راهنمای گام به‌گام حضور در بورس برای بچه‌زرنگ‌ها
روزنامه هفت صبح، احمدرضا نجفی | گزارشی از مراحل دریافت کد سهامداری و پاسخ به سوالاتی که تازه‌واردها می‌پرسند. ۶۵۰هزار نفر صرفا در یک ماه اخیر کد بورسی گرفته‌اند. مجموع تعداد کسانی که در حال حاضر کد بورسی دارند بر اساس آخرین آمار چهار میلیون و ۳۰۰هزار نفر است که حدود دو میلیون نفر از آنها فعال هستند. هجوم کم‌سابقه برای ثبت نام در بازار بورس از یک سال گذشته شروع شده و در یک هفته اخیر به اوج خود رسیده است. پارسال در مجموع حدود ۸۲۰هزار نفر در بورس ثبت نام کرده‌اند. به عبارتی در سال ۹۸ ماهانه حدود ۶۸هزار نفر برای دریافت کد بورسی دست به کار شده‌اند.
این در حالی است که هفته گذشته یک رکورد بی‌سابقه در بورس به ثبت رسید و حدود ۱۰۰هزار نفر صرفا در یک روز برای دریافت کد بورسی در سامانه سجام ثبت نام کردند که نشان می‌دهد تعداد تازه‌واردهای بورس با سرعت زیادی در حال رشد است. البته این مورد زیاد دور از انتظار نیست. بازدهی بازار سرمایه در سال ۹۸ تقریبا ۱۹۰درصد بوده و حسابی گوی رقابت را از دیگر بازارها مثل طلا و ارز ربوده است. این مورد در کنار سیل عرضه شرکت‌های دولتی در بورس، این بازار را بیشتر از قبل جذاب کرده است.
اگر شما هم جزو کسانی هستید که اخیرا برای ورود به بورس ترغیب شده‌اید، می‌توانید برای خودتان و اعضای خانواده‌تان کد بورسی بگیرید. برای این کار لازم است اول در سامانه سجام ثبت نام کنید، بعد برای احراز هویت اقدام کنید و پس از آن از کارگزاری موردنظرتان نام کاربری و رمز عبور سامانه معاملات آنلاین بگیرید. بهمن‌ماه امسال سازمان بورس تصمیم گرفت کد‌های بورسی تازه وارد تا یک ماه امکان انجام معاملات سهام به غیر از عرضه اولیه را نداشته باشند و بعد گذشت یک ماه در آزمون دانش بورسی شرکت کنند. بررسی‌ها نشان می‌دهد این تصمیم هنوز اجرایی نشده و کارگزاری‌ها با چند سوال ضمیمه فرم ثبت‌نام، دانش بورسی را ارزیابی می‌کنند.
*** گام اول؛ ثبت نام در سامانه سجام
اولین کاری که باید برای ورود به بورس انجام دهیم، ثبت نام در سامانه سجام است. این کار را هم به صورت حضوری هم به صورت غیر حضوری می‌توانید انجام دهید. بهتر است برای اینکه در دفاتر پیشخوان یا کارگزاری‌ها کمتر منتظر بمانید، از روش غیرحضوری برای ثبت نام در سامانه سجام به نشانی sejam.ir استفاده کنید. برای این کار باید اطلاعات خودتان را به طور کامل در سامانه سجام وارد کنید.
از جمله این اطلاعات می‌توان به اطلاعات هویتی مثل نام، نام خانوادگی و کد ملی، اطلاعات ارتباطی مثل شماره تلفن و ایمیل، کد بورسی (در صورتی که پیش از این دریافت کرده‌اید)، اطلاعات شغلی مثل آدرس محل کار، اطلاعات مالی مثل میزان آشنایی شما با بورس و ارز تقریبی دارایی‌هایتان (ارائه اطلاعات دارایی اجباری نیست) و اطلاعات حساب بانکی مثل شماره حساب و شبای بانکی شما اشاره کرد.
توجه داشته باشید که برای ثبت نام در سامانه سجام باید مبلغ ۱۰هزار تومان کارمزد پرداخت کنید که از طریق صفحه پرداخت اینترنتی خود سامانه از شما دریافت خواهد شد. بعد از پر کردن این اطلاعات باید منتظر استعلام اطلاعات توسط سامانه سجام بمانید. در صورتی که اطلاعاتتان مشکلی نداشته باشد، کد رهگیری ۱۰رقمی به شما پیامک خواهد شد. این کد در بهترین حالت حدود یک ساعت و در بدترین حالت حدود یک روز بعد از ثبت نام در سامانه سجام برای شما ارسال خواهد شد.
این کد از طریق مراجعه دوباره به سامانه سجام و وارد کردن شماره تلفن و کد ملی قابل بازیابی است.توجه داشته باشید که برخی کارگزاری‌ها مراحل مربوط به ثبت نام در سامانه سجام را از طریق سایت کارگزاری یا مراجعه حضوری به شعب کارگزاری برایتان انجام خواهند داد. با این وجود مطمئن‌ترین راه این است که خودتان شخصا در سایت سجام ثبت نام کنید.
*** گام دوم؛ مراجعه حضوری برای احراز هویت
وقتی کد ۱۰رقمی ثبت نام در سامانه سجام برای شما ارسال شد، باید به یکی از کارگزاری‌های منتخب بورس یا دفاتر پیشخوان مراجعه کنید تا مراحل احراز هویت شما کامل شود. فهرست دفاتر پیشخوان و کارگزاری‌های منتخب در سامانه سجام قابل مشاهده است. موقع مراجعه برای احراز هویت باید مدارکتان را همراه داشته باشید. از جمله مدارک مورد نیاز برای احراز هویت می‌توان به اصل شناسنامه و کپی از صفحه اول و توضیحات، اصل کارت ملی و کپی پشت و رو و کد رهگیری ۱۰رقمی که از سامانه سجام دریافت کرده‌اید اشاره کرد.
توجه داشته باشید که پیش از این لازم بود آخرین مدرک تحصیلی یا کارت دانشجویی برای دریافت نام کاربری و رمز عبور سامانه معاملات آنلاین را به کارگزاری یا دفتر پیشخوان ارائه کنید که این مورد اخیرا لغو شده است. کارمزد احراز هویت در دفاتر پیشخوان پنج هزار تومان است. اگر به عنوان نماینده برای ثبت نام شخص دیگری مراجعه کنید، کارمزد احراز هویت ۱۰هزار تومان محاسبه خواهد شد. گفته می‌شود برخی دفاتر پیشخوان مبالغ بالاتری برای کارمزد احراز هویت در نظر می‌گیرند که به گفته مدیرعامل شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار این کار غیرقانونی است و می‌توان چنین تخلفی را از سامانه ۱۹۵ یا کانون کشوری دفاتر پیشخوان با شماره تلفن ۰۲۱۶۱۹۱۲۲۲۲ پیگیری کرد.
بعد از تمام شدن مراحل احراز هویت، کد بورسی یا سهامداری برای شما ایمیل خواهد شد. پیش از این مدت زمان دریافت ایمیل کمتر از یک روز بود اما اخیرا با افزایش مراجعه برای دریافت کد بورسی، ایمیل موردنظر حداقل با سه یا چهار روز تاخیر ارسال می‌شود. کد بورسی از دو بخش حرف و عدد تشکیل شده. سه حرف اول کد مخفف نام خانوادگی شما و اعداد آن متغیر خواهد بود.
*** گام سوم؛ دریافت کد بورسی و آغاز معاملات
اگر برای احراز هویت به شعب کارگزاری موردنظرتان مراجعه کرده باشید، همانجا می‌توانید برای دریافت نام کاربری و رمز عبور سامانه معاملات آنلاین اقدام کنید. اگر شعب کارگزاری در شهر شما فعال نیستند، چاره‌ای جز مراجعه به دفاتر پیشخوان ندارید. چند کارگزاری امکان ثبت نام در دفاتر پیشخوان را فراهم کرده‌اند که از جمله آنها می‌توان به مفید و آگاه اشاره کرد. کارمزد ثبت نام و احراز هویت این کارگزاری‌ها در دفاتر پیشخوان متفاوت است و بعضا به ۲۸هزار تومان می‌رسد.
برای ثبت نام در کارگزاری‌ها علاوه بر ارائه اطلاعات هویتی باید دانش بورسی خود را اثبات کنید. برای این کار چند صفحه آزمون اطلاعات بورسی به فرم ثبت نام شما ضمیمه شده که اگر دانش حداقلی از معاملات بورس داشته باشید، پاسخ دادن به آنها چندان کار دشواری نخواهد بود. توجه داشته باشید که برای ثبت نام در کارگزاری حتما لازم نیست کد بورسی داشته باشید. به عبارتی صرفا با کد رهگیری ۱۰رقمی که از سامانه سجام گرفته‌اید می‌توانید برای ثبت نام در کارگزاری اقدام کنید و لازم نیست منتظر ایمیل کد بورسی بمانید.
بعد از ثبت نام، ایمیل حاوی نام کاربری و رمز عبور سامانه معاملات آنلاین برای شما ایمیل خواهد شد که این پروسه منوط به دریافت کد بورسی است. بعد از دریافت نام کاربری و رمز عبور سامانه معاملات، سطح کاربری شما در حالت تستی خواهد بود و بعد از یکی دو روز، به سطح مشتری ارتقا پیدا می‌کنید و می‌توانید حسابتان را شارژ کنید و خرید و فروش سهام داشته باشید.
*** سوالات متداول تازه‌واردهای بورس
کسانی که می‌خواهند به تازگی وارد بورس شوند، عموما چند سوال مشترک دارند. اگر شما هم جزو آنها هستید، احتمالا می‌توانید اینجا جواب سوالتان را پیدا کنید.
*** آیا می‌توان به صورت غیرحضوری کد بورسی گرفت؟
بعضی کارگزاری‌ها از جمله کارگزاری فارابی امکان ثبت نام غیر حضوری را برای مشتریانشان فراهم کرده‌اند. توجه داشته باشید که این به معنای دور زدن مرحله احراز هویت نیست. شما نمی‌توانید صرفا از طریق ثبت نام اینترنتی کد بورسی بگیرید. مراحل کار در چنین کارگزاری‌هایی به این شکل است که بعد از ثبت نام در سایت، کارشناس احراز هویت به محل موردنظر شما مراجعه می‌کند. چنین فرآیندی بیشتر از مراجعه حضوری به دفاتر پیشخوان یا شعب کارگزاری طول خواهد کشید.
*** کدام کارگزاری بورس بهتر است؟
اگر صرفا برای خرید نمادهای عرضه اولیه قصد ورود به بورس را دارید، هیچ فرقی نمی‌کند کدام کارگزاری را انتخاب کنید چراکه اغلب کارگزاری‌ها امکان خرید خودکار عرضه اولیه را به مشتریانشان ارائه می‌کنند. تفاوت کارگزاری‌ها در خدماتی است که به مشتریانش ارائه می‌کنند که از جمله آنها می‌توان به قدرت و سرعت سامانه معاملات آنلاین، اعطای اعتبار خرید به مشتریان و پشتیبانی آنها اشاره کرد. بر اساس آخرین رتبه‌بندی پنج کارگزاری مفید، آگاه، فارابی، مبین سرمایه و بانک پاسارگاد به عنوان بهترین کارگزاری‌ها بر اساس تعداد معاملات معرفی شده‌اند. تقریبا نصف معاملات بازار بورس توسط این پنج کارگزاری انجام می‌شود.
*** آیا امکان ثبت نام در شعب کارگزاری‌ها وجود دارد؟
اغلب کارگزاری‌ها با توجه به شیوع ویروس کرونا، ثبت نام حضوری مشتریانشان را متوقف کرده‌اند. در چنین حالتی چاره‌ای جز مراجعه به دفتر پیشخوان برای ثبت نام نداریم. البته همچنان چند کارگزاری شعبه‌های خود را باز گذاشته و پاسخگوی مشتریان جدید هستند. برای اینکه از باز بودن شعبه مطمئن شوید می‌توانید با شماره پیشتیبانی کارگزاری موردنظر تماس بگیرید.
*** دریافت کد بورسی چقدر طول می‌کشد؟
پیش از این می‌توانستیم در کمتر از یک روز کد بورسی بگیریم و در سامانه معاملات، سهام خرید و فروش کنیم. با افزایش تقاضای ورود به بورس، روند کاری طولانی‌تر شده است. به خصوص در روزهای منتهی به عرضه اولیه مراکز احراز هویت جای سوزن‌انداختن نیست و همین مورد پروسه دریافت کد بورسی را تا چهار یا پنج روز طولانی کرده است. با این حساب اگر خبر عرضه اولیه شرکت جدید در بورس به گوشتان می‌خورد، مطمئن باشید نمی‌توانید در آن شرکت کنید چراکه از زمان انتشار اطلاعیه عرضه اولیه تا انجام مراحل آن تنها دو روز فاصله است اما دریافت کد بورسی خیلی بیشتر طول می‌کشد.
*** آیا می‌توانیم برای فرزندمان کد بورسی بگیریم؟
هر کد ملی صرفا می‌تواند یک کد بورسی داشته باشد. از آنجا که عرضه اولیه سهمیه هر کد بورسی مشخص است، احتمالا شما هم به دنبال دریافت کد بورسی برای اعضای خانواده‌تان باشید. آنهایی که بالای ۱۸سال سن دارند، باید شخصا یا با معرفی نماینده قانونی برای دریافت کد بورسی اقدام کنند. نماینده قانونی باید وکالت رسمی داشته باشد.
از آنجا که ارائه وکالتنامه رسمی چندان راحت نیست، بهتر از افراد بالای ۱۸سال خودشان برای دریافت کد بورسی دست به کار شوند. کد بورسی برای افراد زیر ۱۸سال توسط سرپرست یا قیم قانونی آنها قابل دریافت است. به این صورت که همه اطلاعات از قبیل شماره حساب بانکی به جز شماره موبایل، باید به نام فرزندتان باشد و نهایتا خود شما به عنوان سرپرست احراز هویت می‌شوید و فرم‌های مربوطه را پر می‌کنید.
