نبود فناوری در حوزه مدیریت پسماند کشور ایران
مدیریت پسماند، یکی از چالش‌های اساسی جوامع شهری امروز است که تأثیر مستقیمی بر سلامت محیط زیست و کیفیت زندگی دارد
مدیریت پسماند به‌ویژه در حوزه پردازش و بازیافت آن، یکی از چالش‌های اساسی جوامع شهری امروز است که تأثیر مستقیمی بر سلامت محیط زیست و کیفیت زندگی شهروندان دارد. در ایران، صنعت پسماند به‌رغم اهمیت روزافزون این موضوع، همچنان با نواقص و کمبودهای جدی روبه‌روست و به‌روز نیست. از نظر برخی از کارشناسان نبود زیرساخت‌های مناسب و کمبود کارشناسان متخصص در شهرداری‌ها، مانع از بهینه‌سازی فرایندهای بازیافت و مدیریت صحیح زباله‌ها می‌شود.
در ایران هیچ فناوری نوینی در حوزه مدیریت پسماند به کار گرفته نشده است
حمیدرضا پورعلاقه‌مندان، کارشناس مدیریت پسماند، در گفت‌وگو با تجارت‌نیوز با اشاره به اینکه در ایران هیچ فناوری نوینی در حوزه مدیریت پسماند به کار گرفته نشده است گفت: دومین خط پردازش پسماند در کشور، در سال ۱۳۶۰ در اصفهان نصب شد. این خط متعلق به یک کارخانه سوئیسی به نام بولر بود و هنوز هم فعال است.
او اضافه کرد: عمده خطوط پردازش پسماند دیگری که در کشور ساخته شده از همین خط الگو گرفته و تجهیزات آنها تقریباً مشابه خط بولر سوئیس است. البته تغییراتی جزئی نیز در این خطوط ایجاد شده است؛ مثلاً در ابتدای خط، دستگاه خردکن اضافه و در خطوط جدید کیسه‌بازکن نیز قرار داده شده است.
فرایند جداسازی در خطوط پردازش پسماند در ایران همچنان بر اساس اندازه و سایز مواد انجام می‌شود
پورعلاقه‌بندان توضیح داد: فرایند جداسازی در خطوط پردازش پسماند در ایران تغییر چندانی نکرده و همچنان بر اساس اندازه و سایز مواد انجام می‌شود؛ یعنی هر زباله‌ای که از توری سرند یا غربال کوچک‌تر باشد، به قسمت زیرین می‌رود و هر زباله‌ای که از سوراخ‌های سرند بزرگ‌تر باشد، روی آن باقی می‌ماند.
تا زمانی که سیستم جداسازی ما صرفاً بر اساس اندازه باشد، نمی‌توانیم به خلوص قابل قبول در خطوط پردازش دست پیدا کنیم
این کارشناس مدیریت پسماند افزود: در واقع، مواد با کیفیت مناسب برای تولید کمپوست زیر سرند قرار می‌گیرد و مواد باقی‌مانده که از سوراخ‌ها عبور نکرده است برای جداسازی اقلام قابل بازیافت جدا می‌شود. اما هر کدام از این دو بخش ناخالصی‌هایی دارد؛ به این معنا که ممکن است مواد غیرعالی ریز وارد مواد عالی شوند و بالعکس. تا زمانی که سیستم جداسازی ما صرفاً بر اساس اندازه باشد، نمی‌توانیم به خلوص قابل قبول در خطوط پردازش دست پیدا کنیم.
او بیان کرد: اکثر کشورها از این شیوه جداسازی استفاده می‌کنند، اما به همین اندازه اکتفا نمی‌کنند. پس از این مرحله، مکانیسم‌های جداسازی دیگری مانند سرندهای بالستیک، دیسکی، ستاره‌ای و جداسازهای نوری وجود دارد که بر اساس جنس مواد عمل کرده و آنها را تفکیک می‌کند. جداسازی‌های نوری، که به‌اصطلاح NIR نامیده می‌شود، با استفاده از اشعه مادون قرمز، جنس مواد را شناسایی و جدا می‌کند.
پورعلاقه‌بندان گفت: متاسفانه، در خطوط پردازش پسماند در ایران هیچ‌یک از این فناوری‌ها وجود ندارد. اما اخیراً شنیده‌ام که یک مجموعه داخلی موفق به ساخت دستگاه جداساز ادی کارنت شده است. ادی کارنت یا جریان گردابی دستگاهی است که برای جداسازی فلزات غیرآهنی از پسماند مورد استفاده قرار می‌گیرد. در واقع این دستگاه در خطوط تفکیک زباله استفاده می‌شود و فلزات غیرآهنی را از فلزات مگنتی مانند آهن و همچنین مواد غیرفلزی تفکیک می‌کند. با این حال، این دستگاه هنوز به طور گسترده تجاری‌سازی نشده است.
شهرداری‌ها معمولاً متخصصان خوبی در زمینه مدیریت پسماند ندارند
این کارشناس مدیریت پسماند تصریح کرد: موانع زیادی بر سر راه توسعه و استفاده از فناوری‌های نوین در بازیافت در کشور وجود دارد. به نظر من، بزرگ‌ترین مانع این است که شهرداری‌ها معمولاً متخصصان خوبی در این زمینه ندارند. افرادی که در خدمات شهری مشغول کار هستند، عمدتاً در جمع‌آوری و نظافت پسماندها مهارت دارند و در پردازش و مدیریت پسماند بسیار ضعیف عمل می‌کنند. ما می‌دانیم که شهرهای ما تمیز هستند، اما وقتی به سمت محل‌های دفن یا پردازش زباله می‌رویم، مشکلات نمایان می‌شود. علت این است که متخصصان مجرب در این حوزه معمولاً در شهرداری‌ها حضور ندارند و از نظرات آنها کمتر استفاده می‌شود. ما مانند کسانی هستیم که خانه را جارو می‌کنند و به ظاهر همه‌چیز تمیز می‌شود، اما در واقع همه‌چیز را زیر فرش قایم می‌کنیم تا کسی از آن زیر خبردار نشود.
موضوع مدیریت پسماند برای بخش خصوصی جذابیتی ندارد/ هیچ جای دنیا مدیریت زباله به خودی خود منجر به درآمدزایی نمی‌شود
او در پاسخ به این سوال که حضور بخش دولتی و بخش خصوصی در حوزه مدیریت پسماند چگونه است گفت: در حال حاضر، عمده بودجه‌ها در اختیار دولت است و شهرداری‌ها و دهیاری‌ها نیز متولی تخصیص منابع در مساله پسماند هستند. بدون تامین مالی، انجام این کار غیرممکن است. باید در نظر داشت که موضوع مدیریت پسماند برای بخش خصوصی جذابیتی ندارد. اصطلاح «طلای کثیف» برای زباله به‌اشتباه رواج یافته است. هیچ جای دنیا مدیریت زباله به خودی خود منجر به درآمدزایی نمی‌شود. در همه‌جا مدیریت صحیح زباله نیازمند حمایت‌های دولتی و ارائه سوبسید است.
پورعلاقه‌بندان در پایان توضیح داد: بنابراین، در کشور ما نیز بخش خصوصی نمی‌تواند به‌تنهایی سرمایه‌گذاری کند و حتماً نیاز به حمایت دارد. این حمایت‌ها می‌تواند به چند شکل باشند. دولت می‌تواند از طریق شهرداری‌ها سرمایه‌گذاری برای پروژه‌ها را خود انجام دهد و سپس بهره‌برداری را به بخش خصوصی واگذار کند. همچنین بهره‌برداری را خود شهرداری‌ها می‌توانند انجام دهند و یکسری درآمد جزئی از محل اقلام قابل بازیافت موجود در زباله ایجاد کنند. اما اینکه صفر تا صد سرمایه‌گذاری بر عهده بخش خصوصی باشد، نه‌تنها در ایران، بلکه در هیچ جای دنیا مرسوم نیست.
