عادت می‌کنیم که عادت ‌کنیم

هفت صبح،  حمیدرضا خالدی |    شاید تهران مانند خوزستان و برخی دیگر از شهرها و استان‌های جنوبی کشور،  یا استان سیستان و بلوچستان درگیر پدیده گرد و خاک نباشد اما، یک بررسی ساده در بین اخبار نشان می‌دهد در طول چند ماهی که از سال جدید می‌گذرد، پایتخت نیز آنقدر روزهای آلوده به گرد و غبار داشته است که این پدیده نیز می‌رود تا کم کم جزئی عادی از زندگی مردم این کلانشهر 8 تا 10 میلیون نفری شود! درست مانند ترافیک و آلودگی هوا و کمبود و قطعی‌های برق و... موضوعی که به نظر می‌رسد سناریویی از سوی مسئولان در ادوار مختلف باشد. سکوت وتوجیه و عادی جلوه دادن شرایط، به جای حل مسئله.

دریغ از یک ماه بدون آلودگی

چند روزی است که گرد و غبار دوباره مهمان خانه‌های تهرانی‌ها شده است. با این تفاوت که دیگر مسئولان حتی به خود زحمت نمی‌دهند که چندان در مورد این پدیده صحبت کنند یا نسبت به آن هشدارهای پی در پی دهند. این در حالی است که روز گذشته شاخص آلودگی هوا تا ظهر، رکورد 159 را نیز رد کرد. با این حال اینبار حتی مسئولان زحمت صدور اطلاعیه‌ای را نیز به خود ندادند و تنها مطالب مرتبط با این آلودگی کم سابقه که دید افقی شهروندان را نیز تحت تاثیر قرار داده است، اخباری است که از طریق رسانه‌ها منتشر می‌شد.

سه ماه و نیمی که از سال جاری می‌گذرد، تهران هیچ ماهی را بدون آلودگی  ناشی از «گردو غبار» سپری نکرده است. اواخر فروردین ماه اداره کل هواشناسی استان تهران از وقوع گرد و خاک طی روزهای ۲۸ و ۲۹ فروردین‌ماه خبر داد و در همین خصوص اعلام کرد که درصورت استقرار گردو خاک طی فردا، تداوم کاهش کیفیت هوا تا ۳۰ فروردین‌ماه دور از انتظار نیست.

همین سازمان در اردیبهشت ماه نیز اطلاعیه دیگری صادر کرد که از روز چهارشنبه ۲۴ اردیبهشت تا جمعه ۲۶ اردیبهشت، افزایش شدت باد و خیزش گرد و خاک در بسیاری از مناطق استان ادامه خواهد داشت. در سومین ماه امسال نیز حسن عباس نژاد مدیرکل حفاظت محیط زیست استان تهران از ورود گرد و غبار از کانون‌های داخلی و فرا استانی از عصر روز چهارشنبه ۱۴ خرداد ماه تا پایان روز پنجشنبه ۱۵ خرداد ماه در آسمان استان تهران خبر داد و گفت که موجب کاهش کیفیت هوا، کاهش دید افقی و افزایش غلظت ذرات معلق خواهد شد.

تیرماه اما تا حالا رکورددار آلودگی هوا برابر ذرات گرد و غبار بوده و هست. اولین بار در ابتدای تیرماه و در بحبوحه جنگ، آسمان تهران تیره شد. آن زمان صادق ضیائیان، رئیس مرکز ملی پیش‌بینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوای سازمان هواشناسی گفت: در حال حاضر وزش باد شدید در اطراف تهران و برخی استان‌های همجوار موجب شکل‌گیری توده‌های گرد و خاک شده است.

تایید در عین سکوت

از چند روز قبل دوباره این غول خفته در تهران سرباز کرده و چترش را بر سر مردم تهران گسترده است. آنهم در سکوت خبری و بدون اظهار توضیحاتی از سوی مسئولین!فاطمه کریمی، مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوا در خبری که روی سایت این مجموعه قرار گرفته گفته است؛ مقایسه میانگین شاخص کیفیت‌ هوای هشت روز اول تیرماه سال جاری نشان می‌دهد که طی مدت مشابه در سال ۱۴۰۳، کیفیت هوای شهر تهران شش روز در شرایط قابل‌ قبول و دو روز در شرایط ناسالم برای گروه‌های حساس قرار گرفت. 

براساس اطلاعات ایستگاه‌های شهر تهران آلاینده ذرات معلق کوچک‌تر از ۱۰ میکرون با شش روز آلودگی دومین آلاینده شاخص پایتخت بود البته این آلاینده طی چهار روز این بازه به طور هم‌زمان در شرایط فراتر از حد سلامت قرار گرفتند.کریمی تصریح کرده بود که این شرایط طی سال‌های گذشته تحت تأثیر کانون‌های تولید گرد و خاک در حومه شهر تهران، شهرهای همجوار و حتی کشورهای همسایه به‌ویژه در ماه‌های گرم سال به‌ویژه در تیرماه رخ داده است.

آنچه گرد و غبار با سلامت ما می‌کند

افزایش غلظت ذرات معلق قابل تنفس در هوا به دنبال پدیده گرد و غبار می‌تواند باعث تشدید بیماری‌های قلبی عروقی و تنفسی در افراد، کاهش عمق دید و افزایش احتمال حوادث از جمله حوادث رانندگی شود.اندازه ذرات گرد و غبار یک عامل تعیین کننده اصلی خطر بالقوه برای سلامت انسان است؛ ذرات بزرگتر از ۱۰ میکرومتر قابل تنفس نیستند، بنابراین فقط می‌توانند به اندام‌های خارجی آسیب بزنند که عمدتاً باعث تحریک پوست و چشم، ملتحمه و افزایش حساسیت به عفونت چشمی می‌شود.

ذرات قابل استنشاق، کوچکتر از ۱۰ میکرومتر، اغلب در بینی، دهان و دستگاه تنفسی فوقانی گیر می‌افتند، بنابراین می‌توانند با اختلالات تنفسی مانند آسم، نای، ذات‌الریه، رینیت آلرژیک و سیلیکوزیس همراه باشند. با این حال، ذرات ریزتر ممکن است به دستگاه تنفسی تحتانی نفوذ کرده و وارد جریان خون شوند، جایی که می‌توانند بر تمام اندام‌های داخلی تأثیر بگذارند و مسئول نارسایی‌های قلبی عروقی باشند. همچنین، آلودگی ذرات قابل تنفس ممکن است باعث بیماری، بستری شدن در بیمارستان و مرگ زودرس شود. 

مواجهه طولانی مدت با ذرات معلق می‌تواند باعث ایجاد آسم در کودکان، تشدید بیماری‌های مزمن انسداد ریوی  در بزرگسالان، کند شدن رشد عملکرد ریه در کودکان و نوجوانان، افزایش خطر مرگ ناشی از بیماری‌های قلبی عروقی، افزایش خطر حملات قلبی و سکته مغزی، شود.

  سناریوی عادی سازی تاریخی

معصومه ابتکار، رئیس کمیته محیط زیست شورای شهرسوم تهران در سال 1391،  از مسئولین دستگاه‌های مختلف مسئول پایش کیفیت هوا خواست با سنجش میزان آلاینده‌های فلزی در هوای تهران با سرمنشاء خارجی، مستندات لازم برای الزام کشورهای منطقه به کاهش تولیدات ریزگردها را فراهم کنند. 

در این پایش‌ها مشخص شد عربستان سعودی می‌گوید ما هیچ کاری به منطقه «ربع الخالی» نداریم. اما وقتی وزارت جهاد کشاورزی در بحث دریافت غرامت از عراق برای جنگ کویت تحقیقی انجام داد، لایحه غرامت تهیه و ایران در دعوای غرامت برنده شد. رئیس کمیته محیط زیست وقت شورای شهر همان زمان تاکید کرده بود که عراقی‌ها به گرد و غبار عادت کرده و سال‌ها با آن زندگی کرده‌اند، بدترین مسئله این است که ما هم با این آلودگی کنار بیاییم و به آن «عادت» کنیم!

بعد از آن نیز بارها این هشدارها و پیگیری‌های غیرمسئولانه ادامه داشت. سال 1394 نیز در شورای شهر چهارم رئیس این شورا، زمانیکه گرد وغبار مانند الان تهرانی‌ها را کلافه کرده بود در سخنانی به شدت سازمان محیط زیست را نواخت که چرا برایشان این آلودگی‌ها عادی شده و کاری نمی‌کنند و این پدیده تا این حد عادی شده است؟ 

محمد هادی حیدرزاده مدیرکل حفاظت محیط زیست وقت استان تهران در پاسخ به این نقدها به سادگی اعلام کرد که اظهارنظر رئیس شورای اسلامی شهر تهران در خصوص آلودگی هوا، غیرفنی است! این نه اولین باری است که تهرانی‌ها پاسوز گرد و غبار می‌شوند و نه آخرین بار و به همان نسبت، توجیه مسئولان نیز نه اولین بار خواهد بود و نه آخرین بار! روندی که به نظر می‌رسد تهرانی‌ها باید به آن عادت کنند یا شاید بهتر است بگوییم؛ عادت کرده‌اند!!