لحظه‌شماری برای نبرد ربات‌های معامله‌گر در بورس
روزنامه هفت صبح، احمدرضا نجفی | الگوریتم‌ها دوباره در بورس خبرساز شدند. این بار رئیس سازمان بورس در نامه‌ای به معاونش گفته باید زمینه استفاده از ابزار معاملات الگوریتمی برای همه سرمایه‌گذاران حقیقی و حقوقی فراهم شود تا سهامداران عادی هم بتوانند از این ابزار استفاده کنند. معاملات الگوریتمی شیوه جدیدی از ارسال سفارش‌هاست که در آن همه چیز به صورت کاملا خودکار و براساس الگوریتم از پیش طراحی شده انجام می‌شود و معاملات خرید و فروش سهام بدون نیاز به حضور سهامدار انجام خواهد شد.
البته همه این موارد در صورتی اتفاق می‌افتد که کارگزاری مورد نظر امکانات انجام معاملات الگوریتمی را در اختیار مشتریانش بگذارد. حالا باید ببینیم کدام کارگزاری زودتر از بقیه چنین امکانی را برای سهامداران حقیقی فراهم می‌کند و تا چه حد می‌تواند دست سرمایه‌گذاران را برای استفاده از الگوریتم‌ها در معاملات باز بگذارد.
سه دستور رئیس بورس درباره معاملات الگوریتمی
محمدعلی دهقان دهنوی، رئیس سازمان بورس در نامه‌ای به محسن خدابخش، معاون نظارت بر بورس‌ها گفته با توجه به اینکه روند جهانی نحوه انجام معاملات به سمت بهینه‌سازی الگوریتم‌ها و ابزارهای ماشینی در اجرای سفارشات و تصمیم‌گیری‌ها برای معاملات پیش می‌رود، استفاده از این ابزار در بازار سرمایه تاکید و توصیه می‌شود. البته در صورتی که نظارت قوی روی آن انجام شود و شائبه دستکاری ثبت‌ها با استفاده از معاملات الگوریتمی به وجود نیاید.
دهقان دهنوی در نامه خود سه دستور به خدابخش داده و از او خواسته اولا زمینه دسترسی همه سرمایه‌گذاران حقیقی و حقوقی به معاملات الگوریتمی فراهم شود. موضوعی که نشان می‌دهد از این پس اشخاص حقیقی و سهامداران عادی هم می‌توانند از معاملات الگوریتمی استفاده کنند. دوم اینکه شرکت‌های کارگزاری که ابزار نظارتی لازم برای معاملات الگوریتمی را ندارند، استفاده از این ابزار را تا زمان ایجاد زیرساخت نظارتی، متوقف کنند. سوم اینکه در راستای پیشگیری از ارسال الگوریتم سفارشات بدون رعایت الزامات قانونی، شرکت‌های بورس، فرابورس و مدیریت فناوری بورس موظف هستند این سفارشات را شناسایی و از ارسال آنها جلوگیری کنند.
معاملات الگوریتمی چه کمکی به سهامداران می‌کند؟
لازم نیست همیشه حواس‌تان به بازار سهام جمع باشد و به محض رسیدن قیمت به یک محدوده مشخص دست به معامله بزنید. با استفاده از الگوریتم‌ها می‌توانید از قبل تعیین کنید که اگر اتفاق خاصی افتاد سهامی خریداری یا فروخته شود. ساده‌ترین استفاده از معاملات الگوریتمی تعیین حد ضرر و سود است.
یعنی همان زمان که سهامی را به قیمت هزار تومان خریدید، می‌توانید مشخص کنید که اگر قیمت سهام به ۹۰۰تومان کاهش پیدا کرد دست به فروش بزند تا بیش از این ضرر نکنید. همچنین می‌توانید مشخص کنید اگر سهام تا هزار و ۵۰۰تومان گران شد، سهام یا بخشی از آن فروخته شود تا سود به دست آمده را سیو کنید. همچنین امکان ایجاد حد ضرر داینامیک هم وجود دارد که بر اساس آن حد ضرر مثلا ۱۰درصدی در طول زمان تغییر می‌کند.
در روش پیشرفته معاملات الگوریتمی اصلا نیازی به انتظار برای شکست یک مقاومت و حمایت نیست. مثلا اگر مقاومت سهمی را در محدوده هزار تومان تشخیص داده‌اید و منتظرید که این مقاومت بشکند، به راحتی می‌توانید با استفاده از معاملات الگوریتمی از قبل سفارش شرطی ارسال کنید که بر اساس آن وقتی قیمت سهم از محدوده هزار تومان بالاتر رفت، آنگاه فلان مقدار سهام خریداری شود. با این کار لازم نیست همیشه پای سامانه معاملات بنشینید. شرط ارسال سفارش در معاملات الگوریتمی می‌تواند هرچیزی باشد. مثلا می‌توانید مشخص کنید که اگر شاخص کل محدوده از محدوده یک میلیون و ۵۰۰هزار واحد عبور کرد، فلان سهام خریداری شوند.
در معاملات الگوریتمی فوق پیشرفته، عملا انسان‌ها کل کار را به ربات‌ها واگذار می‌کنند. الگوریتم‌ها خودشان براساس اندیکاتورهای تحلیل تکنیکال یا فیلترها، سطوح مقاومت و حمایت را تشخیص می‌دهند و با رسیدن قیمت به هر کدام از این محدوده‌ها دست به خرید و فروش سهام می‌زنند. برای مثال می‌توانید با تحلیل بنیادی چند سهم را مشخص کنید تا الگوریتم‌ها با بررسی اندیکاتورها و فیلترها هر موقع مناسب دیدند دست به خرید سهام بزنند و در بزنگاه آن را بفروشند.
نقاط منفی استفاده از معاملات الگوریتمی
علاوه بر کاربردهای خوبی که معاملات الگوریتمی می‌تواند برای سهامداران داشته باشد، این ابزار می‌تواند در جهت خراب کردن بازار هم به کار گرفته شود. درست مثل تیغ جراحی که هم برای معالجه و هم برای کشتن انسان‌ها کارایی دارد. برای مثال می‌توان از معاملات الگوریتمی برای ارسال سفارشات فیک استفاده کرد و اصطلاحا اردر ترس گذاشت. سفارش‌هایی که توسط الگوریتم‌ها ارسال می‌شود قابلیت ویرایش خودکار دارد.
برای مثال یک الگوریتم می‌تواند همیشه در سطر سوم خریداران یا فروشنده‌های هر نماد سفارش بزرگی را ارسال کند و با نزدیک شدن قیمت به سفارش ارسال شده، آن را ویرایش کند تا معامله‌ای انجام نشود. همچنین استفاده از معاملات الگوریتمی توسط بزرگان بازار برای نوسان‌گیری کوتاه‌مدت می‌تواند تا حد زیادی روند بورس را تحت تاثیر بگذارد و از رشد آن جلوگیری کند.
از آنجا که قطعا الگوریتم‌های فوق پیشرفته توسط برنامه‌نویسان حرفه‌ای آماده و به فروش گذاشته می‌شود، احتمالا مشتری نهایی ابزار الگوریتم‌ها، سهامداران بزرگ و شرکت‌های حقوقی خواهند بود و همچنان سهامداران خرد مجبورند با دست خالی به جنگ ربات‌ها بروند. اینها چند نمونه از انتقاداتی است که به معاملات الگوریتمی وارد می‌شود.
گذشت یک سال از روزهای پرحاشیه معاملات الگوریتمی
معاملات الگوریتمی تقریبا از شهریور سال گذشته و بعد یک ماه از آغاز ریزش بورس در سال ۹۹ سر زبان‌ها افتاد. البته پیش از آن هم این ابزار جایگاه خود را در بورس پیدا کرده بود و مسابقه‌هایی برای بهبود آن برگزار می‌شد اما نهایتا شهریورماه ۹۹ این ابزار حسابی خبرساز شدند.
چراکه آن زمان ادامه‌دار بودن ریزش بورس را برگردن معاملات الگوریتمی می‌انداختند و می‌گفتند این ابزار باعث می‌شود به محض صعودی شدن یک نماد، فشار فروش در آن افزایش پیدا کند. به همین خاطر این معاملات متوقف شدند تا اردیبهشت امسال مجددا استفاده از آنها برای اشخاص حقوقی آزاد شود و حالا خبر آزادی آن برای سهامداران حقیقی آمده است.
