تیونینگ در شهر؛ خلاقیت پشت دیوار قانون

هفت صبح|  تهران امروز، شهری است که در آن خودروها فقط وسیله نقلیه نیستند؛ برای بسیاری جوانان، بخصوص آن‌هایی که به تیونینگ علاقه دارند، خودروها تکه‌هایی از روح و خلاقیت‌اند. اما این شور و اشتیاق در تقابل مستقیم با دیوار بلند قوانین و محدودیت‌های سختگیرانه قرار گرفته است.

تیونینگ، هنر و صنعت تغییر و شخصی‌سازی خودروها، از مدت‌ها پیش به یکی از شیوه‌های بروز هویت و رویای جوانان بدل شده بود؛ رویایی که صدای موتورهای دستکاری ‌شده، رنگ‌های چشم‌نواز بدنه و تغییرات ظاهری و فنی را به خیابان‌ها می‌آورد. اما این رویا در برابر قوانین ایمنی، استانداردها و مقررات محدودکننده کمر خم کرده است. پلیس و بیمه، با استناد به ممنوعیت «تغییر در ارکان اصلی خودرو»، نه فقط خودروها را توقیف می‌کنند بلکه بیمه از پرداخت خسارت امتناع می‌ورزد؛ گویی هنر تیونینگ به جرم بدل شده است.

این گزارش روایتی است از نوید، جوانی که سال‌هاست در کارگاه کوچکش این رویاها را می‌سازد، اما امروز خودروی مشتریانش در پارکینگ توقیف خاک می‌خورند و کسب‌وکارش در آستانه تعطیلی است. تنش بین خلاقیت و قانون، پیامدهای اجتماعی و اقتصادی محدودیت‌های فعلی و آینده تیونینگ در شهری که صدای موتور، بوی رویا را در خود دارد اما جاده‌هایش به پارکینگ‌های توقیفی ختم می‌شوند نمی‌تواند بی‌متولی باقی بماند. تصویری واقعی و تحلیلی از این صنعت زیرزمینی و محدودشده جایی که ماشین‌ها هنوز حرف برای گفتن دارند، اما چرخ‌های قانون آن‌ها را به سکوت می‌کشاند.

   صدای موتور، بوی رویا

جوانانی هستند که علاقه‌ای عمیق به خودرو و تیونینگ دارند. در یکی از کوچه‌های فرعی، کارگاهی کوچک به نام «تعمیرگاه نوید» مشغول به کار است. نوید، جوانی ۲۷ ساله، سال‌هاست موتور خودروها را بازسازی و تغییر می‌دهد تا آن‌ها را به نمونه‌هایی خاص و منحصربه‌فرد تبدیل کند.

برای او و مشتریانش، خودرو فقط وسیله نقلیه نیست، بلکه نمادی از آزادی، خلاقیت و بیان شخصیت فردی است. اما در شهری پر از قوانین و محدودیت، صدای این رویاها گاهی به صدای ناهنجار قانون تبدیل می‌شود به ویژه که جوانانی که راهی برای بروز این هیجانات ندارند شب‌ها خیابان‌ها و اتوبان‌ها را جولانگاه هیجانات خود می‌کنند که گاهی عواقب ناگوار و جبران‌ناپذیری در پی دارد. 

   روزهای توقیف و توقف

در سال‌های اخیر، پلیس با سخت‌گیری بیشتری به خودروهایی که تغییرات فنی یا ظاهری گسترده‌ای دارند، واکنش نشان داده است. طبق قوانین، هرگونه «تغییر در اجزای اصلی خودرو» جرم محسوب می‌شود و می‌تواند به توقیف خودرو منجر شود. بیمه‌ها هم به همین دلیل خسارت این خودروها را پوشش نمی‌دهند. این قوانین کسب‌وکارهای کوچک تیونینگ مانند کارگاه نوید را به شدت تحت فشار قرار داده و باعث شده مشتریانشان یکی پس از دیگری از آن‌ها دور شوند.

سعید یکی از مشتریان نوید است که تغییرات زیادی روی خودروی خود انجام داده بود. چندی است که خودروی او را در اثر تصادف شدید توقیف کرده‌اند و بیمه هم خسارتی نداد. چون بیمه می‌گوید به خودروهای استاندارد بیمه تعلق می‌گیرد. این تجربه، تضاد میان اشتیاق جوانان و محدودیت‌های قانونی را نشان می‌دهد و باعث شده بسیاری از تیونینگ‌کاران جوان نگران ادامه کارشان باشند.

شهری که خودروهای متفاوت را نمی‌پذیرد

شهرهای بزرگ با ترافیک سنگین و مسائل امنیتی‌اش، به سختی خودروهای متفاوت را تحمل می‌کنند. صدای بلند اگزوز، ارتفاع پایین خودروها، سیستم‌های صوتی قوی و سایر تغییرات ظاهری، بهانه‌ای برای توقیف و جریمه شده‌اند. از ابتدای سال جاری بیش از ۶۷۰ خودرو فقط به خاطر تغییرات فنی توقیف شده‌اند.

پلیس می‌گوید حفظ ایمنی و استانداردها و آرامش مردم مهم‌ترین اولویت است و هر تغییر غیرمجاز می‌تواند خطرناک باشد.  صدای بلند اگزوز آزاردهنده است و نمی‌توان آن را در سطح شهر و معابر عمومی پذیرفت. اما جوانان تیونینگ‌کار این محدودیت‌ها را سد راه خلاقیت و پیشرفت هنر خودرو می‌دانند.

کارگاه‌های خاموش و امیدهای نیمه‌جان

کارگاه‌های تیونینگ در شهر به تدریج ساکت‌تر می‌شوند. مشتریان با ترس از توقیف و عدم حمایت بیمه‌ها، سفارش‌هایشان را لغو می‌کنند. نوید می‌گوید: «من ماشین‌ها را هیولا نمی‌کنم، فقط به آن‌ها جان می‌دهم.» اما در نگاه قانون، همین جان دادن به خودروها جرم است. این شرایط سخت، نه تنها کسب‌وکارها را تهدید می‌کند بلکه باعث شده رویاهای بسیاری از جوانان به بن‌بست برسد. جاده‌هایی که قرار بود میزبان خودروهای رنگارنگ و خاص باشند، حالا به پارکینگ‌های توقیفی و سکوت ختم می‌شوند.

چالش میان خلاقیت و قانون

همیشه تنش بین خلاقیت و قوانین وجود داشته است. قانون‌گذاران برای حفظ ایمنی، استانداردها و نظم شهری مقرراتی گذاشته‌اند که گاهی مانع بروز خلاقیت می‌شود. اما هنر تیونینگ می‌تواند صنعتی نوپا، اشتغال‌زا و مولد باشد که نیازمند حمایت و قوانین روشن است. در نبود چنین چارچوب‌هایی، تیونینگ به فعالیتی زیرزمینی تبدیل شده و فعالان آن با ریسک‌های زیادی روبه‌رو هستند. این وضعیت به ضرر صنعت خودرو، اقتصاد شهری و فرهنگ جوانان است.

 پلیس؛ حافظ نظم و امنیت است

پلیس باید امنیت جاده‌ها را تضمین کند، سفر مردم در معابر شهری و برون شهری با زحمات پلیس و همین قوانین است که تامین می‌شود. با این حال محدود کردن فعالیت‌های جوانان و کسب‌وکارهای تیونینگ باعث فاصله گرفتن مردم از قانون شده است.  نوید و همکارانش بارها با نیروهای راهور گفت‌وگو کرده‌اند تا مرز بین هنر و قانون را روشن کنند، اما نتیجه همیشه توقف فعالیت‌ها و تهدید به تعطیلی بوده است چون قوانین به گونه‌ای نوشته شده است که پلیس به عنوان مجری قانون نمی‌تواند تفسیری متفاوت از آن داشته باشد. 

   آینده‌ای در مه

امروز نوید باید تصمیم بگیرد؛ یا کارگاهش را ببندد و به تعمیرات معمولی روی آورد، یا با خطر توقیف و جریمه به فعالیتش ادامه دهد. هر دو راه دشوار است. شاید راه‌حل اصلاح قوانین و ایجاد سازوکاری باشد که هم خلاقیت را حمایت کند و هم ایمنی را تضمین نماید. کشورهای دیگر نشان داده‌اند که با استانداردهای مشخص می‌توان تیونینگ را قانونی و مولد کرد، به‌گونه‌ای که هم خواسته‌های جوانان تامین شود و هم نظم و امنیت شهری حفظ گردد.

 رویاهایی که هنوز زنده‌اند

با وجود همه مشکلات، تیونینگ هنوز در دل برخی جوانان زنده است. خودروهایی که در پارکینگ‌های توقیفی خاک می‌خورند، برای صاحبانشان فقط فلز سرد نیستند؛ بلکه خاطره و رویایی‌اند که هنوز تپنده است. نوید همچنان هر روز کارگاهش را باز می‌کند و ماشین‌ها را به اثر هنری تبدیل می‌کند.

شاید روزی این رویاها دوباره آزادانه در خیابان‌های تهران جاری شوند. این  تصویری واقعی و چندوجهی از وضعیت صنعت تیونینگ در تهران است. صنعتی کوچک اما پرشور که در تقابل جدی با قوانین سختگیرانه و محدودیت‌های بیمه‌ای قرار گرفته است.

در حالی که خلاقیت و بروز هویت جوانان از طریق تغییر و شخصی‌سازی خودروها به شدت مورد توجه است، فقدان چارچوب قانونی شفاف و حمایتی باعث شده این صنعت در حاشیه و زیر سایه توقیف و جریمه بماند. این تعارض نه تنها به ضرر فعالان و مشتریان تیونینگ است، بلکه پیامدهای گسترده‌تری برای اقتصاد شهری، فرهنگ جوانان و حتی ایمنی جاده‌ها به همراه دارد.