اثر پروانه‌ای شكر برزيلی بر بشقاب ايرانی‌ها
روزنامه هفت صبح| ماجراي تاثير قيمت‌هاي جهاني روي بازارهاي داخلي ايران جديد نيست، اما قابل چشم‌پوشي هم نيست و روي بشقاب غذاي ما هم اثر دارد. به خصوص حالا كه يكي از بازيگران بزرگ اين كالاها - يعني هند- هم درباره آن هشدار داده. براي اينكه متوجه شويم قيمت مواد اوليه خوراكي در ايران - چيزهايي مثل روغن و ذرت و گندم و شكر- ممكن است تحت تاثير اين بازار قرار بگيرند يا خير، اول وضعيت بازارهاي جهاني را بررسي مي‌كنيم. فائو مرجع خوبي براي مقايسه كردن قيمت‌هاي جهاني خوراك و كالاهاي كشاورزي است و اين اطلاعات هم درباره آخرين تحولات مواد غذايي تا آخر مهر امسال است كه همين سازمان منتشر كرده:
در بسياري از كشورهايي كه روند قيمت آنها توسط فائو رصد مي‌شود، قيمت داخلي مواد غذايي اساسي در ماه‌هاي سپتامبر سال 2023 در سطحي بالاتر نسبت به مدت مشابه سال قبل قرار دارد؛ يعني در طول يك‌سال قيمت آنها بالا رفته، اما برخي از آنها در بازه زماني كوتاهتر - مثلا سه ماهه- نوسان كمتري داشتند.
از طرف ديگر یکی از معتبرترین شاخص‌های کالاهای کشاورزی و غذایی، نشان می‌دهد در مدت چند هفته اخیر از زمان آغاز جنگ اسرائيل و فلسطین 2/3درصد رشد كرده. این شاخص از زمان جنگ روسیه و اوکراین هم ۱۳درصد افزایش داشته و اين يعني دور جدیدی از رشد قیمت‌های مواد غذایی در دنیا آغاز شده که چهار دليل اصلي دارد: نفت و سوخت، حمل‌ونقل، مواد اولیه و محدودیت‌های تجاری. در كنار اين دو هشدار، كاهش ارزش پول ملي را هم بايد در نظر بگيريم؛ چون نقش پررنگي در تورم هزينه‌هاي واردات بازي مي‌كند.
اما مي‌توانيم وضعيت بهتري را هم در نظر بگيريم و به پيش‌بيني‌هاي مثبت اين بازار هم نگاهي بيندازيم. پيش‌بيني‌هايي مثل اين كه عرضه و تقاضای جهانی بسیاری از کالاهای کشاورزی و مواد غذایی فعلا متعادل است و برخلاف جنگ اوکراین و روسیه، در دوره زمانی کوتاه‌مدت و تا حدی میان‌مدت، جای نگرانی نیست.
حالا به بازارهاي خودمان برگرديم. اين وضعيت روي بازار مواد غذايي در ايران تاثير گذار است؟ به احتمال زياد پاسخ اين سوال مثبت است؛ چون بخشي از كالاهاي اساسي مورد نياز ايران مثل گندم،ذرت، روغن خوراكي، شكر خام و برنج وارد مي‌شود و بالا رفتن قيمت‌ها در دنيا روي قيمت اين كالاها در ايران بي‌تاثير نيست. کالاهای اساسی با ارز نیمایی وارد می‌شوند تا دولت قیمت مصرف کننده را کنترل کند و افزایش قیمت جهانی روي خروج ارز تاثير مستقيم دارد.
اين تاثير را مي‌توانيم از بين آمارهاي واردات كالاهاي اساسي پيدا كنيم. ساليانه حدود 46 ميليارد دلار ارز براي واردات كالاهاي اساسي به كشور اختصاص پيدا مي‌كند و شاهد اين ماجرا، ميزان واردات اين كالاها به كشور در بازه زماني هفت ماهه اول امسال است:
ذرت حدود دو میلیارد دلار، روغن‌های خوراکی نیمه جامد و مایع خام با یک میلیارد و ۸۰۷ میلیون دلار، انواع دانه‌های روغنی با یک میلیارد و ۳۵۹ میلیون دلار، برنج با ۸۱۶ میلیون دلار و گندم با ۶۶۴ میلیون دلار پنج قلم اول کالاهای اساسی وارداتی به کشور در ۷ ماهه امسال بودند.
روغن گران‌تر؟ بعيد نيست
يكي از كالاهايي كه ممكن است تحت تاثير قيمت‌هاي بازار جهاني مواد غذايي، با تغيير قيمت بالا روبه‌رو شود؛ روغن خوراكي است. ابعاد وابستگي قيمت روغن به بازارهاي جهاني اين جا خودش را نشان مي‌دهد كه 90 درصد نیاز به روغن در کشور وارداتی است و حدود یک چهارم ارزی که برای واردات کالاهای اساسی از کشور خارج می‌شود مربوط به روغن است. حالا اين ميزان نياز به واردات روغن را در كنار خبري كه هفته پيش منتشر شد، معني مي‌كنيم: افزايش پنج و نيم دلاري قيمت جهاني روغن در بازارهاي جهاني در طول يك روز.
گندم و دانه‌هاي روغني؟ خوش‌بين باشيم
برزيل و آرژانتين و هند براي ايران گزينه‌هاي خوبي براي خريد دانه‌هاي روغني مثل سويا و ذرت هستند و فعلا قيمت يكي از اين دانه‌ها مثل ذرت در بازارهاي جهاني بالا رفته كه ممكن است اثرش را در ايران هم ببينيم، اما در كل تغييرات يك ماهه قيمت اين دانه‌ها مي‌گويد كه نزديك پنج درصد افت قيمت داشته‌اند و شايد فعلا بايد نگاه مثبتي به بازارشان در ايران داشته باشيم.
به نظر مي‌رسد گندم هم - فعلا حداقل- وضعيت چندان عجيبي در اين بازار داشته باشد. بعد از شروع جنگ اوکراین نگرانی‌هایی در مورد کاهش شدید تولید گندم روسیه و اوکراین به عنوان دو تولیدکننده بزرگ و پدید آمدن بحران غذایی در سطح جهان ايجاد شد، ولي آمارها نشان می‌دهد این نگرانی‌ها بی‌مورد بود؛
چون روسیه در سال ۲۰۲۳ بيش از ۹۰ میلیون تن گندم توليد كرده كه این رقم فقط ۲ میلیون تن کمتر از سال گذشته و حتی پنج میلیون تن بیشتر از زمان آغاز جنگ در سال ۲۰۲۰ است. در اوكراين هم وضعيت توليد گندم چندان بد نيست و نسبت به سال قبل از شروع جنگ، فقط سه ميليون تن كاهش داشته است.
شكر خام؟ به احتمال زياد
شكر خام هم در فهرست كالاهاي اساسي وارداتي به ايران است و هر نوع تغيير در بازارهاي جهاني روي قيمت اين جنس در ايران هم اثر دارد، هر چند آمار واردات اين كالا در نيمسال اول چندان هم زياد نبود، ولي باز هم نبايد آن را دست كم گرفت. اين آخرين خبر مربوط به بازار جهاني شكر است.
قيمت جهاني شكر به بالاترين ميزان در 12 سال گذشته رسيده و دليل آن هم به وضعيت كشت اين محصول در آسيا برمي‌گردد: سطح تولید نیشکر در آسیا به افزایش قیمت جهانی این محصول منجر شده است. امسال 700 هزار تن شكر خام هم وارد كشور شده كه مبدا عمده اين كالا هم برزيل و هند است.
