طالع نحس سهام عدالت یک سال پس از آزادسازی
روزنامه هفت صبح | ارزش سهام عدالت دیروز یک‌درصد کاهش پیدا کرد. اگر یک سال گذشته یعنی اولین روزی که عملیات آزادسازی سهام عدالت اجرا شد را معیار قرار دهیم، میزان ریزش ارزش سهام عدالت به ۵۰درصدی می‌رسد. این سبد ۵۳۰هزار تومانی در زمان اوج خود حدود ۲۱میلیون ارزش داشت و حالا حدود ۱۰میلیون و ۶۰۰هزار تومان می‌ارزد. دقیقا یک سال پیش بود که برای اولین بار بعد از ۱۳سال مشمولان سهام عدالت مدیریت ۳۰درصد سهام خود را در اختیار گرفتند و فرآیند آزادسازی آغاز شد. از آن روز تا حالا مشکلات زیادی بر سر راه آنها سبز شده.
در ابتدا وقتی سهام را می‌فروختید باید چند هفته صبر می‌کردید تا کارگزاری‌ها و بانک‌ها پولش را به حسابتان واریز کنند و آخر سر هم معلوم نمی‌شد که سهام شما کی و با چه قیمتی فروخته شده. بعد از شروع ریزش بورس، مشکلات فروش سهام عدالت در روش مستقیم بیشتر و بیشتر شد. در برخی مقاطع سازمان بورس فروش سهام عدالت را متوقف کرد و در اغلب مواقع خریداری برای سهام عدالت پیدا نمی‌شد. این مشکل تنها برای سهامداران روش مستقیم نبود.
آنهایی که روش غیرمستقیم را انتخاب کردند سهامدار شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی شدند. از زمانی‌که این شرکت‌ها به بورس آمدند امکان معامله سهامشان فراهم شد اما از آنجا که سهام این شرکت‌ها خریداری ندارد، هر روز شاهد صف طولانی فروشنده‌ها هستیم. کمبود آمار معاملات باعث شده در ۹ماه گذشته قیمت سهام شرکت‌های سرمایه‌گذاری حتی یک تومان تغییر نکند. وقتی کامل از فروش سهام عدالت ناامید شدیم، به بن‌بست کارت اعتباری رسیدیم.
طرحی که وعده‌اش را خردادماه پارسال شنیده بودیم اما نهایتا هفته آخر بهمن اجرا شد. از آن روز تا حالا کمتر از یک درصد مشمولان سهام عدالت موفق به دریافت کارت اعتباری شدند. مشکلات آزادسازی تمام ندارد. از یک طرف معلوم نیست انتخابات مجمع عمومی شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی کی به سرانجام می‌رسد و از طرف دیگر هنوز منتظر واریز بخش دوم سود سهام عدالت هستیم. اتفاقاتی که باعث شده در مسیر آزادسازی سهام عدالت آب‌خوش از گلویمان پایین نرود.
*** بن‌بست واریز پول فروش سهام عدالت
فروش سهام عدالت از ۱۰خردادماه سال ۹۹ آغاز شد. از این تاریخ مشمولانی که روش مستقیم را انتخاب کرده بودند، می‌توانستند با مراجعه به بانک‌ها و سامانه کارگزاری‌ها سفارش خود را برای فروش ۳۰درصد از سهام عدالت ارسال کنند. اولین مشکلات سهام عدالت درست در همان روزها به سراغ مشمولان آمد. کارگزاری‌ها نمی‌توانستند سهام هر کدام از مشمولان را جداگانه بفروشند و همین موضوع باعث می‌شد فرآیند فروش سهام عدالت بسیار طولانی شود.
اولین واریزی‌ها در فرآیند فروش سهام عدالت از حدود یک ماه بعد شروع شد. معلوم نبود بانک یا کارگزاری کدام سهام را در چه تاریخی و به چه قیمتی فروخته و نهایتا بعد از مدت‌ها چند پیامک واریز برای مشمولان ارسال شد تا به آنها بگوید فروش سهام عدالتشان موفقیت‌آمیز بوده. از همان روزهای اول، فرآیند فروش سهام عدالت چند هفته طول می‌کشید و بعد از گذشت زمان عملا فروش سهام عدالت غیرممکن شد.
*** بن‌بست فروش سهام در روش مستقیم
مشمولان سهام عدالت که روش مستقیم را برای مدیریت سبد دارایی‌شان انتخاب کردند، در ابتدا تنها می‌توانستند ۳۰درصد سهام خود را بفروشند و از ۱۸مردادماه مدیریت ۳۰درصد دوم را در اختیار گرفتند. سامانه کارگزاری‌ها برای مدیریت سهام عدالت روز به روز توسعه پیدا کرد و بعد از مدتی مشمولان توانستند بین سهامی که در اختیار دارند هرکدام که خواستند را برای فروش انتخاب کنند.
با این وجود شرایط بازار طوری پیش رفت تا در حال حاضر کمتر کسی به فروش سهام عدالت امیدوار باشد. ریزش بورس باعث شد ارزش سهام عدالت از اوج ۲۱میلیونی به ۹میلیون تومان برسد. بعضی مواقع کارگزاری‌ها گفتند خریداری برای سهام عدالت وجود ندارد و در برخی روزها سازمان بورس برای حمایت از بازار جلوی فروش سهام عدالت را گرفت.
هر کدام از این موارد تبدیل به مانعی برای مشمولان سهام عدالت شد تا نتوانند سهامشان را بفروشند. آخرین آمارهای شرکت سپرده‌گذاری مرکزی نشان می‌دهد حدود سه میلیون و ۲۰۰هزار نفر بخشی از سهام عدالت خود را فروخته‌اند. این تعداد تنها شش درصد جمعیت ۵۰میلیون نفری مشمولان سهام عدالت را تشکیل می‌دهد.
*** بن‌بست فروش سهام در روش غیرمستقیم
مشمولان سهام عدالت که روش مستقیم را انتخاب کردند، سهامدار شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی شدند. ورود این شرکت‌ها به بورس حدود سه ماه طول کشید و نهایتا ۲۶مردادماه معاملات اولین شرکت سرمایه‌گذاری استانی متعلق به مشمولان سهام عدالت در خراسان جنوبی با نماد وسخراج آغاز شد. هنوز خیلی از شرکت‌ها ازجمله شرکت سرمایه‌گذاری استان تهران به بورس نیامده اما همان شرکت‌هایی که نمادشان در بورس درج شده هم شاهد معاملات قابل توجهی نیستند.
روزانه شاید یکی دو نفر بتوانند سهام شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی را بفروشند و همین مورد باعث شده فروش سهام عدالت در روش مستقیم هم به بن‌بست برسد. در حال حاضر قیمت سهام هر کدام از شرکت‌های استانی متفاوت است و هر روز شاهد تشکیل صف فروشنده‌های سهام عدالت مستقیم هستیم. از آنجایی که معامله‌ای در این نمادها انجام نمی‌شود، قیمتشان هم تغییری نمی‌کند. برای مثال قیمت سهام شرکت سرمایه‌گذاری استانی خراسان جنوبی از مهرماه پارسال تاکنون بدون تغییر مانده است.
*** بن‌بست اعطای کارت اعتباری سهام عدالت
یکی از طرح‌هایی که در ابتدای فرآیند آزادسازی سهام عدالت مطرح شد، صدور کارت اعتباری برای مشمولان بود. نقل‌قول‌هایی از مسئولان شرکت سپرده‌گذاری مرکزی و سازمان خصوصی‌سازی وجود دارد که در خردادماه وعده داده بودند تا یکی دو هفته دیگر دریافت کارت اعتباری با ضمانت سهام عدالت امکان‌پذیر شود اما این وعده نهایتا در هفته آخر بهمن‌ماه عملی شد. سهامداران زیادی به امید دریافت کارت اعتباری سهام عدالت خود را نگه داشتند و همین موضوع باعث شد شاهد دردسر دیگری در فرآیند اعطای کارت اعتباری باشیم.
در حال حاضر دو بانک ملی و تجارت صدور کارت اعتباری سهام عدالت را بر عهده گرفتند و آمار رسمی از تعداد کارت‌های صادر شده وجود ندارد اما بانک تجارت اعلام کرده از ابتدای امسال تا پایان اردیبهشت‌ماه در مجموع دو هزار و ۶۱۲نفر موفق به دریافت کارت اعتباری سهام عدالت از این بانک شده‌اند. بانک تجارت در مجموع ۱۰میلیارد تومان کارت اعتباری پرداخت کرده است. از طرف دیگر روابط عمومی بانک ملی به نقل از مدیرعامل این بانک اعلام کرده تا ۲۲ اردیبهشت‌ماه یعنی حدود ۲۰روز قبل، ۱۳۱میلیارد تومان برای صدور کارت اعتباری سهام عدالت تخصیص داده و حدود ۳۳هزار نفر از این بانک کارت اعتباری گرفته‌اند.
تقسیم این دو رقم نشان می‌دهد ارزش هر کارت اعتباری سهام عدالت در بانک ملی به‌طور متوسط حدود چهار میلیون تومان بوده است. بررسی آمارهای ارائه شده توسط دو بانک ملی و تجارت نشان می‌دهد احتمالا حدود ۳۶هزار نفر موفق شده‌اند کارت اعتباری سهام عدالت بگیرند. این تعداد کمتر از یک درصد جمعیت ۵۰میلیون نفری مشمولان سهام عدالت را تشکیل می‌دهد.
*** بن‌بست برگزاری انتخابات شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی
۴۰۰هزار میلیارد تومان دارایی سهام عدالت در اختیار شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی است. ورود این شرکت‌ها به بورس چالش‌های زیادی به همراه داشت. یکی از بزرگترین آنها مقرراتی است که شرکت‌های بورسی باید رعایت کنند و بر اساس آن شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی باید با برگزاری انتخابات در مجمع عمومی سالانه، اعضای هیات مدیره را تعیین کنند. اعضای هیات مدیره این شرکت‌ها مدیریت ۴۰۰هزار میلیارد تومان دارایی را برعهده می‌گیرد.
از آنجاکه این شرکت‌ها سهامدار عمده ندارند و سهامشان بین مشمولان هر استان به‌طور مساوی تقسیم شده، هیچ‌کدام از شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی نتوانستند مجمع عمومی رسمی برگزار کنند. چراکه تعداد شرکت‌کنندگان به حدنصاب نمی‌رسید و برگزاری مجامع به مراحل دوم موکول شد. قرار بود انتخابات هیات مدیره شرکت‌های استانی در بهمن و اسفند و بدون رعایت حد نصاب برگزار شود اما این موضوع هم به بن‌بست رسید. هنوز تکلیف مدیریت شرکت‌ها مشخص نیست و براساس آخرین تصمیم قرار است تا پایان شهریورماه این شرکت‌ها زیر نظر سازمان خصوصی‌سازی فعالیت کنند. با این حساب می‌توان گفت همچنان مدیریت سهام عدالت در اختیار دولت است.
*** بن‌بست آزادسازی ۴۰درصد باقی‌مانده از سهام عدالت
آزادسازی سهام عدالت مرحله به مرحله انجام شد. در ابتدا کسانی که روش مستقیم را انتخاب کرده بودند، توانستند ۳۰درصد سهام خود را بفروشند. مرحله دوم آزادسازی مطابق برنامه و ۱۸مردادماه انجام شد و از آن روز مشمولان سهام عدالت در روش مستقیم مدیریت ۳۰درصد دیگر از دارایی خود را در اختیار گرفتند اما مرحله سوم تا اینجای کار عملی نشده.
قرار بود ۲۲بهمن‌ماه آزادسازی ۴۰درصد باقی‌مانده انجام شود تا مشمولان سهام عدالت بتوانند کل سهام خود را بفروشند اما شرایط بازار سرمایه اجازه این کار را نداد. موردی که نشان می‌دهد با وجود گذشت یک سال از شروع فرآیند آزادسازی سهام عدالت همچنان مدیریت کل سهام به مشمولان واگذار نشده است.
*** بن‌بست پرداخت سود سالانه سهام عدالت
سود سالانه سهام عدالت شاید عجیب‌ترین مشکلی باشد که در یک سال اخیر سراغ سهامداران آمده. از سال ۹۶ مشمولان سهام عدالت هر سال سود عملکرد شرکت‌ها را بدون دردسر دریافت کردند اما امسال این موضوع چنان گره خورده که هنوز معلوم نیست کی سود سهام عدالت به حساب مشمولان واریز می‌شود. مرحله اول سود سهام عدالت در آخرین روزهای اسفند ۹۹ پرداخت شد. آنهایی که سهام عدالت ۵۰۰هزار تومانی دارند ۱۰۰هزار تومان و آنهایی که سهام عدالت یک میلیونی دارند حدود ۲۰۰هزار تومان سود دریافت کردند.
در ابتدا قرار بود نیمه دوم سود سهام عدالت تا قبل از شروع ماه رمضان یعنی هفته سوم فروردین‌ماه پرداخت شود اما این اتفاق نیفتاد. بعد از آن مسئولان شرکت سپرده‌گذاری مرکزی عید فطر و پایان ماه رمضان را به‌عنوان ددلاین جدید اعلام کردند اما با وجود گذشت چند هفته از پایان ماه رمضان، همچنان مرحله دوم سود سهام عدالت به حساب مشمولان واریز نشده است. عامل این تاخیر شرکت‌هایی هستند که هنوز سود عملکرد خود را به شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی و سازمان خصوصی‌سازی پرداخت نکرده‌اند و این موضوع باعث شده مشمولان نتوانند به سود سالانه خود برسند. خبرگزاری ایرنا گفته احتمال دارد سود سهام عدالت دوباره مرحله‌بندی شود و بخشی از آن در اختیار سهامداران قرار بگیرد.
*** تغییرات ارزش سهام عدالت در طول یک سال
اولین باری که چشم‌مان به جمال سبد سهام عدالت روشن شد، حدود یک سال پیش بود. ۱۳سال از تخصیص سهام عدالت می‌گذشت و در این مدت طولانی ارزش سهام ۵۳۲هزار تومانی به هفت میلیون و ۸۰۰هزار تومان رسید اما این تازه آغاز راه بود. روند صعودی بورس در نیمه اول سال ۹۹ باعث شد ارزش سهام عدالت بعد از آزادسازی روزبه‌روز بیشتر شود. تا جایی‌که ارزش برگه‌های ۵۳۲هزار تومانی در ۲۱مردادماه و درست یک روز قبل از ریزش بورس به ۲۱میلیون تومان برسد و سهام عدالت یک میلیونی حدود ۴۲میلیون تومان ارزش پیدا کند. از همان روزها ریزش بورس آغاز شد و همراه آن ارزش سهام عدالت هم رفته‌رفته کاهش پیدا کرد.
تا جایی‌که دیروز و در سالگرد آزادسازی سهام عدالت، ارزش هر برگه ۵۳۲هزار تومانی به ۱۰ میلیون و ۴۰۰هزار تومان و ارزش هر برگه یک میلیونی به ۱۹میلیون و ۶۰۰هزار تومان رسید. با این حساب ارزش ۶۰درصد قابل فروش سهام عدالت ۵۳۲هزار تومانی حدود شش میلیون و ۲۰۰هزار تومان و ۶۰درصد قابل فروش سهام عدالت یک میلیونی حدود ۱۱میلیون و ۸۰۰هزار تومان است. اگر امروز بخواهید ۶۰درصد سهام عدالت خود را بفروشید، پول کمتری نسبت به کسانی که مرداد پارسال ۳۰درصد سهام خود را فروخته بودند، نصیبتان خواهد شد. چراکه ارزش سهام عدالت در حال حاضر نسبت به نقطه اوج خود حدود ۵۰درصد کاهش پیدا کرده است.
