بازار به آفتابه برگشت | بازار داغ خرید و فروش ‌کالاهای قدیمی ‌درپی قطعی‌های برق و آب،

هفت صبح، فرید رجبی|  ناترازی برق داریم. برق پرمصرف‌ها قطع می‌شود. ذخایر آب در پشت سدها بسیار کمتر از مدت مشابه سال گذشته است. خشکسالی در ایران شدیدتر شده است. شرایط آب بحرانی است و مردم باید در مصرف آب صرفه‌جویی کنند. آب به‌زودی جیره‌بندی می‌شود.  اینها بخشی از صحبت‌های مدیران مختلف کشور است که به صورت مداوم در مورد کمبود آب به مردم هشدار می‌دهند. 

مدیرعامل آبفای استان تهران مدتی پیش با اعلام خبری شوک‌آور گفت:

« امسال ذخایر آب بسیار کمی داریم و مجبور هستیم فشار آب را کاهش دهیم. همه مشترکانی که از طبقه دوم به بالا هستند باید در تابستان پیش رو پمپ داشته باشند وگرنه آب با فشار خیلی کم خواهند داشت.» اما نکته قابل توجه از سخنان مدیر آبفای تهران آن است که وی درحالی از مردم می‌خواهد که به دلیل خشکسالی و کمبود آب اقدام به خرید پمپ داشته باشند که به نظر می‌رسد ریشه‌های ساختاری و مدیریتی بحران آب را فراموش کرده و از آنها چنین درخواست عجیبی  دارد.

در طول سال‌های اخیر قطعی برق و آب، زندگی بسیاری از مردم را مختل کرده است. این قطعی‌ها در بیشتر استان‌ها گزارش شده و باعث ایجاد مشکل برای شهروندان شده است. مشکل دیگر اما اینجاست که در بسیاری از مواقع، برق مشترکان در سراسر کشور به دلیل ناترازی انرژی و کمبود شدید آن به دفعات در هفته و هر بار به مدت 2 تا 3 ساعت قطع می‌شود که همین قطعی برق موجب قطعی آب هم شده و بنابراین شهرنشینان همزمان از دسترسی به برق و آب محروم می‌شوند. همین مشکلات مردم را کلافه و عصبانی کرده و به‌خصوص در روزهایی که گرمای هوا آنها را بی‌تاب می‌کند، آستانه تحمل آنها را بسیار کاهش داده است.

یکی از خطرناک‌ترین پیامدهای قطعی ناگهانی برق، گیر افتادن مردم در آسانسورها است.از شهرهایی مانند تهران، کرج و اصفهان گزارش‌های متعددی وجود دارد که افراد از کودکان گرفته تا سالمندان برای چندین دقیقه یا حتی ساعت در آسانسورها حبس شده‌اند. ترس، کمبود هوا و گاه بیماری‌های قلبی یا تنفسی، می‌تواند این تجربه را به یک فاجعه تبدیل کند.

افزایش خرید آفتابه!

اما در پی قطعی‌های مکرر و خارج از استاندارد برق و آب در روزهای اخیر، مردم به سراغ  خرید برخی کالاها رفته‌اند تا شاید اندکی از مشکلات و معضلات خود را کاهش دهند. این کالاها عمدتا شامل«موتور برق»،«محافظ برق»، «پاوراستیشن»، «لامپ‌های شارژی»،« پنکه و بادبزن کوچک شارژی»، «شمع»، «بادبزن دستی»،«پمپ آب»،«منبع ذخیره آب» و حتی «آفتابه» بوده‌اند که بیشترین جستجو را در گوگل ایرانی‌ها داشته و سایر موضوعات را کم اهمیت‌تر کرده است. متاسفانه همین افزایش تقاضا هم باعث گرانی برخی از این کالاها شده به صورتی که برخی از آنها نسبت به 2 ماه پیش جهش قیمت داشته‌اند.

در همین حال دولت بنگاه‌های صنعتی و حتی خانواده‌ها را تشویق به خریداری پنل‌های خورشیدی و تولید برق از این روش می‌کند اما اگر یک جستجوی ساده در اینترنت داشته باشید متوجه خواهید شد که برای تامین برق روشنایی و چند لوازم برقی مهم مانند یخچال از طریق پنل‌های خورشیدی، نیاز به صرف مبالغی بین 70 تا 300 میلیون تومان لازم است و این ارقام در توان هر خانواده‌ای نیست. در ادامه قیمت برخی از این محصولات که به دلیل قطعی‌های برق و آب، خرید و فروش آنها افزایش داشته است را مرور می‌کنیم با این توضیح که این قیمت‌ها از سایت‌های اینترنتی معتبر به‌دست آمده است.

 خسارت هنگفت به زندگی مردم

طی روزهای اخیر گزارش‌های متناوبی از خسارت قطعی پیاپی برق به وسایل خانگی مردم منتشر شده است. بسیاری گفته‌اند که یخچال‌ها، تلویزیون‌ها و دیگر وسایل برقی‌شان سوخته است و پول خرید وسیله جدید یا تعمیر وسیله قبلی را هم ندارند و این خسارت‌ها در دولت جمهوری اسلامی هم حساب نمی‌شود.

در نبود پاسخ روشن و برنامه‌ریزی دقیق مسئولان، بسیاری از مردم در شبکه‌های اجتماعی یا فضاهای عمومی با طنز تلخ و کنایه به مسئولان، به این مسئله واکنش نشان داده‌اند و با هشتگ‌هایی مانند «زندگی در شرایط غارنشینی»، «بازگشت به دوران جنگ»، «اجبار برای خرید آفتابه و شمع» و غیره، به خاموشی‌ها اعتراض می‌کنند.

در کنار خانه و مکان‌های کسب و کار و اداره‌ها، صنایع هم از قطعی برق و گاز حدود 150‌هزار‌میلیارد تومان خسارت دیدند. در این میان یکی از بزرگ‌ترین شبهه‌هایی که در زمینه کمبود آب و برق مطرح می‌شود، صادرات آنهاست. البته در مورد برق مشخص است که تا مدتی پیش، اضافه‌بار سیستم برق‌رسانی کشور صادر می‌شد؛ اما در مورد آب، تابه‌حال این ماجرا به‌طور رسمی تأیید نشده و حتی تکذیب شده است.

به طور کلی، قطعی برق و آب به هر دلیلی که باشد، صدمات جبران ناپذیری هم به اقتصاد کشور و هم به زندگی روزمره مردم وارد می‌کند. اکنون نیز با توجه به قرار گرفتن در گرم‌ترین فصل سال و شکستن رکورد مصرف برق در برخی مناطق تهران شاهد قطعی‌های بلند مدت و کوتاه مدت برق بوده‌ایم که مشکلاتی را برای شهروندان ایجاد کرده‌است.

اما آنچه که شاید کمتر به آن توجه می‌شود، زندگی روزمره مردم است که خاموشی‌ها آن را با آشفتگی روبه‌رو می‌کند. طاقت فرسا بودن گرما، خاموش شدن تلفن‌های همراه، عدم امکان استفاده از وسایل برقی در زمان خاموشی و یا آسیب دیدن آن‌ها به علت خاموشی، کار نکردن آسانسورها و پمپ آب و. . . ، قطع شدن دستگاه‌های پزشکی در خانه‌هایی که از بیمار مراقبت می‌شود و. . . از جمله مشکلاتی است که قطعی برق با خود به همراه می‌آورد.

باید در نظر داشت که سیاست‌گذاری‌های اشتباه در خصوص توسعه منابع آبی کشور مانند سد سازی‌های غیر علمی، اصرار بر خودکفایی در برخی محصولات کشاورزی آب بر، که کاری کاملا غیر علمی و منطقی است و دیگر عوامل، باعث ایجاد ورشکستگی آبی در ایران شده و مواردی از این دست نتیجه اقدامات مسئولان بوده است و مردم کمترین نقش را در ایجاد این بحران داشته‌اند. بنابراین فرهنگ‌سازی در مصرف صحیح آب ضروری است، اما پیش از آن، لازم است مسئولان در سیاست‌گذاری‌ها و اجرای طرح‌های زیرساختی مسئولیت‌پذیر و پاسخگو باشند.

آفتابه یا نماد بحران

با افزایش قطعی‌های برق و کاهش محسوس فشار آب، مردم برای مقابله با این شرایط سخت، به خرید اقلامی روی آورده‌اند که تا پیش از این کمتر مورد توجه بودند. در حالی که مسئولان هشدارهای جدی درباره وضعیت بحرانی آب و ناترازی برق مطرح می‌کنند، زندگی روزمره بسیاری از شهروندان با چالش‌های جدیدی روبه‌رو شده است. از یک‌سو، پمپ‌های آب به کالایی ضروری برای خانه‌هایی که در طبقات بالای ساختمان‌ها زندگی می‌کنند تبدیل شده‌اند و از سوی دیگر، قطعی‌های مکرر برق، بازار خرید وسایلی مانند موتور برق، پاوربانک‌های بزرگ، لامپ‌های شارژی، شمع، پنکه‌های دستی و شارژی را داغ کرده است.

در این میان حتی کالاهایی مانند آفتابه که برای بسیاری تنها یک ابزار ساده و سنتی محسوب می‌شد، حالا دوباره در سبد خرید خانواده‌ها جای گرفته‌اند. جستجوهای اینترنتی نشان می‌دهد مردم در پی راه‌هایی برای سازگاری با شرایط پیش‌آمده هستند. قیمت‌ها نیز به تبع این افزایش تقاضا، بالا رفته‌اند. به عنوان نمونه، قیمت موتور برق‌های خانگی به بیش از ۳۰ میلیون تومان رسیده و برخی پمپ‌های آب نیز تا ۷۰ میلیون تومان قیمت دارند. این در حالی است که بسیاری از خانواده‌ها توان تهیه این اقلام را ندارند.

از سوی دیگر، قطعی‌های ناگهانی برق خسارت‌های زیادی به لوازم برقی مردم وارد کرده و بسیاری را با هزینه‌های غیرمنتظره مواجه ساخته است. خطرات جانبی مانند حبس شدن در آسانسور، از کار افتادن دستگاه‌های پزشکی خانگی و قطع شدن ارتباطات نیز نگرانی‌ها را بیشتر کرده است.

در چنین شرایطی، تلاش برای جایگزین‌سازی منابع انرژی با پنل‌های خورشیدی هم اگرچه از سوی دولت توصیه شده، اما به دلیل هزینه‌های بسیار بالا، در عمل برای بیشتر خانواده‌ها دست‌نیافتنی است. مشکلات فعلی بیش از آنکه به رفتار مصرفی مردم مربوط باشد، به تصمیمات سال‌های گذشته در حوزه آب و انرژی بازمی‌گردد. حالا در کنار کمبود منابع، مردم باید هزینه ناکارآمدی‌ها را از جیب خود بپردازند. این در حالی است که نیاز به برنامه‌ریزی دقیق، سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها و پاسخگویی مدیران، بیش از هر زمان دیگری احساس می‌شود.