راهنمای انتخاب واکسن برای دُز ‌سوم

روزنامه هفت صبح| تزریق دُز سوم کرونا خیلی‌وقت است که در ایران شروع شده و حالا حتی ۴۰ ساله‌ها هم می‌توانند در صورت گذشتن حداقل چهار ماه از دریافت دُز دوم واکسنشان برای دریافت دُز سوم مراجعه کنند اما در تمام این مدت حاشیه‌ها، شایعه‌ها و توصیه‌هایی برای نحوه دریافت دُز سوم وجود داشته است تا جایی‌که دیروز حرف‌های رئیس اداره مبارزه با بیماری‌های قابل پیشگیری با واکسن و قرنطینه وزارت بهداشت به‌عنوان دستورالعمل این وزارتخانه برای دُز سوم در کانال‌های تلگرامی دست به‌دست می‌‌شد.

همان واکسن را بزنید
دکتر محسن زهرایی در این مصاحبه گفته بود: «دو دسته از افراد مشمول دُز سوم واکسن کووید‌۱۹ می‌شوند؛ دسته اول تمامی افراد بالای ۴۰‌سال که در نوبت اول و دوم از واکسن‌های غیرفعال شده مانند سینوفارم، برکت یا بهارات استفاده کردند؛ این افراد اگر ۳‌ماه و بیشتر از نوبت دوم‌شان گذشته باشد، مشمول دریافت نوبت سوم واکسن هستند و واکسنی ترجیحا مشابه واکسن نوبت اول و دومشان را دریافت کنند.

گروه دوم افرادی هستند که در نوبت اول و دوم از واکسن‌های آدنوویروسی مانند اسپوتنیک‌وی یا آسترازنکا استفاده کرده‌اند؛ در این دسته، افرادی که بالای ۶۰‌سال باشند و ۶ ماه از نوبت دوم‌شان گذشته باشد، مشمول دریافت نوبت سوم‌شان هستند و ترجیحا برای این گروه واکسن آسترازنکا یا پاستوکووک پلاس را پیشنهاد می‌کنیم.»

این حرف‌ها باعث به‌وجود آمدن دو چالش شد و شایعه‌هایی هم در شبکه‌های اجتماعی درست کرد. اول اینکه همه کسانی که سینوفارم زده‌اند «باید» برای دُز سوم هم سینوفارم دریافت کنند و دوم اینکه افراد ۴۰ تا ۶۰‌ساله‌ای که آسترازنکا زده باشند، مشمول دریافت دُز سوم نمی‌شوند اما آنچه از مراکز واکسیناسیون گزارش می‌‌شود می‌‌گوید که هیچ‌کدام از این سخت‌گیری‌ها اعمال نمی‌شود و هستند کسانی‌که دو دُز اول‌شان را آسترازنکا زده‌اند، کمتر از ۶۰ و بیشتر از ۴۰‌سال دارند و برای دریافت دُز سوم مراجعه کرده و آن را دریافت کرده‌اند.

همچنین برخی افراد به دلیل توصیه‌هایی که از قبل شنیده بودند، در حالی‌که دو دُز اول را سینوفارم زده بودند، برای دُز سوم درخواست واکسن آسترازنکا داشته‌‌اند و به مراکزی که این واکسن را تزریق می‌‌کرده‌اند رفته و آن را دریافت کرده‌اند. بنابراین آنچه دکتر زهرایی گفته بیشتر توصیه به‌نظر می‌‌رسد تا دستورالعمل‌های اجباری برای دریافت دُز سوم.

البته توصیه بودن این حرف‌ها را می‌‌توان از نامه‌ای که به‌تازگی وزارت به معاونان بهداشتی دانشگاه‌ها که عامل توزیع و تزریق واکسن هستند، ارسال کرده و در آن نوشته که افرادی که دو دُز اول را سینوفارم زده‌اند می‌‌توانند هم این واکسن را دریافت کنند و هم آسترازنکا یا سوبرانا پلاس اما کسانی که آسترازنکا زده‌اند برای دُز سوم یا باید همین واکسن را دریافت کنند یا سوبرانا پلاس. به هر حال باز هم جای سوال باقی می‌‌ماند که چرا این توصیه‌ها شده است و چه دلایل علمی پشت این ماجرا‌ست؟

چرا سینوفارم؟
دکتر زهرا فرزادی متخصص ایمنی‌شناسی بالینی ماجرا را اینطور توضیح می‌‌دهد که تحقیقات نشان داده‌اند واکسن‌های تولید‌شده از ویروس مرده از نظر زمانی اثربخشی کوتاه‌تری دارند، بنابراین بهتر است کسانی‌که این واکسن را زده‌اند زودتر و در طیف سنی وسیع‌تر واکسن تقویت‌کننده را دریافت کنند.

خود کشور چین هم این موضوع را تایید کرده و یکی از کشورهایی بوده که زودتر از بسیاری از کشورها تزریق دُز سوم را شروع کرد اما هیچ دلیل علمی‌ای وجود ندارد که دُز سوم برای واکسن‌های دیگر ناکارآمد است، فقط به‌نظر می‌‌رسد که بهتر است کسانی که واکسن‌هایی با تکنولوژی ماندگارتر زده‌اند، از حداکثر زمانی که دارند استفاده کنند تا از آن طرف ایمنی بیشتری داشته باشند.

او در جواب اینکه آیا تاکیدهایی که بعضی‌ها در شبکه‌های اجتماعی روی دریافت آسترازنکا به‌عنوان دُز سوم می‌‌کنند، درست است یا نه، می‌‌گوید: «این نگاه احتمالا از همان‌جایی به‌وجود آمده که اساسا واکسن آسترازنکا را موثرتر می‌‌دانند اما من در تازه‌ترین توصیه‌های علمی ندیدم که روی دریافت این واکسن تاکید شده باشد اما در واقع در بررسی‌های علمی می‌‌بینیم که تاکید روی اینکه دُز سوم حتما آسترازنکا باشد، چندان دقیق به‌نظر نمی‌رسد.

اما متفاوت بودن دُز تقویت‌کننده با دو دُز اول موضوعی است که داده‌های علمی درباره آن وجود دارد، برای اینکه اثربخشی واکسیناسیون ترکیبی بیشتر به‌نظر می‌‌رسد. در واقع برخی نهادهای پزشکی در توصیه‌نامه‌های خود تاکید می‌کنند که ترکیب واکسن‌های متفاوت در جریان روند واکسیناسیون می‌تواند سطح ایمنی بدن فرد را در برابر ویروس کرونا بالا ببرد. به‌عنوان مثال کمیته مشترک واکسیناسیون و مصون‌سازی در بریتانیا تصمیم گرفته که تنها از واکسن‌های فایزر و مدرنا برای تزریق دُز سوم به‌اغلب افراد استفاده کند، در حالی‌که بریتانیایی‌ها دُز اول و دوم را آسترازنکا دریافت کرده‌اند.»

بعضی از کسانی که مخالف زدن واکسنی متفاوت از دُزهای قبلی هستند، می‌‌گویند که کارایی واکسن‌ها در بیشتر از یک دُز است و اگر شما دو دُز سینوفارم زده باشید و دُز سوم را آسترازنکا بزنید، این واکسن برایتان تاثیر نخواهد داشت، مگر اینکه یک دُز دیگر هم آسترازنکا بزنید اما دکتر فرزادی می‌‌گوید که چنین حرف‌هایی علمی نیست و هر واکسنی سطحی از ایمنی را در بدن ایجاد می‌‌کند.

از طرفی برخی پژوهش‌ها می‌‌گویند که استفاده از انواع متفاوت واکسن می‌تواند منجر به تولید سطح بیشتری از پادتن در بدن شود، البته دلیل افزایش سطح پادتن با تزریق واکسن‌های متفاوت مشخص نیست اما اگر یکی از انواع واکسن در مقابله گونه‌ای از ویروس کرونا مانند دلتا کارایی کمتری داشته باشد، می‌توان با استفاده از واکسن دیگری به‌عنوان دُز یادآوری سطح ایمنی فرد در برابر گونه‌های مختلف ویروس را افزایش داد. در حال حاضر علاوه‌بر بریتانیا، اسپانیا، آلمان، فرانسه، سوئد، نروژ و دانمارک از‌جمله کشورهایی هستند که سیاست ترکیب واکسن‌های مختلف را در جریان روند واکسیناسیون دنبال می‌کنند.

در ایران هم اگرچه تاکیدی روی این موضوع وجود ندارد اما مردم می‌‌توانند با مراجعه به مراکز واکسیناسیونی که تنوع واکسن بیشتری دارند، تقاضای دریافت واکسنی متفاوت از آنچه در دو مرحله اول دریافت کرده‌اند، داشته باشند. البته باید توجه داشته باشید که در صورت در دسترس نبودن واکسن متنوع آنچه اولویت دارد دریافت دُز سوم است نه نوع واکسنی که دریافت می‌‌کنید.