دام بانک‌های استانبول برای دلارهای ایرانی
روزنامه هفت صبح| بعد از خريد ملك در تركيه توسط شهروندان ايراني كه موج آن به‌تازگي فروكش كرده، حالا تبليغ درباره سپرده‌گذاري در بانك‌هاي اين كشور براي دريافت سود بانكي، خيره‌كننده است. خرید ملک توسط ایرانی‌ها در ترکیه در مقایسه با سال گذشته ۴۵درصد و تاسیس شرکت هم ۴۳درصد کاهش پيدا كرده و به‌نظر مي‌رسد بازار سرمايهگذاري روي مسكن براي دريافت اقامت هم جذابيتش را از دست داده است. درست در همين شرايط تبليغات تازه‌اي در حال پا گرفتن است.
اين ادعاهاي تازه به شما قول مي‌دهند كه مي‌توانيد به‌عنوان يك شهروند خارجي، فقط با داشتن پاسپورت، در تركيه حساب بانكي داشته باشيد و از سود آن استفاده كنيد. فرآيندي كه بسيار آسان نشان داده ميشود؛ كه فقط با چند مدرك و دريافت كد مالياتي و دادن وكالت به شركت‌هاي واسطه، مي‌توانيد از سود بانك‌هاي تركيه استفاده كنيد. اين شركت‌ها نياز به آدرس پستي و شماره تلفن در تركيه را براي شما برطرف مي‌كنند.
اين تبليغات نه آنقدر دور از واقعيت است و نه خيلي نزديك به آن. واسطه‌ها و شركت‌هاي وكالتي چند بانك تركيه‌اي را به شما معرفي مي‌كنند و مي‌گويند يكي از اين بانك‌ها تا سقف 43درصد هم به شما سود بانكي مي‌دهند. رقم عجيب و چشمگيري است! حتي براي شما مثال مي‌زنند كه اگر يك ميليارد تومان در اين بانك سرمايهگذاري كنيد، ماهانه 34 ميليون تومان سود دريافت مي‌كنيد و به نسبت بانك‌هاي ايراني براي شما به‌صرفه‌تر است.
روال كار هم به اين شكل براي شما توضيح داده ميشود: اگر پاسپورت داشته باشيد، كافي است به شركت‌ها وكالت بدهيد تا برايتان حساب باز كنند. براي داشتن حساب بانكي در تركيه به كد مالياتي نياز داريد كه آن‌هم به‌صورت آنلاين برايتان صادر ميشود.
همين تبليغات در شرايطي كه نرخ تورم در اين كشور نسبت به سال گذشته بالاتر رفته، به شما تضمين مي‌دهند كه تركيه جبران ضرر شما را تضمين مي‌كند. نكته ديگري كه در اين تبليغات اعلام ميشود، درصد مالياتي است كه بابت سپرده‌گذاري در بانك‌هاي تركيه بايد بپردازيد كه آن‌هم از سود شما كم ميشود. اين سود براي سپرده‌هاي دلاري و يورويي بيشتر است.
چه چيز از شما پنهان ميشود؟
اين تبليغات چند نكته مهم را به شما نمي‌گويند: اولين و مهم‌ترين واقعيت اين است كه بانك‌هاي تركيه سودهاي خيره‌كننده‌اي ندارند و فقط در صورت سرمايهگذاري يك‌ساله، 35 تا 37درصد به شما سود پرداخت مي‌كنند كه اگر سپرده شما با لير باشد، تا پايان سال ارزش آن كاهش پيدا مي‌كند. براي همين سال جاري ميلادي نرخ سود بانكي در اين كشور كه شامل همه بانك‌هاي خصوصي و دولتي ميشود، 35درصد اعلام شده بود. در برخی مدل‌هاي شرایط بانکی، سود می‌تواند تا ۴۱درصد افزایش پيدا كند.
همچنین سود‌ها هم روزشمار نیست، اما به‌صورت ماهانه محاسبه می‌شود و در مدل ماهانه سود ۳۵درصد در همان انتهای ماه محاسبه و پرداخت می‌شود. البته تعداد بانک‌هایی که به این شیوه سود پرداخت کنند در خود ترکیه نیز محدود است. تجربه شهروندان ايراني كه به اين كشور رفت‌وآمد يا در آن اقامت دارند هم نشان مي‌دهد ايرانياني كه در اين كشور اقامت ندارند و مي‌خواهند با پاسپورت حساب باز كنند، روند چندان آساني در پيش ندارند.
با توجه به برخي از تحريم‌ها، محدوديت‌هايي وجود دارد و به همين دليل بايد اين حساب يا به‌صورت وكالتي باز شود يا خودشان حضوري انجام دهند. ایران از زمان آغاز تحریم‌های آمریکا و اروپا، برای افتتاح حساب بین‌المللی و داخلی در کشورهای دیگر دچار مشکل شده و همين روند در تركيه هم ادامه دارد.
با وجود اينكه باز كردن حساب با پاسپورت روند قانوني مشخصي دارد و ايراني‌ها هم مي‌توانند از آن استفاده كنند، اما باز هم ممكن است كار در برخي از شهرها به‌راحتي انجام نشود.با اين حال شهر استانبول به‌راه انداختن كار ايرانيان براي باز كردن حساب بانكي شهرت بيشتري دارد.
برخي از شعبات بانك‌هاي «ايش‌بانك» (خصوصي)، «واكف بانك» (خصوصي) و «زراعت بانك» (دولتي) براي شهروندان ايراني حساب باز مي‌كنند و شركت‌هايي كه به‌صورت وكالتي اين كار را انجام مي‌دهند هم با همين شعبه‌ها كار مي‌كنند. به‌طور كلي افتتاح حساب در شعب مختلف بانک‌های متفاوت برای شهروند ايراني به عوامل مختلفي بستگي دارد و ممکن است با توجه به قرار گرفتن شعبه در شهری کوچک، معرفی تبعه ایرانی از سوی افراد یا شرکت‌های معتبر ترک، اخذ اقامت ترکیه یا شهروندی آن، افتتاح حساب با برخی محدودیت‌ها انجام شود.
روي لير حساب نكن
این طرح تلاش دولت تركيه براي ورود سرمايه به‌صورت ارزي به كشورش بود تا ذخاير پس‌انداز لير را افزايش دهد. قبل از گذراندن اين روند و باز كردن حساب بانكي به هواي دريافت سود بالا از بانك‌هاي اين كشور، بايد وضعيت تورم و كاهش ارزش لير را هم در نظر گرفت. شاخص‌هاي اقتصادي اين كشور مي‌گويند ارزش لير تركيه در طول يك‌سال 22درصد كاهش داشته است.
تركيه براي كاهش ميزان تورم بهره بانكي را به 40درصد رسانده و تقريبا در همين روزها هر دلار معادل 28 هزار و 500 لير است. با توجه به نرخ بالاي تورم در اين كشور، ارزش پول آن هم در حال كاهش است و اين همان هشداري است كه به طرفداران سپرده‌گذاري در بانك‌هاي اين كشور داده ميشود.
مسعود خوانساری، رئیس اتاق بازرگانی تهران آذرماه سال ۱۴۰۱ گفته بود كه در بازه زمانی ۱۳۹۱ تا سال ۱۴۰۰ سالانه حدود ۱۰ میلیارد دلار خروج سرمایه رسمی از کشور اتفاق افتاده است. این آمار تنها آمار رسمی است و اگر آمار غیررسمی و زیرزمینی را به آن اضافه کنیم رقم بسیار بیشتر از این مقدار خواهد بود.
او اواخر شهریور‌ماه همان سال هم گفته بود که در چهار سال اخیر بیش از ۴۵ میلیارد دلار سرمایه از کشور خارج شده و میزان خروج سرمایه بسیار بیش از این رقم است چرا که بخش قابل‌توجهی از اقتصاد ایران به‌صورت زیرزمینی است. شايد بتوانيم سرمايهگذاري ايراني‌ها در تركيه كه به اشكال مختلفي ادامه پيدا مي‌كند را هم به همين فرار سرمايه از كشور اضافه كنيم.
سپرده گذاشتن در بانک‌های ترکیه یکی از راه‌های سرمایه‌گذاری در این کشور است. البته لازم است بدانید که بانک‌های ترکیه برخلاف بانک‌های ایرانی برای سپرده‌های کوتاه‌مدت سود بیشتری را در نظر می‌گیرند. به‌طور کلی در سال ۲۰۲۰ نسبت به سال ۲۰۱۹ نرخ سود بانکی کاهش بسیار زیادی داشته است که به‌دنبال آن در سال ۲۰۲۱ دولت ترکیه تصمیم گرفت تا سودهای بانکی را به‌طور قابل‌توجهی افزایش دهد. در ترکیه دو نوع سود بانکی وجود دارد:
سود بانکی روزشمار
ابتدا لازم است بدانید که مفهوم سود بانکی روزشمار در ترکیه با ایران کاملا متفاوت است. يعني سود فقط بر حساب‌های بانکی که سپرده هستند، تعلق می‌گیرد. از طرف دیگر نیز میزان سودی که شما به‌صورت ماهانه اخذ می‌کنید با میزان سود سالانه متفاوت نیست.
سود ثابت و سود شناور
سود ثابت همان سودی است که بانک طی یک قرارداد به هنگام سپردهگذاری تعهد می‌دهد که به شما پرداخت کند. اما سود شناور با توجه به دستورات بانک مرکزی ترکیه متغیر است و ممکن است کم یا زیاد شود. به‌طور کلی نرخ سود در کشور ترکیه با توجه به مبلغ سپردهگذاری تغییر می‌کند که در برخی شرایط نظر رئیس شعبه برای مبالغ بالا نیز تاثیرگذار است.
در سال ۲۰۱۸ سود بانکی در کشور ترکیه تا ۲۴درصد نیز افزایش پیدا کرده بود، اما پس از بحران مالی در ترکیه سود بانکی سیر نزولی به خود گرفت تا آنجایی که در ماه‌های اخیر نیز این سود به‌طور قابل‌توجهی کاهش یافت. در حال حاضر میزان سود در کشور ترکیه در بانک‌های مختلف برای سپرده‌های لیر ۱۰ الی ۱۵درصد است.
