آخرین برنامه‌های دولت برای کسب درآمد از طریق خصوصی‌سازی
روزنامه هفت صبح، مصطفی آرانی| دیروز اعلام شد که چهار مصوبه جلسه آخر هیات واگذاری که روز ۲۲ آبان به ریاست وزیر اقتصاد برگزار شد، به دستگاه‌ها ابلاغ شده است. دو مصوبه این هیات جالب توجه هستند: اول؛ برپایی مقدمات برای اجرای پیشنهاد واگذاری شرکت نمایشگاه‌های بین‌المللی جمهوری اسلامی ایران به اتاق تعاون از طریق اجاره و دوم تاکید بر قرار گرفتن شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران (هما) در فهرست موارد مشمول واگذاری.
به این ترتیب دولت برای خصوصی‌سازی دو نماد تهران و کشور، تصمیم اولیه خود را گرفته است. با هم ببینیم که مختصات اقتصادی این دو شرکت دولتی چیست. قبل از آن توضیح بدهیم که منظور از هیات واگذاری، نهادی است که برای هماهنگی در اجرای قانون اصل ۴۴ یا خصوصی‌سازی به ریاست وزیر امور اقتصاد و دارایی و با حضور یک وزیر دیگر یعنی وزیر دادگستری و نیز رئيس سازمان مديريت و برنامه‌ريزي كشور و وزیر وزارتخانه ذی‌ربط البته بدون حق رای و ۵ نفر از نمایندگان مجلس به‌عنوان ناظر تشکیل می‌شود.
خصوصی‌سازی هما
هما یا ایران ایر یا هواپیمایی جمهوری اسلامی، اولین شرکت هواپیمایی داخلی در ایران است که در سال ۱۳۴۰ تاسیس شده است و به‌اصطلاح ایرلاین یا خط هوایی حامل پرچم ایران است. خط هوایی حامل پرچم یک ایرلاین در هر کشور است که از سوی دولت تعیین شده و حقوق و مزایای ویژه دولتی برای عملیات بین‌المللی خود دارد.
برای اولین‌بار خصوصی‌سازی هما در سال ۱۳۷۹ در برنامه سوم توسعه آمد و از ابتدای دهه ۸۰ بحث و بررسی در مورد آن آغاز شد. در دولت احمدی‌نژاد پروژه خصوصی‌سازی آن آغاز شد و حتی در سال ۱۳۹۰، برای آن قیمت هزار و ۴۴۰ میلیارد تومانی نیز تعیین شد و گفته شد که قرار است در فرابورس عرضه شود ولی واگذاری آن به نتیجه نرسید (به دلایلی مثل اینکه ضرر انباشته زیادی داشت و خریداری نداشت).
در دولت روحانی اما ظاهرا شخص او یا دست‌کم نهاد ریاست جمهوری با این موضوع مخالف بود و از این‌رو حتی ۴۰درصد از سهام هما که به سهام عدالت اختصاص پیدا کرده بود، به دولت بازگشت و ایران‌ایر دوباره ۱۰۰درصد دولتی شد و شرکت از فهرست واگذاری نیز حذف شد ولی با شروع دولت رئيسی دوباره قرار شد که هما خصوصی شود.
هما چقدر درآمد دارد؟
آخرین صورت مالي شركت هما مربوط به سال ۱۴۰۱ یعنی سال گذشته است و در هشتم آبان امسال منتشر شده است. طبق این صورت مالی:
درآمد هما در سال گذشته از حمل ۸۴۶ هزار مسافر داخلی، ۶۵۵ میلیارد و ۶۰۰ میلیون بوده است. یعنی به‌طور متوسط هر بلیت داخلی هما در سال پیش ۷۷۵ هزار تومان فروخته شده است.
درآمد این شرکت از حمل مسافر در مسیرهای خارجی ۲ هزار و ۷۲۷ میلیارد تومان بوده است. این در حالی است که ۳۹۲ هزار نفر با هما به خارج از کشور رفتند یا از خارج از کشور به ایران بازگشتند. بنابراین هما هر بلیت پرواز خارجی را به‌طور متوسط ۷ و نیم میلیون تومان فروخته است.
مجموع درآمد حمل بار و مسافر هوا در سال پیش ۵ هزار و ۵۹۰ میلیارد تومان بوده است که ۶۹۰ میلیارد آن مربوط به عملیات داخلی این شرکت است.
هما درآمدهای دیگری مثل کیترینگ (غذای هواپیما) هم داشته که رقم آن ۸۱۸ میلیارد تومان است. به این ترتیب این شرکت تقریبا سال پیش ۶ هزار و ۴۰۰ میلیارد تومان درآمد داشته است. تقریبا ماهانه ۵۳۳ میلیارد تومان.
هما چقدر هزینه دارد؟
هما سال گذشته ۶ هزار میلیارد تومان هزینه عملیاتی، فروش و اداری داشته که تقریبا بیش از یک‌سوم آن هزینه حقوق و مزایای کارکنان بوده است. ۱۲۱۸ نفر نیروی رسمی و ۵ هزار و ۷۷۸ نفر نیروی قراردادی و ۱۶۹۷ نیروی شرکتی. مجموعا کمی بیش از ۸ هزار و ۶۰۰ نفر برای هما کار می‌کنند. بعد از آن هزینه اصلی این شرکت هندلینگ هواپیما، مسافر و بار یعنی استفاده از خدمات فرودگاه‌ها به مبلغ ۷۰۰ میلیارد تومان و پس از آن هم هزینه لندینگ و پارکینگ و روشنایی و عبور از فضای کشورها به مبلغ ۵۷۰ میلیارد تومان بوده است.
هما چقدر سود یا زیان دارد؟
با وجود اینکه کسر درآمد عملیاتی هما از هزینه آن به معنای ۴۰۰ میلیارد سود است ولی با درنظر گرفتن باقی موارد مثل وام‌ها و… این شرکت در سال ۱۴۰۱، زیان‌ده بوده و تقریبا ۴۷۰ میلیارد تومان ضرر کرده است که البته نسبت به سال قبل از آن ۷۰درصد کمتر شده است.
هما چند هواپیما دارد؟
اما اگر کسی بخواهد این شرکت را بخرد مهم‌ترین مسئله طبیعتا این خواهد بود که این شرکت چند هواپیما دارد. طبق این صورت مالی، شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی تا روز ۲۹ اسفند سال پیش، ۵۵ هواپیما داشته که از این میزان ۳۹ هواپیما زمین‌گیر و فقط ۱۶ هواپیما عملیاتی هستند.
هما چقدر دارایی دارد؟
در این صورت مالی کل دارایی هما، ۲۶ هزار میلیارد تومان تخمین زده شده که ۱۵ هزار میلیارد تومان آن هواپیما است. به این ترتیب تقریبا ارزش هر هواپیمای هما (فعال و زمین‌گیر) در حال حاضر به‌طور میانگین ۳۰۰ میلیارد تومان است.
اجاره نمایشگاه بین‌المللی
اتاق تعاون که می‌خواهد نمایشگاه را اجاره کند یک نهاد مثل اتاق بازرگانی است با این تفاوت که در واقع انجمن صنفی تعاونی‌های کشور است. برخلاف آنچه از نام تعاون و تعاونی هم فهمیده می‌شود، این نهاد، نهاد بی‌پول و فقیری نیست. به‌طور مثال بهمن عبداللهی که الان رئيس اتاق تعاون است قبلا عضو هیات مدیره تعاونی صداوسیما و نیز تعاونی کارکنان دولت بوده است. یعنی تعاونی‌های قدرتمندی در این اتاق عضو هستند و بودجه آن را تامین می‌کنند.
نمایشگاه بین‌المللی تهران هم یک زمین به عرض حدود ۶۰۰ متر و طول حدود ۹۰۰ متر یعنی به مساحت ۵۴۰ هزار متر‌مربع در یکی از بهترین نقاط تهران یعنی اتوبان چمران نرسیده به پل پارک وی است. البته حرف و حدیث‌های زیادی ازجمله همین اواخر مبنی بر اینکه در این محل دیگر نباید به‌خاطر ترافیک شدید نمایشگاه برگزار شود، شنیده شده ولی این حرف‌ها سال‌هاست که از مسئولان کشوری و شهری شنیده می‌شود و باز هم در این محل نمایشگاه برگزار می‌شود.
نمایشگاه چقدر سود و زیان دارد؟
صورت مالی شرکت نمایشگاه‌های بین‌المللی نشان می‌دهد در سال گذشته در این محل حدود ۷۰ نمایشگاه یعنی به‌طور متوسط هر ۵ روز یک نمایشگاه برگزار شده و این نمایشگاه‌ها حدود ۳۳۰ میلیارد تومان برای نمایشگاه سود داشته است. در یک عدد و رقم عجیب اما صورت مالی نشان می‌دهد میزان درآمد این شرکت از اجاره سالن مرکز نمایشگاه‌های خود یعنی سالن میلاد که اصلی‌ترین محل برگزاری کنسرت است، فقط ۸ میلیارد و ۶۰۰ میلیون بوده که تازه نسبت به سال ۱۴۰۰ هم افزایش داشته است.
این در حالی است که تقریبا در نیمه دوم سال پیش کنسرتی برگزار نشد. ولی باز هم ۸ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان نسبت به آن چیزی که تهیه‌کنندگان موسیقی می‌گویند و بابت آن معتقدند که باید بلیت کنسرت‌ها گران باشد، بسیار کم است. این مبلغ یعنی مثلا برای ۸۶ میلیون تومان اجاره برای صد کنسرت در نیمه اول سال، که به‌نظر کم است.
به‌هر‌حال از این ۳۳۰ میلیارد تومان، تقریبا ۲۱۷ میلیارد تومان فقط از یک نمایشگاه ایران‌پلاست که برای محصولات پتروشیمی و پلاستیکی است کسب شده و در رتبه بعدی هم نمایشگاه محصولات غذایی با ۲۰ میلیارد تومان درآمد قرار دارد. مجموعا نمایشگاه در سال گذشته ۹۳ میلیارد تومان هم سود داشته است.
حالا باید دید که دولت می‌خواهد این نمایشگاه را به چه مبلغی به اتاق تعاون واگذار کند. حتی اگر فرض کنیم که قیمت هر متر‌مربع اجاره نمایشگاه ۵۰ هزار تومان باشد، اجاره ماهانه این محل تقریبا ۲۷ میلیارد تومان خواهد شد که با این بیلان عملکرد، صرفه اقتصادی برای اجاره ندارد مگر اینکه در ادامه شاهد افزایش چشمگیر قیمت اجاره غرفه یا سالن در نمایشگاه از سوی مستاجر جدید یعنی اتاق تعاون باشیم.
