رازهای شگفت‌انگیز شهر سوخته؛ میراثی ۵ هزار ساله در قلب سیستان
شهر سوخته، یکی از کهن‌ترین و پیشرفته‌ترین دولت‌شهرهای باستانی ایران‌زمین، در دل سیستان جا گرفته است.
به گزارشهفت صبحبر پایه یافته‌های باستان‌شناسی، شهر سوخته نه‌تنها از نظر معماری و صنعت، بلکه از منظر سازمان‌دهی اجتماعی و شهری نیز نمونه‌ای بی‌بدیل در جهان باستان به شمار می‌رود. وجود شبکه منظم آبرسانی و فاضلاب با لوله‌های سفالی، خیابان‌ها و خانه‌های منظم، همه از برنامه‌ریزی شهری پیشرفته در این تمدن حکایت دارد.
شاید یکی از بهترین راویان رازهای این تمدن کهن، گورستان وسیعی باشد که در حفاری‌های گسترده در شهر سوخته، کشف شد. از سال ۱۳۷۶ تا ۱۳۸۳ در حدود ۲۳۰۰ متر مربع از این گورستان کاوش شد و ۳۱۰ گور با ویژگی‌های متنوع شناسایی شد. در این گورها انواع تدفین از جمله گودال‌های ساده، سردابه‌ها، گورهای خشتی مستطیل و دایره‌ای، و حتی تدفین‌های سفالی یافت شده است.
همراه با اجساد، اشیایی همچون ابزار کار، ظروف، اسباب‌بازی، غذا و زیورآلات نیز دفن شده‌اند؛ نشانه‌هایی از باور به زندگی پس از مرگ و طبقه‌بندی اجتماعی در شهر. جهت‌گیری برخی گورها به سمت خورشید و قرار گرفتن چشم متوفی به سوی درِ گور، دلالت بر نوعی آیین خورشیدمحور دارد.
برخلاف نام «سوخته»، هیچ‌گونه نشانی از آتش‌سوزی یا جنگ در بقایای این شهر یافت نشده است. وجود خاکستر در پیرامون آن ناشی از فعالیت گسترده کوره‌های صنعتی بوده که خاکستر آن‌ها در حاشیه شهر انباشته می‌شده است.
علت افول این تمدن را تغییر مسیر رودخانه هیرمند و حملات اقوام مهاجم دانسته‌اند.
در کنار این محوطه بی‌نظیر، موزه‌ای تخصصی نیز ساخته شده که در سال ۱۳۸۲ گشایش یافت. این موزه با وسعتی ۲۰ هکتاری، مجموعه‌ای ارزشمند از اشیای کشف‌شده از شهر سوخته را در خود جای داده است.
