روزهای سخت عاشقان پلو | چرا برنج گران شد؟
گرانی برنج باعث شده بسیاری از مردم دیگر توان خرید حتی انواع برنج خارجی را هم نداشته باشند
هفت صبح، حمید رجبی| برنج یکی از غلات پرمصرف در ایران است که به دلایل مختلف در بین خانواده‌های ایرانی محبوب و پرمصرف بوده . طبق بررسی‌های مرکز آمار (سال گذشته) در حال حاضر نیاز سالانه مصرف برنج در کشور سه میلیون و ۱۵۰ تا سه میلیون و ۸۰۰ هزار تن است. بر همین اساس سرانه مصرف سالانه برنج هر نفر در کشور ۳۵ کیلوگرم برآورد شده است. این درحالی است که بر طبق برآورد وزارت جهاد کشاورزی، هر نفر در ایران سالانه ۴۲ کیلوگرم برنج مصرف می‌کند اما به هر حال آنچه مشخص است، برنج غذای شماره یک بسیاری از خانواده‌ها در ایران است.شاید به‌خاطر همین تقاضای زیاد بوده که تقریبا در بیشتر سال‌ها شرایط بازار این خوراکی آشفته و مدام قیمت آن در حال افزایش بوده است.
مصوبه بی‌اثر!
این التهاب به‌خصوص در چند ماه اخیر چشمگیر بوده و قیمت برنج چند برابر شده است. دولت برای کنترل بازار، مدتی پیش اقدام به تعیین نرخ مصوب برای انواع برنج ایرانی و خارجی کرد اما این ترفند کنترل دستوری قیمت نیز نتوانست مانع افزایش یا کاهش قیمت‌ها در بازار شود.
بر‌اساس مصوبه ستاد تنظیم بازار که در تاریخ ۱۳ اسفندماه ۱۴۰۳ ابلاغ شد، قیمت هر کیلوگرم برنج هاشمی و طارم درجه یک، ۱۳۰ هزار تومان تعیین شد. این تصمیم در راستای کنترل بازار و مهار قیمت‌ها در آستانه ماه رمضان اتخاذ شد و هدف آن جلوگیری از التهاب قیمتی در یکی از اقلام اصلی سبد خانوار بود. اما همانطور که پیش‌تر اشاره شد، این مصوبه هم نتوانست بازار برنج را آرام کند و قیمت‌ها در بازه زمانی مذکور هر هفته بالاتر رفته است.
افزایش تقلب در بازار برنج
اما فقط افزایش قیمت و کاهش تقاضا نیست که بازار برنج را ملتهب کرده است؛ چرا که با افزایش تقلب در فروش این کالا، حالا مصرف‌کننده مطمئن نیست آیا پولی که پرداخت کرده، برای همان برنج ایرانی است یا نوع نامرغوب خارجی را خریداری کرده . در روزهای اخیر خبری در خصوص بازار برنج در ایران منتشر شد که بسیاری از مصرف‌کنندگان را نگران کرد.
جایی که حسین فرهادی، سخنگوی اتحادیه بنکداران مواد غذایی در گفت‌وگو با ایسنا در مورد افزایش تقلب در بازار برنج هشدار داد و گفت: برنج پاکستانی با ارز دولتی (۲۸۵۰۰ تومان) وارد می‌شود. این ارز باعث می‌شود قیمت برنج وارداتی بین ۵۵ تا ۶۰ هزار تومان باشد. واردکنندگان این برنج را به‌صورت قطره‌چکانی در بازار توزیع می‌کنند.
همین امر باعث شده قیمت برنج پاکستانی به کیلویی ۹۰ هزار تومان در بازار برسد. در همین حال یکسری افراد متخلف آن را با برنج ایرانی مخلوط می‌کنند و به قیمت برنج ایرانی به فروش می‌رسانند.سخنگوی اتحادیه بنکداران مواد غذایی در جای دیگری از این گفت‌وگو تاکید می‌کند که برخی دیگر برنج پاکستانی را در بسته‌بندی برنج‌های ایرانی قرار داده و آن را به مصرف‌کننده تحویل می‌دهند !
چرا برنج گران شد؟
برای گران شدن برنج دلایل مختلفی عنوان می‌شود. برخی از فعالان این بازار و حتی مسئولان مربوط، افزایش خشکسالی و کاهش زمین‌های زیر کشت را دلیل افزایش قیمت این کالا می‌دانند و در مقابل عده دیگری حضور و فعالیت دلال‌ها را برای این اتفاق معرفی می‌کنند.
البته عده دیگری هم هستند که انگشت اتهام را به سوی کشاورزان می‌گیرند و معتقد هستند آنها برنج‌های خود را در انبارها دپو کرده و به بازار عرضه نمی‌کنند تا با سود بیشتری به فروش برسانند. اما در نهایت هر کدام از این موارد، دلیل افزایش قیمت برنج باشد، دولت باید برای این کالای اساسی و استراتژیک برنامه‌ریزی جدی‌تری کند تا سفره و معیشت مردم بیش از پیش مورد تهدید قرار نگیرد.
کارشناسان معتقد هستند ورود به‌موقع دولت برای خرید تضمینی برنج از کشاورزان در فصل برداشت می‌تواند به میزان زیادی از التهاب این بازار کاسته و باعث متعادل شدن آن شود. هر‌چند نمی‌توان منکر ضعف در سیستم نظارت و کنترل بازار از سوی نهادهای بازرسی و تنظیم بازار هم شد. طبق اعلام وزارت جهاد کشاورزی، با وجود کم‌آبی در سال ۱۴۰۳، بیش از ۷۲۰ هزار هکتار از زمین‌های کشاورزی کشور زیر کشت برنج رفت که حدود 65 درصد آن متعلق به دو استان مازندران و گیلان بوده است.
به طور مکرر اعلام شده یکی از دلایل افزایش قیمت برنج، دلال‌ها هستند. اما اگر این مسئله درست باشد، باید دید دولت و دیگر دستگاه‌های نظارتی، به چه میزان وظیفه خود برای مبارزه با ماجرای «دلالیسم» را جدی گرفته‌اند؟
قیمت‌های بازار
با نگاهی به جدول زیر، جدیدترین قیمت فروش انواع برنج در بازار را مشاهده می‌کنید و متوجه خواهید شد با این شرایط کسانی که قبلا توان خرید برنج ایرانی را نداشتند، حالا قدرت خرید برنج کم کیفیت خارجی را هم ندارند. بر همین اساس افزایش قابل‌توجه قیمت انواع برنج ایرانی در اردیبهشت ۱۴۰۴، باعث شده تا بسیاری از مصرف‌کنندگان به سراغ مصرف برنج‌های کم‌کیفیت خارجی یا برنج لاشه و نیم‌دانه بروند که قیمت پایین‌تری نسبت به برنج‌های سالم دارند و برای مصرف روزانه مقرون‌به‌صرفه‌تر به‌نظر می‌رسند.
محاسبه نیاز برنج یک خانواده
برآورد میزان برنج مورد نیاز برای هر نفر به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله نوع غذا، نوع برنج و عادات غذایی افراد. اما معمولا به طور متوسط، برای 4 تا 5 نفر باید یک کیلو برنج خام در نظر گرفت.
به این ترتیب اگر یک خانواده 4 تا 5 نفره هر 2 روز، یک وعده غذای برنجی مصرف کنند، هر ماه نیاز به 15 کیلو برنج خام دارند. اگر همین خانواده برنج خود را از بی‌کیفیت‌ترین نوع بازار (طبق جدول پاکستانی) تهیه کنند، هر ماه باید 1 میلیون و 50 هزار تومان فقط برای برنج هزینه کنند. البته این در صورتی است که برای این خانواده هیچ مهمانی وجود نداشته باشد. بنابراین با یک حساب سرانگشتی ساده متوجه خواهیم شد که خرید برنج فشار مضاعفی به سرپرستان خانوار برای تهیه سبد معیشت خانواده خود وارد می‌کند.
