واکنش خشمگینانه وزارت میراث فرهنگی به حراج تهران
روزنامه هفت صبح | جمعه شب چکش‌های میلیاردی به میز کوبیده شدند تا هفتمین حراج تهران، یکی از دو رویداد اقتصادی مهم هنرهای تجسمی ایران با استقبال نسبتا خوبی برگزار شود. رویدادی که حاشیه‌های فراوانی داشت و هنوز هم جنگ و جدل بر سر آثار فروخته شده ادامه دارد.
گران‌قیمت‌ترین اثری که در حراج ملی ایران به فروش رفت، مربوط به مجموعه ۲۱ قلمدان و ۲ پاکت‌نامه از فتح‌الله شیرازی، صنیع همایونی و امامی بود که با قیمت ۹ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان چکش خورد که در مقایسه با گران‌ترین آثار دوره‌های اخیر «حراج تهران» که به‌نوعی رقیب حراج ملی محسوب می‌شود، زیاد نبود اما در مقایسه با رکوردهای قبلی خودش اتفاق مهمی محسوب می‌شد. البته از نکته‌های جالب این حراج هم فروش نرفتن ۱۱ اثر بود که توجه اهالی هنر را جلب کرد. از طرفی بحث درباره اصالت آثار و همچنین مجوز فروش آنها هم بسیار داغ بود.
رکوردشکنی داخلی
این رویداد برای اولین‌بار در پاییز سال ۱۳۹۳ و با اجرای بهرام رادان برگزار شد(حراج تهران را مهدی پاکدل و در سال های اخیر رضا کیانیان برگزار می کنند). حراج ملی به‌عنوان بازار بزرگ عرضه آثار هنر ایرانی و اسلامی با رویکرد تقویت بازار اقتصادی هنرهای سنتی، در کنار حراج تهران که آثار هنری معاصر و مدرن معاصر را چکش می‌زند، از مهم‌ترین و بزرگ‌ترین بازارهای عرضه آثار هنری در ایران است. این رویداد را خانه حراج ملی برگزار می‌کند.
باشگاه میلیاردی‌ها
براساس فهرست هفتمین دوره حراج ملی ایران، پیش از آغاز حراج، ۱۰ اثر با قیمت پایه بالای یک میلیارد تومان برآورد شدند و بیشترین قیمت تخمین‌زده‌شده به مجموعه قلمدان و پاکت نامه (۲۱ قلمدان و ۲پاکت نامه) با قیمت ۵میلیارد و ۵۰۰میلیون تومان اختصاص داشت که در نهایت ۹میلیارد و ۶۰۰میلیون تومان فروخته شد. تابلو سوخت چرم متعلق به حسین خطایی هم که با کمینه ۳میلیارد و ۵۰۰میلیون تومان و بیشینه ۴میلیارد تومان ارائه شده بود، با قیمت ۷میلیارد و ۴۰۰میلیون تومان چکش خورد تا رتبه دوم گران‌ترین آثار هنری این حراج را به‌خود اختصاص دهد.
یک در چوبی متعلق به کارگاه میرزا آقا امامی-دوره قاجار که با کمینه ۲میلیارد و ۵۰۰میلیون تومان و بیشینه ۳میلیارد تومان ارائه شده بود، توانست با قیمت بسیار قابل‌توجه ۶میلیارد تومان چکش بخورد. در کنار این اثر، یک مینیاتور متعلق به میرزا آقا امامی و دوره قاجار که با کمینه ۴ و بیشینه ۴میلیارد و ۵۰۰میلیون تومان ارائه شده بود، به قیمت ۶میلیارد تومان فروخته شد. افزون بر این، مجموعه جعبه لاکی منسوب به صادق الوعد، قاب آینه اثر صادق الوعد و قاب آینه اثر محمد‌اسماعیل متعلق به دوره قاجار با قیمت پایه ۲میلیارد تومان ارائه شد که با ۳میلیارد تومان چکش خورد.
سپس نقاشی پشت شیشه (تصویر شاه قاجار) اثر سیما عظیمی با کمینه یک‌میلیارد و بیشینه یک‌میلیارد و ۲۰۰میلیون تومان ارائه شد که ۲میلیارد و ۱۰۰میلیون تومان فروخته شد. همچنین یک اثر ۱۲لت خوشنویسی دوازده بند محتشم اثر عبدالله قاجار با قیمت پایه یک‌میلیارد و ۵۰۰میلیون تومان ارائه شد که به همین قیمت نیز فروخته شد. در ادامه یک اثر پرده‌ای (که در مقبره حضرت رسول(ص) بوده) با قدمت بالای ۳۰۰ سال با قیمت پایه ۸۰۰میلیون تومان ارائه شد که یک میلیارد تومان به فروش رسید. نمونه مشابه این اثر سال ۲۰۰۹ در حراج ساتبیز ارائه شده بود.
میلیاردی‌های جا مانده
همچنین یک نسخه خطی قرآن به خط نسخ و قطع رحل سلطانی اثر آدینه محمد‌ابن ملایوسف متعلق به دوره قاجار- ۱۲۹۰ هجری قمری با قیمت پایه یک‌میلیارد و ۶۰۰میلیون تومان ارائه شد که به فروش نرسید. نقاشی رنگ و روغن- پرتره (ناصرالدین‌شاه) اثر یحیی‌خان غفاری (ابوالحسن ثالث) با قیمت پایه یک‌میلیارد و ۵۰۰میلیون تومان ارائه شد که به فروش نرفت. در همین راستا، در این رویداد شمایل‌نگاری اثر علی‌ابن محمدابراهیم نقاش‌باشی متعلق به دوره قاجار با قیمت پایه ۲میلیارد و ۸۰۰میلیون تومان ارائه شد که البته به فروش نرفت.
قطعه خطی- خوشنویسی اثر اسدالله شیرازی متعلق به دوره قاجار با کمینه ۲۵۰ و بیشینه ۲۷۰میلیون تومان ارائه شد که به فروش نرسید. یک اثر پارچه کشمیری زری‌بافی با قیمت پایه ۳۰۰میلیون تومان ارائه شد که به فروش نرسید. همچنین نقاشی لاکی منسوب به میرزابابا متعلق به دوره قاجار با قیمت پایه ۱۵۰میلیون تومان و قلمدان لاکی اثر محمدباقر سمیرمی متعلق به همین دوره با قیمت پایه ۲۵۰میلیون تومان ارائه شد که به فروش نرسیدند.
جنجال تایید اصالت
نکته‌ای که از ابتدای برگزاری حراج ملی بعضی جریان‌های سیاسی را به واکنش واداشت، عنوان «ملی» برای آن است. آنها می‌گویند که اگر حراج ملی است باید تحت نظر و تایید دستگاه‌های حاکمیتی باشد و اگر خصوصی است باید عنوان ملی آن برداشته شود. برای همین امسال هم رسانه‌های اصولگرا به حراج ملی روی خوش نشان ندادند؛ مثلا خبرگزاری فارس در مورد اصالت آثار ارائه شده در آن و هویت شرکت‌کنندگانش نوشت:
«انتساب آثار به دوران زندیه، تیموری، قاجاریه و صفویه و حتی آمدن آثاری از هنرمندان شناخته شده در این حراج بدون اینکه حتی از طرف مرجعی قانونی هم اعتبار آن راستی‌آزمایی شده باشد، موضوعی است که نیازمند تأمل و اندیشه است و این فرض را مطرح می‌کند که افراد حاضر در این چنین حراجی‌هایی بیشتر چه کسانی هستند و با چه قصدی اقدام به خرید این آثار می‌کنند؟»
این جریان پی گرفته شد تا جایی‌که پای وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی هم به موضوع باز شد. مرتضی ادیب‌زاده سرپرست اداره کل موزه‌ها در واکنش به برگزاری این حراج در صفحه مجازی خود نوشت: «هیچ‌گونه مجوزی از سوی اداره کل موزه‌های وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی برای حراج ملی صادر نشده است و همچنین به اطلاع می‌رساند با توجه به قدمت و قداست این آثار هرگونه خروج آنها از کشور ممنوع بوده و برابر با ماده ۵۶۱ مجازات اسلامی جرم محسوب می‌شود.»
در واقع این وزارتخانه گفت که حراج ملی برای فروش آثار هنری مجوز گرفته بوده آن‌هم از وزارت ارشاد در حالی‌که برای فروش آثاری که جنبه میراث فرهنگی دارند باید مراحل قانونی متفاوتی طی شود. او در مورد اصالت آثار هم گفت که خود مسئولان برگزاری حراج باید این موضوع را تایید کنند. هنوز واکنشی از سوی مسئولان برگزاری حراج ملی در این مورد شنیده نشده اما از آنجا‌که حراج قدیمی‌تر آثار هنری یعنی حراج تهران هم چندباری با این چالش مواجه شده، بعید به‌نظر می‌رسد موضوع آنقدر جدی شود که معامله‌های حراج را تهدید کند.
حراج تهران هم به‌زودی
هنوز از تب و تاب حراج ملی در نیامده‌ایم که قرار است حراج تهران هم برگزار شود. در واقع پانزدهمین دوره حراج تهران بعد از بهتر شدن وضعیت بیماری کرونا در کشور، در دی ماه سال گذشته و با نمایش و فروش آثار کلاسیک و مدرن برگزار شد و مجسمه نشسته پرویز تناولی با چکش ۱۴ میلیاردی، گران‌ترین اثر این دوره حراج بود. اما در شانزدهمین دوره حراج تهران، بیشتر آثار هنرمندان جوان و کم‌شناخته‌شده، ارائه می‌شود و خبری از رقم‌های بالای ۷ میلیارد تومان نیست.
در این دوره ۲۱ اثر از ۲۱ هنرمند به قیمت‌های میلیاردی و غالبا در محدوده ۱- ۱.۵ میلیارد تومان برای فروش در نظر گرفته شده‌اند که در این میان بیشترین قیمت به اثری بدون عنوان از منصور قندریز به قیمت ۶-۷ میلیارد تومان و اثری با عنوان «شکار سیمرغ» به قیمت ۶-۷ میلیارد تومان از رضا درخشانی اختصاص دارد. نمایشگاه آثار این رویداد روز‌های هشتم و نهم و مراسم چکش‌زنی آثار هم روز دهم تیرماه در هتل پارسیان آزادی برگزار می‌شود.
