از پیامبران بنی اسرائیل چه می‌دانید؟
روزنامه هفت صبح، مصطفی آرانی| نگاهی اجمالی به زندگی و زمانه همه انبیای بنی‌اسرائیل به بهانه پخش دوباره سریال یوسف نبی و وقایع فلسطین اشغالی.
ابراهیم
حضرت ابراهیم را نمی‌توان یکی از پیامبران بنی‌اسرائیل دانست چرا که پیدایش این قوم را نیز مرتبط با حضرت یعقوب می‌دانند ولی مهم است که قصه این انبیا را از اینجا آغاز کنیم چون او در واقع پدر همه انبیای بنی‌اسرائیل است. حضرت ابراهیم بنا به روایات اسلامی ۱۳ فرزند داشت که دو نفر از آنان پیامبر هستند. اسماعیل و اسحق. هفته قبل داستان تولد اسماعیل و اسحق که منجر به ایجاد منشا اولیه خصومت بین یهودیان با مسلمانان شده را هم توضیح دادیم و در اینجا از بیان آن خودداری می‌کنیم.
عمر این پیامبر ۲۰۰ سال بیان شده و روایات مهم در دوره او، کما اینکه ممکن است بدانید، اعجاز زنده شدن پرندگان و ماجرای ذبح حضرت اسماعیل و شکستن بت‌های بتخانه و گلستان شدن آتش برای وی است. شخصیت منفی داستان ابراهیم هم آزر، سرپرست او در کودکی و نمرود، پادشاه هم عصر اوست. حضرت ابراهیم بنا به نقل اکثر مورخان در عراق متولد شد ولی مدفن او در شهر حبرون یا الخلیل کنونی در فلسطین است.
یعقوب
اسحق فرزند حضرت ابراهیم و خود از پیامبران بود ولی آیین مخصوص به خود ندارد و دوره او دست کم در ادبیات اسلامی نیز ماجرایی خاص ندارد اما او فرزندی به نام یعقوب داشت که همان طور که گفتیم لقب او اسرائیل بود. یعقوب ۱۲ فرزند داشت که به آنان بنی اسرائیل و اسباط دوازده‌گانه می‌گویند. دو نفر از آنان را می‌شناسید: حضرت یوسف و بنیامین و ۱۰ نفر دیگر همان افرادی هستند که ماجرای یوسف پیامبر را ایجاد کردند.
ماجرای حضرت یوسف تقریبا ۱۶ قرن قبل از میلاد مسیح روی داده است. او در یک تحول حدودا بیست‌ساله از برادری کوچک که با نقشه برادران دیگر خود به چاه انداخته و به بردگی گرفته شد تبدیل به وزیر دربار پادشاهی در مصر شد.
با این حال نسل پیامبران قوم بنی‌اسرائیل عمدتا نه از میان فرزندان یوسف که از دو سمت دیگر توسعه پیدا کرد. یکی از طرف فرزندان یهودا و دیگری از طرف فرزندان لوی یا لاوی که هر دوی آنان نیز از فرزندان یعقوب نبی بودند.
فرزندان لوی
مهم‌ترین پیامبر از این نسل حضرت موسی، از پیامبران پنجگانه اولوالعزم و صاحب کتاب تورات و پیامبر دین یهود است. موسی ۱۵۰۰ سال قبل از میلاد مسیح می‌زیست. زندگی او حتی قبل از تولد نیز پرماجرا بود. چنان که می‌دانید در زمان تولد او به خاطر اخباری که در خصوص تهدید جدی یک پیامبر برای سلطنت فرعون وجود داشت؛ به دستور او پسران کشته می‌شدند. اما به امر الهی دختر یا همسر فرعون موسی را که مادرش به رود نیل انداخته بود، از آب گرفتند و او در خانه فرعون بزرگ شد.
با این حال کشتن یکی از طرفداران فرعون در جوانی باعث شد که موسی از دیار خود خارج شود. این مقدمه آشنایی او با پیامبر پیشین خود یعنی شعیب شد. شعیب پیامبری بود از نسل یکی دیگر از فرزندان ابراهیم به نام مدین. او دو دختر داشت که موسی در هنگام خروج خود از دیارش با آنان آشنا شد و به آنان کمک کرد. شعیب که درستکاری موسی و پاکدامنی او در برخورد با این دختران را دید، یکی از آنان را به عقد موسی درآورد. بعد از حدود ۱۰ سال موسی عزم وطن کرد و در این سفر بود که او وارد سرزمین مقدس یا وادی طور شد و به پیامبری برگزیده شد و در کسوت پیامبر نزد فرعون رفت.
در آنجا معجزه موسی یعنی تبدیل شدن عصای او به اژدها و از بین رفتن سحر جادوگران روی داد و بعد از مدتی، تنش میان موسی و فرعون به نبردی تبدیل شد و فرعون و لشگریانش شروع به تعقیب قوم موسی کردند. این آغاز داستان آوارگی تاریخی قوم یهود است که البته با فرجامی خوش به پایان می‌رسد چرا که با اعجاز خداوند نیل شکافته می‌شود و فرعون و لشکریانش در آن غرق می‌شوند و قوم موسی نجات پیدا می‌کند.
با این حال از آن به بعد داستان نافرمانی‌های مکرر قوم بنی اسرائیل آغاز می‌شود. نافرمانی اول در ناشکری آنان و عدم قناعت در سالهای ابتدایی سکونت بعد از خروج از مصر بود، ناشکری دوم در سرکشی از دستورات خداوند برای ورود به سرزمین مقدس در فلسطین بود و ناشکری سوم نیز در پیروی از سامری و گوساله پرستی درست در زمانی بود که موسی در محلی به نام میقات در حال مناجات با خدا و گرفتن فرمان (۱۰ فرمان معروف) از او بود.
فرزندان یهودا
در میان فرزندان یهودا شش پیامبر مهم دیده می‌شود. نخستین آنها داود نبی است. حضرت داود به صدای خوش، داوری و قضاوت میان مردم، زره سازی و داشتن سپر و جنگاوری و البته به اینکه یکی از معدود انبیایی است که به پادشاهی رسیده مشهور است. نقل تاریخی این است که او توانست اورشلیم یا همان بیت‌المقدس را فتح کند و جالوت را شکست دهد. اسرائیلی‌ها ستاره معروفی که نمادشان است را به این پیامبر منتسب می‌کنند.
هم‌چنین ماجرای معروف ماهی‌گیری در روز شنبه نیز در زمان حضرت داود اتفاق افتاده است. در آن زمان خداوند مردم از شکار ماهی در روز شنبه نهی کرده بود. اما گروهی به نام اصحاب سبت، از آنجا که در روز شنبه، ماهی‌های بسیار زیادی به ساحل نزدیک می‌شدند، دست به حیله زدند و حوض‌ها و جدول‌هایی کندند که ماهی‌ها می‌توانستند وارد آن شوند، اما نمی‌توانستند از آن خارج شوند. به این ترتیب آنها گرچه در روز شنبه، به شکار ماهی نمی‌پرداختند، روز یکشنبه، ماهی‌هایی را صید می‌کردند که شنبه، در جدول‌ها و حوض‌های آنان گرفتار شده بودند. خداوند نیز این گروه را عذاب کرد.
سلیمان نبی، فرزند حضرت داود بود و جانشین او شد. او نیز دربار پادشاهی مفصلی داشت و حتی بر حیوانات نیز مسلط بود ولی مهم‌ترین چیزی که از او در این عصر به یادگار مانده ماجرای هیکل سلیمان است. هیکل یا معبد سلیمان معبدی است که به دستور خداوند به عنوان خانه‌ای برای خدا در محل شهر قدیمی فعلی قدس ساخته شد. این معبد علاوه بر اینکه عبادتگاه بود، به عقیده یهودیان محلی بود که صندوق یا تابوت عهد در آن نگه‌داری می‌شد.
این تابوت حاوی دو لوح سنگی بود که «ده فرمان خدا به موسی» بر روی آن نوشته شده بود. هیکل سلیمان دو بار مورد حمله قرار گرفت. یک بار کمتر از پنجاه سال بعد از فوت سلیمان و یک بار دیگر حدود ۶۰۰ سال قبل از میلاد مسیح و به فرماندهی فردی به نام بخت‌النصر که در این مرتبه دوم، این معبد تخریب شد. پیش از این گفتیم که یهودیان بر این اعتقادند که دیوار ندبه بخشی از معبد سلیمان است که باقی مانده. محل مسجد‌الاقصی نیز دقیقا محلی است که این هیکل برپا بوده و مسلمانان حالا معتقدند که اسرائیل با هدف ساختن دوباره هیکل سلیمان قصد تخریب این مسجد تاریخی را دارد.
پیامبر بعدی در میان فرزندان یهودا، حضرت زکریا است. داستان او با داستان عمران و حضرت مریم، مادر حضرت عیسی گره خورده است.ماجرا این است که در میان بنی‌اسرائیل دو خواهر بر جسته و بزرگ زاده وجود داشتند، یکی به نام «حَنّه» (در بعضی از روایات او با نام «حنّانه» خوانده شده که مادر حضرت یحیی بود.) و دیگری به نام «اَشْیاع». زکریا که رئیس راهبان و خدّام بیت‌المقدس بود و مردم را به شریعت حضرت موسی دعوت می‌کرد. از اَشْیاع خواستگاری کرد، و عمران (غیر از عمرانی که پدر حضرت موسی است.
چون عمران پدر حضرت موسی ۱۸۰ سال قبل از این می‌زیسته است) که یکی از راهبان و بزرگ بنی‌اسرائیل بود (و طبق نقلی از پیامبران بنی‌اسرائیل بود) از «حَنّه» خواستگاری کرد. به این ترتیب زکریا و عمران، دو شخصیت بزرگ بنی‌اسرائیل، باجناق همدیگر شدند. چند سال از این ماجرا گذشت، عمران صاحب دختری به نام مریم شد، ولی زکریا تا سن پیری دارای فرزند نشد و چون عمران زودتر از او درگذشته بود سرپرستی حضرت مریم را قبول کرد.
به این ترتیب زکریا هم به نوعی سرپرست حضرت مریم شد و هم در سنین سالمندی صاحب فرزندی به نام حضرت یحیی که او نیز از انبیای بنی‌اسرائیل است. هم زکریا و هم حضرت یحیی، توسط حاکمان زمان خود به شهادت رسیدند و در ادبیات شیعی داستان آنان با داستان کربلا پیوند خورده است.
حضرت عیسی
قصه ما در پایان خود به حضرت مسیح می‌رسد. اینجا در واقع جایی است که داستان دو هزار سالهای که از ابراهیم آغاز شده بود به پایان می‌رسد و دین جدیدی به وجود می‌آید که مورد نفرت بزرگان دین یهود قرار می‌گیرد و از این رو آنان تصمیم می‌گیرند با همکاری امپراطور روم حضرت عیسی را به قتل برسانند که البته در اندیشه اسلامی، آنان به اشتباه به جای حضرت عیسی شخصی بنام «یهودا اسخر یوطی» را به قتل رساندند. در اندیشه اسلامی اعتقاد بر این است که حضرت عیسی در زمان ظهور امام دوازدهم رجعت خواهند کرد و به زمین بازخواهند گشت.
پنج پیامبر دیگر
شش پیامبر دیگر در نسل این انبیا باقی است که باید از آنان نیز یاد کنیم. یونس، یوشع، ایوب، شعیب، الیاس و دانیال.
یونس که با داستان معروف بلعیده شدن در شکم نهنگ، در حافظه جمعی حضور دارد از فرزندان یعقوب و پس از آن از فرزندان حضرت سلیمان است. او یکی از معدود انبیایی است که اگرچه از نسل اسرائیل یا حضرت یعقوب است ولی بر قوم بنی‌اسرائیل مبعوث نشده بلکه به طور مشخص در عراق کنونی به دعوت مردم می‌پرداخته است.
یوشع از نسل حضرت یوسف و از یاران حضرت موسی بود. او یوشع شهر بیت‌المقدس را فتح کرد و وعده خدا برای سکونت بنی‌اسرائیل در بیت‌المقدس را محقق ساخت. براساس روایات، یوشع نیز در زمان ظهور امام دوازدهم رجعت خواهد کرد.الیاس از نسل هارون، برادر حضرت موسی است که البته خود هارون نیز به مقام نبوت رسیده بود. محل زندگی و حوزه فعالیت او را در بعلبک لبنان ذکر کرده‌اند.
ایوب که با صبر خود معروف است. او قطعا از نسل حضرت ابراهیم است و از سوی مادر نیز از نوادگان حضرت لوط است ولی برخی او را از نسل یوسف می‌دانند و برخی دیگر از نوادگان دختری حضرت یعقوب.
شعیب را پیش از این نیز ذکر کردیم آن هم در داستان حضرت موسی. او به نقل مشهور پدر همسر حضرت موسی است. پدرش مدین بن ابراهیم و مادرش از فرزندان لوط بود. ظاهرا عصای حضرت موسی نیز عصایی بود که شعیب در اختیار او قرار داده بود.
و دست آخر به دانیال نبی می‌پردازیم که ایرانی‌ترین نبی از میان انبیای بنی‌اسرائیلی است. نام او البته در قرآن ذکر نشده، اما مطابق روایتی مشهور، در حمله بخت‌النصر به بیت‌المقدس چند جوان برگزیده قوم یهود مطابق رسم آن دوران به اسارت فاتحان جنگ درآمدند، که یکی از آنها دانیال بود. دانیال با تعبیر خواب پادشاه بابل، به مقام وزارت رسید. پس از آن، پادشاه سرزمین پارس به بابل حمله کرد و اسیران بنی‌اسرائیل را آزاد ساخت. دانیال به دربار پارسیان رفت و آنجا نیز به مقام بالایی دست یافت. سرانجام در شوش- پایتخت زمستانی هخامنشیان- درگذشت و در همانجا به خاک سپرده شد.
