توافق بر‌سر محرم؛ برگزاری عزاداری در خیابان
روزنامه هفت صبح | به نظر می‌رسد دولت تصمیم گرفته در ماجرای عزاداری‌های محرم و پروتکل‌های بهداشتی تیزهوشانه و ظریف عمل کند و در حالیکه بخشی از جامعه مذهبی کشور از یک ماه پیش در حال خط و نشان کشیدن برای دولت در مورد مراسم محرم بودند، رئیس‌جمهور دیروز با تاکید بر لزوم برپایی مراسم محرم فشار را از دولت برداشت. کما این که دیروز آیت‌الله مکارم شیرازی هم دوباره بر لزوم عزاداری‌های محرم در هر شرایط ممکن تاکید دوباره کردند.
دیروز حجت‌الاسلام قمی رئیس سازمان تبلیغات اسلامی روز پرکاری داشت. او به دیدار مراجع و علما در قم رفت و سپس در کمیته مشترک با وزارت بهداشت و در کنار دکتر حریرچی شرکت کرد. پیشنهاد دولت و وزارت بهداشت برگزاری مراسم در فضای باز است. یک شیوه عملی که اتفاقا سنت پابرجایی در بسیاری از شهرها هم دارد. اما همه می‌دانیم که بخشی از عزاداری‌ها در حسینیه‌ها و هیات‌هایی هستند که در فضای بسته معمولا شکل می‌گیرند.
آیا عزاداری در فضای باز از سوی این گروه‌ها هم پذیرفته خواهد شد؟ تجربه تظاهرات نیویورک نشان داده که تجمع در فضای باز الزاما به تشدید همه‌گیری بیماری منجر نخواهد شد. تا به اینجا همه بر لزوم برگزاری عزاداری‌های محرم و عدم امکان لغو آن در هرشرایطی به توافق رسیده‌اند. سوال فقط اینجاست که این عزاداری‌ها به فضای باز منتقل خواهد شد؟ بیایید خبرهای رسمی را مرور کنیم:
دیروز اولین جلسه کارگروه مراسم عزاداری ایام محرم و صفر ذیل کمیته امنیتی، اجتماعی و انتظامی ستاد ملی کرونا برگزار شد که در آن حجت‌الاسلام محمد قمی رئیس سازمان تبلیغات اسلامی و ایرج حریرچی معاون کل وزارت بهداشت و جمعی از مسئولان کشور حضور داشتند. حسین قاسمی دبیر کمیته امنیتی، اجتماعی و انتظامی ستاد ملی مقابله با کرونا شرایط زیر را به عنوان مصوبه برگزاری مراسم عزاداری ایام محرم اعلام کرد.
* برنامه‌ریزی مراسم با اولویت برگزاری در فضاهای باز
* برگزاری مراسم در فضای سربسته دارای شرایط مناسب بهداشتی و مدیریتی صرفاً با تایید ستاد استانی
* کاهش ساعات برگزاری مراسم و اعمال محدودیت در روزهای برگزاری مراسم در مقایسه با سنوات گذشته
* برگزاری تجمعات به صورت حداقلی، رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی در مراسم و لزوم استفاده از ماسک
تشدید نظارت بر رعایت پروتکل‌های بهداشتی به خصوص در شهرهای نارنجی و قرمز و اجرای دقیق پروتکل‌های بهداشتی مرتبط با نذورات
* پیش‌بینی شیوه‌های جایگزین برای مناطق و شهرهایی که امکان برگزاری حضوری مراسم در آن وجود ندارد، مورد تصریح دستور‌العمل است.
* مراسم دسته روی بدون نقل مکان از هیات‌ها و عدم تمرکز در اماکن خاص
* ورود دسته‌جات به حرم‌های مطهر ممنوع است، استفاده از طبل و سنج و وسایل مشترک در دسته‌جات ممنوع است
* مراسم خاصی که در برخی شهرها و استان ها برگزار می‌شود به دلیل نوع مراسمات و تجمع افراد امکان برگزاری ندارند. در مورد موضوع عزاداری چند روز پیش رئیس جمهور حجت را بر همه تمام و اعلام کرد که عزاداری باید باشد و گفت: «محرم در راه است، عزاداری یا سلامت؟ هر دو، یعنی هم عزاداری امام حسین(ع) و هم رعایت پروتکل‌ها و اینها مانع الجمع نیستند. ما باید سوگواری امام حسین(ع) را به عنوان یک فرهنگ بلند که منجی ما در تاریخ بوده است پاس بداریم.»
این حرف‌ها باعث شد خیال افراد و گروه‌هایی که برگزاری مراسم عزاداری را پیگیری می‌کردند تا حد زیادی راحت شود. بعضی از چهره‌های شناخته شده هم به سرعت حمایت از این تصمیم دولت را شروع کردند مثلا عماد الدین افروغ،جامعه شناس و نماینده اسبق مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگویی اعلام کرد: «نمی‌توان به مردم گفت مراسم عزاداری امام حسین(ع) را برپا نکنند. چنین امری شدنی نیست.»
*** چاره؟ فضای باز
با توجه به حرف‌های رئیس جمهور و تایید چهره‌های مختلف و البته شرایطی که در اولین جلسه کارگروه مراسم عزاداری در محرم تعیین شد، می‌توان پیش‌بینی کرد که اغلب برنامه‌های شب‌های محرم در فضای باز برگزار می‌شود و اماکنی مانند مدارس، بوستانها، خیابان‌های پهن منتهی به هیات‌ها و… به همین منظور تجهیز خواهند شد.
مرور حرف‌های مسئولان طی چند روز گذشته هم نشان از اجماع بر سر همین تصمیم دارد: علیرضا رئیسی،معاون بهداشت وزیر بهداشت اعلام کرد که به نظر این وزارتخانه برگزاری مراسم در فضای سر بسته به صلاح نیست. او ادامه داد: «در فضای باز هم اگر قرار است مراسمی برگزار شود نباید تماشاچی داشته باشد، در مراسم‌ها معمولا همه در یک جا جمع می‌شوند. پیشنهاد ما این بوده که این موضوع ممنوع باشد.»
مصطفی جلالی، معاون فرهنگی سازمان تبلیغات اسلامی هم حرف‌هایی زد که در بین آنها می‌توان موافقت این سازمان با برگزاری مراسم در فضای باز را دید. او گفت:«یکی از مهم‌ترین عناصری که ما به آن تأکید داریم این است که برگزاری مراسم در فضای باز باشد. بازار تهران در طی روز، تراکم زیادی از جمعیت را به خود می‌بیند. فرض بفرمایید محیطی که در آنجا وجود دارد برای برگزاری مراسم هیات در نظر بگیرید؛ چنانچه در گذشته نیز اینطور بوده و مردم در گوشه و کنار خیابان می‌نشستند و از برنامه‌های هیات‌هایی که در اطراف بازار تهران بود، استفاده می‌کردند.
ظرفیت‌های زیادی برای برپایی مراسم عزاداری وجود دارد. پادگان‌ها، مدارس، بوستانها و غیره این ظرفیت را دارند. یقین داریم که فاصله‌گذاری اجتماعی در مراسم‌های محرم رعایت خواهد شد و مراسم به شکل منظمی برگزار می‌شود.» محمود مدینه‌نگاه، مسئول هیأت نورالرضا (ع) تهران هم حرف‌های مشابهی زد و پیشنهاد استفاده از فضاهای شهری را مطرح کرد. او گفت: «در ماه محرم، فاز اصلی هیأت‌هاست و حتما جلسات باید برگزار شود. اولویت هیأت ما در محرم، برگزاری جلسه در فضای باز با رعایت پروتکل‌های بهداشتی است.
هیأت‌ها می‌توانند مجالس خود را در مساجد بزرگ و ورزشگاه‌های در نظر بگیرند یا در فضای سرپوشیده با جمعیت کم برگزار کنند.» چهره‌ای مانند حسین درخشان هم در توئیتی نوشت: «دوستان، انتقال ویروس در فضای باز اونقدر کمه که بعد از اون همه تظاهرات اعتراضی ضد ترامپ و پلیس در ماه پیش نیویورک و دی سی و بقیه شهرهای معترض در دنیا هیچ جهشی در ابتلا ندیدند. درنتیجه مراسم محرم در خیابون ایمنه ولی در حسینیه‌ها قتل عامه.»
*** لغو شد بعد برگزار شد
اینطور که معاون فرهنگی سازمان تبلیغات اسلامی گفته، قرار بوده مراسم شب‌های مسلمیه (سه شب عزاداری برای حضرت مسلم) به عنوان نمونه آزمایشی عزاداری در فضای باز در محوطه حرم حضرت عبدالعظیم برگزار شود اما چند ساعت مانده به برگزاری مراسم در روز اول یعنی ششم مرداد، ستاد مقابله با کرونا، مجوز برگزاری مراسم را لغو کرده است اما خبرهای رسیده از حرم حضرت عبدالعظیم اینطور نشان می‌دهد که مراسم با حضور تعداد زیادی از مردم برگزار شده است.
استوری‌های اینستاگرامی از برگزاری این مراسم نشان می‌دهد که پروتکل‌ها اعم از اجبار برای زدن ماسک و رعایت فاصله اجتماعی هم چندان رعایت نشده است. معلوم نیست این موضوع به دلیل لغو مجوز و برداشته شدن نظارت‌ها اتفاق افتاده است یا نشان می‌دهد که در روزهای باقی مانده تا برگزاری مراسم دهه اول محرم، باید تلاش بیشتری برای توجیه شرکت‌کنندگان کرد.
*** نذورات پا برجا خواهد بود؟
یکی دیگر از موضوعات مرتبط با شعائر ماه محرم که باید در مورد آن تصمیم‌گیری شود، بحث نذورات و ایستگاه‌های صلواتی است. اینطور که از حرف‌های رئیس جمهور می‌توان فهمید به احتمال زیاد انداختن سفره یا صرف غذا در محل برگزاری مراسم ممنوع خواهد بود. معاون بهداشتی وزیر بهداشت هم در این مورد گفته: «در بحث نذورات اعلام کردیم که نذورات به سمت کمک‌های مومنانه برود و نذورات به صورت ارائه مواد خام یا خشک باشد و موکب‌ها از توزیع مواد غذایی مثل شربت پرهیز کنند و پیشنهاد می‌شود ماسک نذری توزیع شود.»
آیت الله مکارم شیرازی هم در حالی که بر برگزار شدن مراسم تاکید کرده، اعلام کرده است: «در زمان رضاخان با عاشورا چه کردند؟ اما همه دیدند که کاری از پیش نبردند. نذوراتی که مقید به شروط و قیود خاصی است مثلا در شب عاشورا یا فلان غذا و فلان حسینیه است، تغییر این نوع نذورات مشکل است و باید به شکلی مناسب و با رعایت جهات بهداشتی انجام پذیرد، اما نذوراتی که مقید نیست را می‌توان تغییر داد.»
مسئول هیأت نورالرضا (ع) تهران هم حرف‌هایی زده که نشان می‌دهد برگزارکننده‌ها هم در تلاش برای به حداقل رساندن خطرات ناشی از توزیع نذری هستند. او گفته: «برای برپایی ایستگاه‌های صلواتی حتما باید زمان را محدود کرد و ظروف را نیز با مدیریت استفاده کنند. نذری هیأت نیز باید بیرون حسینیه توزیع شود و از برپایی سفره اطعام در مجالس پرهیز شود. البته حتی‌الامکان توزیع نشود بهتر است.»
*** به هر حال دسته راه می‌اندازم
با وجود تمام این تاکیدها و همراهی اغلب چهره‌ها و گروه‌ها هنوز هم حرف‌های عجیبی در این مورد شنیده می‌شود مثلا سعید حدادیان، مداح معروف دیشب در مراسم شهادت امام باقر (ع) در هیات رزمندگان غرب تهران گفت: «مراسم محرم امسال را باید با شکوه برگزار کنیم. حتی اگر قرار باشد کسی بمیرد کسانی هستند که بخواهند جانشان را برای این مراسم بدهند. اجازه جان ما که دست خودمان است. من امسال با هرشرایطی دسته عزاداری بزرگی از میدان آزادی تا میدان انقلاب به راه می‌اندازم.»
