شاترها از صدا افتادند | اوج تا فرود بازار دوربین و تجهیزات جانبی آن در ایران
تورم، نوسان ارز و تغییر سبک زندگی، بازار دوربین را از اوج به رکود کشاندند؛ اما تولیدکنندگان محتوا هنوز کورسوی امید این بازارند
هفت صبح، بهنام امینی| در روزگاری نه‌چندان دور، خرید یک دوربین حرفه‌ای برای ثبت لحظات ناب زندگی یا آغاز مسیر حرفه‌ای عکاسی، شوقی وصف‌ناپذیر به همراه داشت. حالا اما این بازار، همانند بسیاری از بازارهای دیگر، در سایه تورم، نوسانات ارزی و تغییرات سبک زندگی، با چالش‌های جدی مواجه شده است. با این حال، در دل رکود، هنوز هم جنب‌وجوشی دیده می‌شود؛ به‌ویژه از سوی دانشجویان، تولیدکنندگان محتوا و علاقه‌مندان به دنیای تصویر. محمد ارجمندی، کارشناس بازار دوربین، در گفت‌وگویی با ما از تحولات بازار، رفتار خریداران و آینده این صنعت پرده برمی‌دارد.
پرفروش‌ها؛ نگاهی به دوربین‌هایی که هنوز می‌درخشند
در شرایط فعلی اقتصادی کشور که قیمت ارز مثل موجی پرشتاب بر تمام بازارها سایه انداخته، طبیعی است که دوربین‌های رده پایین و میان‌رده تبدیل به پرفروش‌ترین‌ها شوند. ارجمندی با نگاهی به وضعیت بازار تأکید می‌کند: «برند کانن با مدل‌های 2000D، R100 و R50 سهم بزرگی از بازار را تصاحب کرده. به دنبال آن، سونی با مدل‌های محبوبی مثل ZV-E10 و A6400 در رتبه دوم قرار گرفته. اما نیکون با سیاست‌های اخیرش، عملاً بازار دوربین‌های مبتدی و میان‌رده را از دست داده است.»
جالب‌تر آنجاست که در میان این ازدحام رقابت، یک مدل خاص بیش از دیگران چشم‌ها را به خود جلب کرده: سونی A7IV؛ دوربینی که هم برای حرفه‌ای‌ها مناسب است و هم برای تولیدکنندگان محتوا گزینه‌ای وسوسه‌انگیز به شمار می‌رود. ارجمندی با تأکید می‌گوید:«A7IV از نظر امکانات، تطبیق‌پذیری، کیفیت و محبوبیت، بهترین و پرفروش‌ترین دوربین سال ۲۰۲۴ بود.»
قیمت؛ آینهای از واقعیت تلخ اقتصاد
وقتی صحبت از بازه قیمتی می‌شود، تقریباً همه چیز به درآمد مردم و ارزش ریال برمی‌گردد. اکثر خریدها حالا زیر ۵۰ میلیون تومان انجام می‌شود؛ همان‌جایی که دوربین‌های ساده‌تر و ابتدایی‌تری قرار دارند. با این حال، میانگین قیمت دوربین‌های محبوب بازار بین ۱۰۰ تا ۲۰۰ میلیون تومان است؛ رقمی که شاید برای بسیاری دست‌نیافتنی باشد اما همچنان خواهان دارد. در این میان، سونی با طیف وسیعی از دوربین‌ها از A6000 گرفته تا A7IV، گوی رقابت را از دیگر برندها ربوده، هرچند کانن با معرفی دوربین‌های بدون آینه جدید، دوباره خودی نشان داده است.
نوسانات، بلای جان بازار
«افزایش قیمت سالانه ۱۰ تا ۲۰ درصدی از سوی برندهای جهانی اتفاقی طبیعی است اما در ایران این رقم به ۴۰ تا ۶۰ درصد رسیده، آن‌هم فقط به‌خاطر نوسانات ارزی.» ارجمندی در توضیح این موضوع، با نگرانی به آینده می‌نگرد و می‌افزاید: «در چنین شرایطی مردم نمی‌توانند برنامه‌ریزی درستی برای خرید داشته باشند. هر لحظه ممکن است قیمت‌ها جهش کند».در این بین، دوربین A7IV سونی باز هم در صدر است؛ این بار نه از نظر فروش، بلکه در شدت نوسانات قیمتی. محبوبیتش باعث شده هم تقاضا برای آن بالا باشد و هم در برابر تغییرات ارزی حساس‌تر از سایر مدل‌ها عمل کند.
رفتار مشتری؛ از شوق به شک و از تحقیق به وسواس
بازار دوربین در ایران به‌نوعی آینهای از تغییر رفتار مشتریان در مواجهه با کالای دیجیتال است. اگر پیش‌تر مردم صرفاً بر اساس برند و ظاهر انتخاب می‌کردند، حالا روند خرید آگاهانه‌تر شده است. به گفته ارجمندی: «خوشبختانه مردم قبل از خرید تحقیق می‌کنند و مشاوره می‌گیرند. همین باعث می‌شود فروشنده‌ها هم راحت‌تر و دقیق‌تر راهنمایی کنند.» اما چه کسانی حالا مشتری اصلی بازار دوربین هستند؟
در پاسخ باید گفت: دو گروه عمده؛ دانشجویان رشته‌های مرتبط با عکاسی و تولیدکنندگان محتوا. از زمان کرونا تا امروز، رشد تولید محتوا در شبکه‌های اجتماعی باعث شده این قشر سهم قابل‌توجهی از خریدها را به خود اختصاص دهند.در پاسخ به این سؤال که آیا موبایل‌ها جای دوربین‌های حرفه‌ای را گرفته‌اند، ارجمندی قاطعانه پاسخ می‌دهد: «من اول یک عکاس و فیلمبردار هستم، بعد وارد حوزه فروش شدم. به نظرم هیچ‌وقت موبایل نمی‌تواند جای دوربین را بگیرد. حتی اگر موبایل‌ها پیشرفت کنند، کار حرفه‌ای همچنان نیاز به ابزار حرفه‌ای دارد.»
تجهیزات جانبی؛ هزینه‌هایی که دیده نمی‌شوند
خرید یک دوربین پایان ماجرا نیست، بلکه آغاز مسیر هزینه‌بر راه‌اندازی یک ستاپ کامل عکاسی یا فیلمبرداری است. از لنز گرفته تا نور، سه‌پایه، کارت حافظه و حتی بک‌گراند و رفلکتور، هر کدام نقشی کلیدی در خروجی کار دارند.ارجمندی در این باره می‌گوید: «لنزها شاید از خود دوربین هم گران‌تر باشند.
بعضی لنزهای تخصصی تا ۳۰۰ میلیون قیمت دارند. سه‌پایه‌ها هم از ۲ تا ۵۰ میلیون متفاوت هستند. کارت‌های حافظه حدود یک تا ۲۰ میلیون و نورپردازی که یکی از مهم‌ترین بخش‌هاست، تجهیزاتش بین ۲۰ تا ۱۰۰ میلیون قیمت دارد» برای راه‌اندازی یک آتلیه خانگی یا نیمه‌حرفه‌ای، بدون احتساب قیمت دوربین، چیزی بین ۱۵ تا ۵۰ میلیون تومان نیاز است. اگر بخواهیم یک مجموعه کامل و حرفه‌ای داشته باشیم، هزینه نهایی به راحتی به ۵۰۰ میلیون تومان هم می‌رسد.
چالش‌های تامین و آینده‌ای مبهم
در حالی که تحریم‌ها مانعی جدی در مسیر واردات مستقیم تجهیزات و دوربین‌ها به کشور شده‌اند، هنوز هم بازار به نحوی تأمین می‌شود. اما نبود نمایندگی رسمی برندها مثل کانن و سونی، مشکلاتی را برای گارانتی و خدمات پس از فروش به‌وجود آورده است. ارجمندی تأکید می‌کند: «تجهیزات و وسایل تأمین می‌شود ولی به سختی. نبود نمایندگی رسمی باعث شده که فروشگاه‌ها خودشان به‌صورت شخصی واردکننده باشند.»
در مورد آینده بازار، محمد ارجمندی نگاه امیدوارانه‌ای دارد اما مشروط: «بازار دوربین اگر قرار است رشد کند، آینده‌اش در دست تولیدکننده‌های محتواست. اما اگر شرایط ارزی به همین صورت باقی بماند، خیلی از فروشگاه‌های کوچک مجبور می‌شوند ادغام یا به‌کل از جریان بازار حذف شوند.»به اعتقاد او، این روزها فروشگاه‌های آنلاین و سایت‌های تخصصی مشاوره و فروش، نقش پررنگ‌تری در بازار ایفا می‌کنند؛ جایی که مشتری می‌تواند پیش از خرید، مقایسه، بررسی و حتی مشاوره تخصصی دریافت کند.
