عملیات انهدام بورس تهران!
روزنامه هفت صبح، فاطمه رجبی| بورس تهران دیروز برای دومین روز، در همان ساعت‌های اول باز شدن بازار، با فشار سنگین فروش مواجه شد و این یعنی اهالی بازار باید خودشان را برای یک ریزش بزرگ آماده می‌کردند، با این وجود سطح ریزش شاخص و قرمزپوش شدن یکپارچه تابلوی معاملات بزرگتر از چیزی بود که خوشبین‌ترین‌ها هم فکر می‌کردند. آنچه اتفاق افتاد این بود که در اواسط وقت معاملاتی بازار مرز ۵درصد ریزش را هم رد کرد و با کاهش ۱۲۵ هزار واحدی شاخص رو‌به‌رو شد، موضوعی که در عمر ۵۶ ساله‌اش رخ نداده بود.
نزدیکترین ریزش به آنچه دیروز اتفاق افتاد به اسفند‌ماه سال ۹۳ بر‌می‌گردد که شاخص ۵ و نیم درصد منفی خورد که چند دهم درصد کمتر از ریزش دیروز بود؛ این موضوع از آنجا اهمیت دارد که در سنگین‌ترین ریزش‌های سال تلخ ۹۹ هم در یک روز شاهد خروج چنین پولی از بازار سرمایه نبودیم. همین موضوع هم خیلی‌ها را نگران کرد و حتی بحث زیادی هم راه انداخت که به این ترتیب سازمان بورس باید بازار را به مدت سه روز تعطیل کند.
کسانی‌که این درخواست را مطرح می‌کردند به ماده یک قانون معاملات بورس اشاره داشتند که بر اساس آن، سازمان بورس و اوراق بهادار مجاز است در صورت وقوع شرایط اضطراری و در راستای حمایت از حقوق و منافع سرمایه‌گذاران و حفظ بازار شفاف، منصفانه و کارا، دستور تعطیل و یا توقف تمام یا بخشی از معاملات هر یک از بورس‌ها یا بازار‌های خارج از بورس را حداکثر به مدت سه روز کاری صادر کند و یکی از موارد شرایط اضطراری زمانی است که ارزش بازار بورس یا بازار خارج از بورس طی مدت حداکثر یک روز کاری به میزان ۵درصد کاهش یا افزایش داشته باشد.
البته این درخواست از طرف سازمان بورس قبول نشد و مجید عشقی خیلی شفاف و واضح اعلام کرد که بر‌اساس قانون به سازمان بورس اختیار داده شده که این کار را بکند و الزامی وجود ندارد به همین دلیل هم سازمان چنین کاری را صلاح نمی‌داند و بازار را تعطیل نخواهد کرد.این تصمیم خشم بیشتر فعالان بازار را به‌دنبال داشت، درحالیکه آنها قبل از اعلام تعطیل نشدن بازار هم به‌اندازه کافی از عشقی و محمد گودرزی مدیرعامل بورس عصبانی بودند.
مخصوصا تعداد زیادی از کسانی‌که در فضای مجازی به‌عنوان کارشناس و فعال اقتصادی شناخته می‌شوند درخواست برکناری آنها را مطرح کردند و منابع خبری منتقد دولت هم از زمزمه‌های بررسی این درخواست خبر دادند اما گذشته از همه اینها دلیل ریزش سنگین شاخص چه بود و آیا قرار است آنچه در سال ۹۹ اتفاق افتاد، تکرار شود؟
سه سناریو برای روز خونین
یک: بیایید از خوشبینانه‌ترین سناریوها شروع کنیم. سناریویی که می‌گوید رسانه‌ها و فعالان بازار ماجرا را شلوغ کرده‌اند و اتفاق خاصی نیفتاده، بلکه بازار در حال اصلاح خودش است؛ چون برای هفته‌های پی‌در‌پی رشد خوبی داشت و حالا وقت اصلاح بود تا کمی پایین بیاید و دوباره روند رشد نسبی خودش را دنبال کند، اگرچه بعید است سرعت رشد بالایی داشته باشد. معتقدان به این سناریو می‌گویند که بازار طی روزهای آینده دوباره سبزپوش می‌شود. این گروه دلایل زیادی برای این ادعا می‌آورند.
مهم‌تر از همه اینکه می‌گویند آنچه ریزش‌های سهمگین پشت‌سر هم را به‌بار می‌آورد، حبابی بودن بازار است؛ مانند آنچه در سال ۹۹ اتفاق افتاد اما حالا وضعیت بازار سرمایه با هیچ شاخصی حبابی نیست و حتی قیمت بسیاری از سهم‌ها از ارزش واقعی آنها پایین‌تر است. آنها دلیل رشد ریالی بورس را هم کاهش ارزش ریال و بالا رفتن نرخ دلار می‌دانند و می‌گویند رشد عجیب و غریبی وجود نداشته که بخواهد حالا فرو بریزد.
دو: سناریوی دیگر این است که بعضی اتفاقات مانند موعد تحویل خودروهای پیش‌فروش شده و عرضه‌های سنگینی که انجام شده بازار را پایین کشیده، چرا که خیلی‌ها که پولشان را در بورس سرمایه‌گذاری کرده بودند با رسیدن موعد پرداخت بخشی از پول خودروهای ثبت‌نامی، این پول‌ها را بیرون کشیده‌اند. از آن‌طرف هم چند عرضه سنگین اتفاق افتاده. کسانی‌که این سناریو را مطرح می‌کنند می‌گویند کل پول حقیقی که دیروز از بازار سرمایه خارج شد بیشتر از ۳هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان بود، در حالی‌که تا همین حالا ۶۰ هزار میلیارد تومان نزد بانک‌ها بلوکه شده است پس کسانی‌که می‌خواهند باقی‌مانده سرمایه‌شان را به سمت خودرو ببرند می‌توانند چنین اتفاقی را رقم زده باشند اما منتقدان می‌گویند که در حوزه خودرو اتفاق ناگهانی نیفتاده که عده زیادی پول‌ها را برای این کار بیرون بکشند و چنین ریزشی نمی‌تواند حقیقت داشته باشد.
سه: حالا می‌رسیم به سناریوهای بدبینانه‌تر؛ سناریوهایی که می‌گویند روزهای سخت و سیاه بورس دوباره فرارسیده و بدتر اینکه کار، کار خود دولت است. کسانی‌که از دیروز تا همین حالا انگشت اتهام را به سمت دولت می‌گیرند اول از همه خاندوزی، وزیر اقتصاد و عشقی رئیس سازمان بورس را سیبل می‌کنند مثلا صادق‌الحسینی یکی از فعالان شناخته‌شده برای اهالی توئیتر و اینستاگرام یکی از عصبانی‌ترین واکنش‌ها را داشت و نوشت:
«نتیجه مدیریت عشقی امام‌صادقی‌ها در بورس: بازارگردان‌ها و شرکت‌ها را مجبور کرده‌اند فقط فروشنده باشند. این مصداق بارز دستکاری و در تاریخ بورس بی‌سابقه است. این تضییع حقوق ملت به دست مافیای امام‌صادقی‌هاست. هم حباب ۹۹ با فساد دولتی اتفاق افتاد هم این ریزش. عشقی باید برکنار شود.»
می‌دانیم که هم عشقی و هم خاندوزی هر دو از اهالی امام صادقی دولت هستند پس مشخص است که اشاره الحسینی به چه کسانی است. البته او تنها کسی نیست که ادعا می‌کند دولت بازار را دستکاری کرده و فاجعه به‌بار آورده مثلا عطاءالله حافظی هم نوشته: «این سقوط ۱۱۰ هزار واحد شاخص بورس ناشی از فروش دستوری بازارگردان‌ها و شرکت‌ها معنایی ندارد جز علاقه دولتمردان امام صادقی به سفته بازی. خود آقایان علاقه‌ای به اقتصاد سالم ندارند و سفته‌بازی را ترویج می‌کنند.»
درخواست برکناری یا استعفای عشقی به گوش خودش هم رسید و در جمع خبرنگاران اعلام کرد که نه استعفا داده و نه برکنار شده است. او دوباره تاکید کرد که در هر شرایطی باید از رفتار هیجان‌زده در بازار سرمایه پرهیز شود. در مقابل عده‌ای هم بودند که با برکناری عشقی مخالفت می‌کردند آن‌هم در حالی که دست دولت را در مورد اتفاقی که افتاده چندان پاک نمی‌دانستند مثلا رضا خانکی یکی دیگر از چهره‌های اقتصادی توئیتر نوشت: «البته در ایران سازمان بورس چون خودش را متولی شاخص می‌داند (و گاها به‌نظرم متهم به دستکاری واقعی است) این اخبار خیلی عجیب به‌نظر نرسد ولی در یک دنیای واقعی برکناری رئیس سازمان بورس به‌خاطر کاهش شدید شاخص مثل این می‌ماند که به‌خاطر بدی آب و هوا بخواهی رئیس سازمان هواشناسی را اخراج کنی.»
گذشته از همه اینها اصلا چرا باید دولت شرکت‌های بزرگ و بازارگردان‌ها را مجبور کند که دست به عرضه‌های سنگین و فروش بزنند تا بازار فرو بریزد؟ آن‌هم درحالیکه می‌دانیم دولت در تمام سال‌های اخیر اگر هم دخالتی کرده عکس این موضوع بوده و همیشه سعی کرده با وادار کردن شرکت‌های بزرگ مانند فولادی‌ها و پتروشیمی‌ها به درست کردن صف خرید، بازار را داغ نگه دارد.
جواب کسانی‌که این ادعا را مطرح می‌کنند این است که دولت می‌خواسته از تکرار آنچه در سال ۹۹ اتفاق افتاد جلوگیری کند و تصمیم گرفته با وادار کردن بعضی فروشنده‌ها یک اصلاح مصنوعی به بازار بدهد تا جلوی حبابی شدن آن را بگیرد، غافل از اینکه چشم مردم آنقدر از بازار سرمایه و تکرار اتفاق سال ۹۹ ترسیده که کوچکترین تلنگری آنها را به سمت بیرون کشیدن گسترده پول‌هایشان از بازار می‌کشد اما دولت خودش هم دیر فهمیده که نباید دست به این کار می‌زده است.
به این ترتیب ممکن است در روزهای آینده از این تصمیم عقب بکشد و تلاش کند که دوباره بازار سبز بشود البته اگر بازیگران ترسیده بازار هم با این برنامه همکاری کنند. دولت اما می‌گوید که اصلا چنین کاری منطقی نیست و هرگز دست به این کار نمی‌زند. اولین نفر خود عشقی و گودرزی این دستکاری را رد کرده‌اند و بعد از آنها هم نزدیکان دولت گفته‌اند که محال است سازمان بورس دست به چنین ریسک بزرگی زده باشد. ممکن است بگویید با بررسی وضعیت فروشنده‌ها شاید بتوان رد این اقدام را گرفت اما چنین چیزی عملا ممکن نیست چون کسی نمی‌تواند بگوید دقیقا صف فروش به چه دلیل بوده است.
