درباره «سپام» سوئیفت جدید مبادلات مالی خارجی

روزنامه هفت صبح | دستیار رئیس جمهور روسیه از اتصال سامانه سپام (سامانه پیام‌رسانی الکترونیکی مالی ایران) به شبکه پیام‌رسان مالی روسیه برای از بین بردن اثرات تحریم در مبادلات بین دو کشور و همکاری بانکی خبر داد. این اتفاق در حالی رخ می‌دهد که سیستم پیام‌رسان مالی سوئیفت به عنوان یک پیام‌رسان بین بانکی اروپایی قاعدتا نباید از تحریم‌های آمریکا تبعیت می‌کرد.

اما با توجه به قطع دسترسی و محدودیت بانک‌های ایرانی، حالا تصمیمات جدید ایرانی - سوئیسی گرفته شده است. «سامانه پیام‌رسانی الکترونیکی مالی ایران» قرار است با هدف مقابله با تحریم‌های بانکی و محدودیت سوئیفت به شبکه پیام‌رسان مالی روسیه (سوئیفت روسی) متصل شود که اگر این اتفاق رخ دهد، در قدم بعدی حتی می‌تواند شبکه شتاب ایران را نیز به شبکه میر روسیه متصل کرد.

*** چرا روسیه؟
روسیه علاوه بر اینکه یکی از شرکای اقتصادی و سیاسی مهم ایران به شمار می‌رود، ارزش قابل توجهی از تجارت خارجی با ایران را به خود اختصاص داده که بر همین اساس ادامه همکاری و مبادلات اقتصادی برای طرفین از اهمیت بالایی برخوردار است. بر همین اساس با توجه به محدودیت‌های اعمال شده بر اثر تحریم‌های آمریکا توافقاتی میان دو طرف انجام شده تا سیستمی به عنوان جایگزین سوئیفت تهیه شود که در همین خصوص یوری اوشاکوف، دستیار ولادیمیر پوتین توضیحاتی جدید ارائه کرده است.

یوری اوشاکوف در گفت‌وگو با خبرنگاران با بیان اینکه ایران و روسیه تدابیری را برای گسترش پرداخت‌های مالی به صورت مستقیم و استفاده از ارزهای مالی اتخاذ خواهند کرد، گفت: «دو کشور به دنبال همکاری سیستم انتقال پیام‌های مالی روسی و سیستم مالی ایرانی سپام به عنوان جایگزین سوئیفت برای رفع اثرات تحریم هستند.» دستیار رئیس‌جمهور روسیه تاکید کرد: «در سال ۲۰۱۸ حجم مبادلات بازرگانی دو کشور با دو درصد رشد به ۱.۷میلیارد دلار رسید و در شش ماه نخست سال جاری با افزایش ۱۷درصدی به ۱.۱میلیارد دلار رسیده است.»

*** سپام چیست؟
آنگونه که بانک مرکزی اعلام کرده، سپام ( SEPAM)، سامانه پیام‌رسانی الکترونیکی مالی است که کارکردی شبیه سوئیفت دارد و به سفارش بانک مرکزی ایران به منظور استفاده در شرایط تحریم ایران از سوی سوئیفت تهیه شده تا جایگزین سوئیفت برای ادامه روابط بانکی شود. این سیستم به عنوان پیام رسان بانکی و یک زیرساخت تبادلات ارزی کشور و همینطور تبادلات بین بانکی را مدیریت می‌کند و با پروتکل سوئیفت تطابق دارد.

همچنین با استفاده از سپام نه تنها برای اولین بار، یک زیرساخت پیام‌رسانی واحد مالی ملی در کشور برای تمام مراودات مالی عمده بانک‌ها از قبیل اعتبارات اسنادی ارزی و ریالی، ضمانت‌نامه‌های ارزی و ریالی، حوالجات ارزی، مکاتبات، استعلام‌ها و مذاکرات از طریق یک شبکه واحد پیام‌رسانی قابل انجام است بلکه امکان اتصال به بانک‌های خارجی در خارج از کشور را می‌توان به گونه‌ای برقرار کرد که بدون به‌کارگیری امکانات مؤسسه سوئیفت و نگرانی‌های مربوط به آن، با زبانی مشترک و آشنا تعاملات مالی با آخرین فناوری‌های موجود صورت گیرد.

*** اتصال سپام به سامانه روسی
جدیدترین اطلاعات از سوی مقامات روسی نشان می‌دهد که روند اتصال سامانه‌های بانکی ایرانی به سامانه‌های روسی به صورت جدی در حال پیگیری است. احتمالا در آینده نزدیک و پس از اتصال سپام به عنوان سامانه پیام رسانی الکترونیکی مالی ایران به شبکه پیام رسانی بانکی روسیه، پروژه چندین ساله و معطل اتصال شبکه شتاب ایران به شبکه میر روسیه بالاخره به سرانجام برسد.

*** این سامانه چقدر موثر است؟
اینکه اتصال سپام به سیستم داده‌های مالی روسیه چقدر بتواند کمک‌رسان مراودات باشد موضوعی است که بانک مرکزی هنوز در مورد آن اعلام نظر نکرده است. در واقع، مقامات روسیه عنوان کرده‌اند که قصد دارند با اتصال این دو سامانه پیام‌رسان مالی الکترونیکی، بخشی از تحریم‌های آمریکا را در مراودات خود دور بزنند.

در این میان، بسیاری از کارشناسان بر این باورند که در شرایط فعلی کشور که بانک‌های بزرگ جهان حاضر به نقل و انتقال منابع مالی حاصل از فروش نفت ایران نیستند و عمدتا از جریمه‌ها و تحریم‌های آمریکا واهمه دارند، هیچ نشانه‌ای از بهبود روابط بانکی ایران با خارج از کشور دیده نمی‌شود و تا هنگامی که ایران نیازمند نظام مالی آمریکا و اروپا باقی بماند، نه تنها فشارهای باقی خواهند ماند بلکه افزایش خواهند یافت، این در حالی است که تاکنون ایران طرحی عملیاتی و جدی در راستای بی‌اثر کردن تحریم‌های مالی آمریکا تدارک ندیده است.

در واقع، اعمال تحریم‌ها ازسوی آمریکا و دشمنان و افزایش هزینه‌های استفاده از نظام پرداخت بین‌‌الملل که تحت اختیار و نظارت آمریکا و سایر کشورهای غربی است، موجب خروج مبادلات تجاری بین‌المللی ایران از قالب‌های رسمی بانکی سبب شده که مبادلات با روش‌هایی از قبیل صرافی یا شبکه‌های پیچیده ارزی سایر کشورها انجام شود و بر این اساس هزینه‌ها و دشواری تجارت بین‌المللی برای بازرگانان ایرانی در پی داشته است.

*** ارز دیجیتال هم می‌آید؟
مدتی قبل بود که روسیه اعلام کرد قرار است پول الکترونیکی رسمی را راه‌اندازی کرده و برای مقابله با تحریم‌های آمریکا و اروپا، با هم‌پیمانانش مورد استفاده قرار دهد. به اعتقاد مقامات روس، استفاده از یک واحد پولی الکترونیکی این ظرفیت را دارد که تحریم‌های مالی آمریکا و اتحادیه اروپا علیه روسیه را خنثی کند و در اقتصاد روسیه اثرگذاری معکوسی در مقایسه با تحریم‌های مالی و بانکی خواهد داشت. باید دید که ارز دیجیتال نیز در دوره جدید مبدلات ایران و روسیه نقش خواهد داشت یا نه.