درباره ادلب می‌تواند عدم کشته شدن نظامیان ترکیه در سوریه را تضمین کند. روسیه همچنین اعلام کرد دو کشتی جنگی خود را که مجهز به موشک‌های کروز هستند عازم آب‌های سوریه می‌کند.
* هفت: اختلال در اینترنت ترکیه؟ آنطور که تسنیم گزارش داده به دنبال حمله به کاروان نظامیان ترکیه در ادلب که از سوی ارتش سوریه انجام گرفت، شبکه‌های مجازی در ترکیه فیلتر شده و سرعت اینترنت پایین آمده است. بر این اساس شبکه‌های اجتماعی نظیر توئیتر، فیسبوک، اینستاگرام و یوتیوب فیلتر شده و واتساپ نیز به سختی فعال است.
* هشت: رایزنی ترکیه با روسیه؛ روز گذشته ظاهرا رجب طیب اردوغان و پوتین نیز با یکدیگر تلفنی صحبت کردند. آنطور که در بیانیه ریاست جمهوری ترکیه آمده اردوغان به پوتین اعلام کرده است که تمامی عناصر ارتش سوریه به اهدافی مشروع برای ترکیه تبدیل شده و آنها را هدف قرار خواهد داد. با این حال و در حالی که پیش از این و به رغم اعلام رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه مبنی بر دیدار با ولادیمیر پوتین، همتای روس خود در پنجم مارس برای رایزنی درباره اوضاع ادلب، دیمیتری پسکوف، سخنگوی ریاست جمهوری روسیه گفته بود پوتین برنامه‌ای برای دیدار با اردوغان ندارد؛ دیروز اعلام شد که این دو به زودی با یکدیگر دیدار خواهند داشت.
* ۹: رایزنی ترکیه با ناتو: ترکیه موضوع را خیلی سریع به ناتو هم برده است و دبیر کل سازمان پیمان آتلانتیک شمالی، ناتو از برپایی نشست فوق‌العاده این سازمان برای بررسی حملات پنجشنبه شب ارتش سوریه به مواضع سربازان ترک در ادلب خبر داد. در بیانیه‌ای که ناتو روز جمعه منتشر کرد آمده است: نمایندگان ۲۹ کشور عضو سازمان پیمان آتلانتیک شمالی به موجب ماده ۴ این پیمان نظامی به شرکت در نشستی فوق‌العاده در روز جمعه دعوت شده‌اند. این ماده از پیمان ناتو زمانی می‌تواند از سوی یک عضو مورد استناد قرار گیرد که تمامیت ارضی، استقلال سیاسی یا امنیت آن کشور مورد تهدید واقع شده باشد.
* ۱۰: رایزنی بی‌نتیجه ترکیه با آمریکا: المیادین گزارش داده است که مارک اسپر، وزیر دفاع آمریکا در گفت‌وگو با همتای ترک خود، حمله اخیر در ادلب را مورد بحث و گفت‌وگو قرار داده است. پنتاگون اعلام کرده که واشنگتن در حال مذاکره راهکارهای همکاری با ترکیه و جامعه بین‌المللی است. ریاست جمهوری ترکیه اعلام کرد که رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور این کشور به دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا ابلاغ خواهد کرد که حمایت شفاهی از ترکیه کافی نبوده و آنکارا انتظار حمایت عملی از آمریکا دارد.
* ۱۱: ادامه رایزنی‌های ترکیه: دفتر ریاست جمهوری ترکیه همچنین گفته است که اردوغان روز جمعه قرار است با آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان و دونالد ترامپ و امانوئل ماکرون، رؤسای جمهور آمریکا و فرانسه در خصوص اوضاع ادلب سوریه گفت‌وگو خواهد کرد.
