اين همه پروانه پزشكی و صف طولانی نوبت‌ها
روزنامه هفت صبح، سارا سبزی| پيدا كردن تعداد پزشكان فعال در ايران هم ماجراي عجيبي است و هميشه بر سر آن اختلاف است چون حداقل تا امروز وزارت بهداشت اطلاعات دقيقي درباره اين موضوع منتشر نكرده و هرچه درباره آن مي‌دانيم، از داده‌هاي سازمان نظام پزشكي به دست آمده كه آن هم دقيق و به‌روز نيست و بايد به همان اكتفا كنيم. با وجود همه اين اختلافات، فعلا اين اطلاعات كلي را درباره وضعيت تعداد پزشكان در ايران مي‌دانيم و برنامه هفتم توسعه هم طبق همين عددها برنامه‌ريزي مي‌شود، ارقامي كه سازمان برنامه و بودجه طبق اطلاعات نظام پزشكي اعلام كرده است:
در سراسر ايران 60 هزار دانشجوي پزشكي و 110هزار پزشك عمومي داريم. به غير از آن هم 80هزار پزشك متخصص و 34هزار دستيار تخصصي داريم كه تا پايان برنامه هفتم توسعه فارغ‌التحصيل مي‌شوند يعني تا چهار سال ديگر در كل 114هزار پزشك متخصص در كشور داريم. اين عددها چشمگير به نظر مي‌رسند؟ ممكن است ولي واقعيت چيز ديگري است و باز هم به نسبت جمعيت تعداد پزشك كمي داريم و تا چهار سال ديگر بايد هرسال 20درصد به ظرفيت پذيرش پزشكي اضافه شود. اين تصميم هم با نظر شوراي‌عالي انقلاب فرهنگي گرفته شده و بايد اجرا شود.
چقدر پزشك متخصص داريم؟
احتمالا اگر همين روزها سروكارتان به پزشك متخصص بيفتد، با نوبت‌هاي طولاني براي ماه‌هاي آينده و ويزيت پزشك تا ديروقت روبه‌رو مي‌شويد. اگر از كنار بعضي از بيمارستان‌هاي مركز تهران هم رد شويد، حتما چادر همراهان بيمار را مي‌بينيد؛ خلاصه اين اتفاقات يعني پزشك آنقدر كم است كه بايد از شهرهاي ديگر براي درمان به تهران آمد و در همين پايتخت هم اوضاع از نظر تعداد متخصص روبه‌راه نيست.
حالا اين وضعيت را با اطلاعات سازمان نظام پزشكي درباره كساني كه از اين سازمان پروانه فعاليت دريافت كرده‌اند، مقايسه مي‌كنيم. قبل از اينكه تعداد پروانه‌هاي پزشكي را بشماريم، بايد بدانيم كه داشتن پروانه نظام پزشكي به معني فعال بودن نيست و ممكن است پزشك در زمينه ديگري مشغول به كار باشد يا حتي ساكن كشوري به غير از ايران باشد.
با وجود همين اطلاعات هم مي‌توان تحليل خوبي از نسبت پزشك و بيمار در ايران داشت چون با توجه به عددهاي بالاي دريافت پروانه فعاليت از سازمان نظام پزشكي، باز هم اين نسبت چندان جالب نيست و مدام براي افزايش بيشتر پزشكان در ايران برنامه‌ريزي يا حداقل از آن گلايه مي‌شود؛ اين يعني بخشي از پزشكاني كه پروانه نظام پزشكي دارند، به شكلي از چرخه فعاليت تخصصي خودشان خارج شده‌اند.
ماماها از همه بيشترند
تعداد اعضاي نظام پزشكي با تخصص‌هاي مختلف را طبق مركز آمار همين سازمان به سه گروه بالاتر از 10هزار نفر، كمتر از 10هزار نفر و كمتر از پنج هزار نفر دسته‌بندي كرديم. از بين پزشكاني كه پروانه تخصص خود را از اين سازمان دريافت كرده‌اند، ماماها تعداد بيشتري دارند و كمترين تعداد هم مربوط به جراحان مغز و اعصاب است. متخصصان با مدرك كارشناسي، كارشناسي ارشد و دكتراي حرفه‌اي كه بيشتر از 10 هزار نفرند و از نظام پزشكي پروانه دريافت كرده‌اند:
در كل ايران بيش از 73هزار كارشناس مامايي، بيش از 39هزار نفر مدرك دكتراي حرفه‌اي دندانپزشكي و بيش از 28هزار نفر مدرك دكتراي حرفه‌اي داروسازي دارند. نزديك به 11هزار نفر هم مدرك تغذيه دارند؛ از كارشناسي تا دكتراي حرفه‌اي.
تخصص‌هايي كه كمتر از 9 هزار پزشك دارند
تا امروز حدود هشت هزار و 500 نفر پزشك هم در هر سه رده كارشناسي تا دكتراي حرفه‌اي فيزيوتراپي از سازمان نظام پزشكي پروانه فعاليت گرفته‌اند. متخصصان زنان و زايمان هم در همين گروهند و بيش از 5700پروانه براي آنها ثبت شده است. متخصصان بيماري‌هاي كودكان هم تقريبا همين تعداد را دارند و پنج هزار و 100 پروانه برايشان صادر شده است.
تخصص‌هايي كه كمتر از پنج هزار پزشك دارند
به طور كلي جمعيت اين گروه از پزشك‌ها بيشتر از دو گروه ديگر است: حدود سه تا پنج هزار پزشك متخصص داخلي، پاتولوژي، بيهوشي، گفتار درماني، راديولوژي، كاردرماني،جراحي عمومي، شنوايي شناسي پروانه پزشكي دريافت كرده‌اند.
تعداد پزشكان متخصص با جمعيت كمتر از سه هزار نفر هم جالب است و تخصص‌هاي زيادي در ميان آنها ديده مي‌شود: بينايي‌سنجي، قلب و عروق، روانپزشكي، ارتوپدي، گوش و حلق و بيني، چشم پزشكي، طب اورژانس، پوست، نورولوژي يا بيماري‌هاي مغز و اعصاب، علوم آزمايشگاهي و ارتوپدي فني در همين گروهند. سه تخصص بيماري‌هاي عفوني، اورولوژي و جراحي مغز و اعصاب هم در انتهاي اين گروه قرار دارند و كمترين ميزان دريافت پروانه را دارند.
ايراني به جاي خارجي
اوايل دهه شصت براي سيستم بهداشتي و درماني ايران دوره مهمي بود چون به دليل كمبود پزشك، كم‌كم ظرفيت دانشگاه‌هاي پزشكي بيشتر شد و به مرور زمان رشد كرد تا پزشك ايراني جاي همكاران خارجي‌اش را در كشور بگيرد. اين اطلاعات هم درباره همين موضوع است و نشان مي‌دهد از سال 1362 تا 1402 - يك بازه زماني چهل ساله- چقدر پزشك در ايران تربيت شده‌است.
اين اطلاعات هم از داده‌هاي سازمان نظام پزشكي است:
تعداد پزشكاني كه گواهينامه فلوشيپ (دوره‌هاي تكميلي) داشته‌اند، از يك نفر در سال 1362 به حدود سه هزار نفر در سال 1402 رسيده است.
تعداد پزشكان فوق‌تخصص هم از 74نفر در اوايل دهه 60 شمسي به پنج هزار و 135نفر افزايش پيدا كرده است.
همين رشد براي جمعيت پزشكان زن و مرد هم اتفاق افتاده: تعداد پزشكان زن از دو هزار نفر در سال 1362، به 71هزار نفر در سال 1402 رسيده و پزشكان مرد هم از 11هزار نفر به 85هزار نفر رسيده‌اند.
به تعداد متخصصان زن هم در طول اين 40سال 21هزار نفر و به تعداد پزشكان متخصص مرد حدود 24 هزار نفر اضافه شده است.
