داده‌های سریع برای مقابله ‌با ویروس چابک

روزنامه هفت صبح، آرش پورابراهیمی | از اواخر زمستان تاکنون شیوع ویروس کرونا در کشور در زمان‌ و مکان‌های مختلف اوج گرفته یا فروکش کرده است. در همین حال، دولت هم به تناوب و در واکنش به اوج و فرود شیوع ویروس، شدت محدودیت‌های فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی را کم و زیاد کرده است. دولت از یک سو می‌خواهد که شیوع ویروس را مهار کند و از سوی دیگر به دنبال راهی است که کسب و کارها و فعالیت‌های اقتصادی کمترین آسیب را ببینند.

اما مشکل اساسی در ایجاد چنین توازنی، داده‌های مربوط به دو سوی این مسئله است. در یک سو، ویروس کرونا قرار گرفته که داده‌های آن به طور روزانه منتشر می‌شوند. ویروسی بسیار چابک که به سرعت نسبت به تغییر محدودیت‌های اقتصادی و اجتماعی واکنش نشان می‌دهد. در سوی دیگر، داده‌هایی اقتصادی مانند رشد اقتصادی و نرخ بیکاری قرار دارند که معمولا هر فصل منتشر می‌شوند.

مثلا به طور معمول تازه در تابستان می‌فهمیم که وضعیت بازار کار در بهار چگونه بوده است. همچنین اثرات سیاست‌های اقتصادی بر نرخ رشد و نرخ بیکاری به سرعت ظاهر نمی‌شوند. برای مثال اگر بنگاهی اقتصادی به خاطر تعطیلی‌های ناشی از کرونا، بخشی از نیروی کارش را اخراج کرده است، اگر دولت دوباره به این بنگاه اجازه دهد که با تمام ظرفیت کار کند، احتمالا مدتی زمان خواهد برد که مدیر بنگاه به این جمع بندی برسد که زمان استخدام نیروی کار فرا رسیده است و تازه مدتی هم زمان لازم است تا فرآیند یافتن و استخدام نیروی کار جدید سپری شود.

احتمالا نخستین گام برای مواجهه اقتصادی بهتر با پیامدهای شیوع ویروس کرونا (که ظاهرا قرار نیست به این زودی پایان یابد) این است که بتوان داده‌های اقتصادی را هم با سرعت بیشتری تولید کرد. یعنی برای اینکه سیاستگذار بتواند تصمیم بهتری درباره سیاست‌های اقتصادی مربوط به کرونا بگیرد، باید همان طور که به طور روزانه از داده‌های مربوط به ویروس کرونا مطلع می‌شود، از داده‌های اقتصادی هم مطلع شود.

قاعدتا داده‌هایی مانند نرخ بیکاری و نرخ رشد اقتصادی در چنین جدال روزانه‌ای کاربرد چندانی ندارند و اصلا امکان انتشار روزانه آن‌ها وجود ندارد. به جای آن‌ها، باید داده‌هایی را به کار گرفت که تصویر قابل قبولی از وضعیت اقتصادی ارایه دهند. در این راه، می‌توان از تجربه شرکت‌های سرمایه‌گذاری استفاده کرد که برای پیش بینی سود فروشگاه‌ها، از تصاویر ماهواره‌ای مربوط به شلوغی پارکینگ این فروشگاه‌ها و یا ترافیک وبسایت‌های فروشگا‌ه‌ها بهره می‌برند.

همچنین بسیاری از کسب و کار‌های آنلاین از فروشگاه‌های آنلاین گرفته تا تاکسی‌های اینترنتی می‌توانند تصویر بهتری از فعالیت‌های روزانه اقتصادی ارایه دهند. سیستم‌های پرداخت‌ الکترونیک مانند سامانه شاپرک هم داده‌های گسترده و قابل اعتنایی را در زمانی اندک در اختیار تصمیم گیران قرار می‌دهد. قاعدتا استفاده از این داده‌های سریع با چالش‌هایی هم همراه خواهد بود.

از یک سو، شرکت‌های خصوصی علاقه‌ای ندارند که داده‌هایشان را در اختیار دولت قرار دهند. همچنین چنین داده‌هایی معمولا نوسان یا نویز زیادی دارند و در نتیجه به دست آوردن تصویری جامع از آن‌ها کار چندان ساده‌ای نیست. با همه این‌ها، مبارزه با پیامدهای اقتصادی چنین ویروس چابکی، احتمالا چاره‌ای باقی نمی‌گذارد مگر اینکه سیاستگذار به راه‌های خلاقانه‌تری برای استفاده از داده‌های سریع موجود بیندیشد.