هنر زودتر از آتش‌بس دست به کار شد
سازمان سینمایی، پیشرو در ایام جنگ، حافظ فضای هنری بود
هفت صبح| جنگ تنها یک جمله است. یک جمله خبری. تاریخ آغاز دارد، تاریخ پایان دارد، برنده دارد و بازنده. گاهی حتی پیروز و شکست‌خورده‌اش هم در روایت‌ها تغییر می‌کنند. همه این یک خط که روایت یک برهه تاریخی را بیان می‌کند اما همه واقعیتی نیست که وجود داشته. «جنگ 12 روزه میان ایران و اسراییل درگرفت که درنهایت با پذیرش آتش‌بس از سوی دو طرف، به پایان رسید».
تمام آنچه در آینده میان اوراق تاریخی خوانده و شنیده می‌شود همین است، نه همه آنی که اتفاق افتاده؛ نه همه آن‌چیزی که مردم از جنگ حس کردند، زندگی کردند و به حافظه‌شان سپردند. ورای تاریخ، اما جنگ در قالب دیگری ثبت می‌شود که چهره‌ای دقیق‌تر، واقعی‌تر و عینی‌تر از حقیقتی که در یک خط خبری وجود نداشته نشان می‌دهد. هنر میان و بعد از جنگ، وظیفه بزرگی برعهده دارد، وظیفه‌ای که کم از سربازان و دولت‌ها نیست.
آن مردانی که در میدان جنگ، چه میدان با تعریف قدیمی‌اش، خاکریز و خط مقدم، چه میدان با تعریف نوین‌اش، حملات موشکی و سایبری، دفاع می‌کنند روزی با آتش‌بس یا پایان به خانه‌هایشان بازمی‌گردند. همان روز است که مردان میدان هنر وارد میدان می‌شوند. مردانی که حالا باید شرایط جنگ را که سایه بزرگ و سیاهی بر سر مردم شهرهای جنگ‌زده انداخته است محو کنند. آنانی که از قهرمانان می‌گویند، از ذات ویران‌گر جنگ می‌گویند، یا حتی آنانی که روایت‌هایی از عشق و زندگی معمولی در دل جنگ تعریف می‌کنند.
هنر زودتر از اعلام آتش‌بس
ایران، 37 سال پس از تجربه یک جنگ کلاسیک، دوباره درگیر جنگ مدرن شد. جنگی که دیگر خاکریز و خط مقدم نداشت. خط مقدم تمام شهرهای ایران بود، نقطه نقطه ایران. هنرمندان نیز دیگر میان مردان جنگ در جبهه‌ها نرفتند، آنان جبهه‌هایشان را در خانه‌ها، دفتر کار و استودیوهایشان برپا کردند. متولیان فرهنگ و هنر هم شبیه همان بیش از سه دهه پیش هنر را تعطیل نکردند.
آنان در میانه جنگ مدرن، هنر را به روال معمولی نگاه داشتند. سینماها باز ماندند. دو هفته از آغاز جنگ نگذشته بود و کسی از توافق برای آتش‌بس خبر نداشت، فعالیت‌های هنری کار خود را آغاز کردند. در تمام 12 روزی که جنگ جاری بود، هنر هم جاری بود. حالا اما با پایان جنگی که به آتش‌بس رسید و در تاریخ ثبت شد، هنرمندان پرقدرت دست به کار شدند. آنان حالا به میان جامعه‌ای بازگشتند که جنگ را چنان نزدیک تجربه کردند که هنوز حس اضطراب را احساس می‌کنند و نسبت به آتش‌بس بهانه پایانش اطمینان ندارند.
سازمان سینمایی پیشرو در جنگ
سازمان سینمایی پیشرو در حفظ فضای هنری در ایام جنگ بود. در روزهای نخست تنها با حذف فیلم‌های کمدی، چراغ سینما را روشن نگاه داشت؛ با تغییر شرایط و تعطیلی کامل، بار دیگر به میدان آمد و سینماداران را فراخواند تا پرده نقره‌ای را به تصویر آغشته کنند.
گرچه همه نه، اما برخی به این سیاست سازمان سینمایی بله گفتند. در سینماها باز و چراغشان روشن شد. همین بود که سازمان سینمایی بعد از اعلام آتش‌بس، پیامی برای قدردانی برای هنرمندانی که کنار مردان جنگ ایستادند، به مردم اندیشیدند و تلاش کردند تا شرایط را در کنترل حالت عادی نگاه دارند. «با عنایت به شرایط حساس ۱۲ روز اخیر و مسئولیت حراست از ایرانِ عزیز، که بیش از هر زمان دیگری بر دوش تک تک ما نهاده شده است، سازمان سینمایی کشور بر خود لازم می‌داند از همراهی مسئولانه و دغدغه‌مند سینماگران و صاحبان آثار صمیمانه قدردانی کند.
همچنین از واکنش‌های به موقع خانه سینما، سینماداران و صاحبان فیلم‌های در حال اکران که در همراهی با فضای عمومی جامعه، با نیم‌بها شدن بلیت سینماها طی روزهای اخیر موافقت کردند، صمیمانه سپاسگزاری می‌کنیم. این اقدام نشان‌دهنده درک عمیق ایشان از جایگاه اجتماعی‌شان و پیوند اصیل سینما با مردم است».
روایت زندگی معمولی در پویش انجمن
در همین ایام زیرمجموعه‌های سازمان سینمایی نیز تلاش کردند تا با اقدامات خلاقانه و همدلانه فضای روانی جامعه و شرایط مواجهه با جنگ را کنترل کنند. انجمن سینمای جوان یکی از همین زیرمجموعه‌ها بود که پویشی با نام «وطن به روایت من» را به راه انداخت.
انجمن سینمای جوان پویش را عمومی اعلام کرد و از همه مردم خواست تا فقط مستندساز جنگ نباشند، بلکه روایت‌گری کنند. روایتی از زندگی روزهای جنگ‌شان، روایتی از زندگی معمولی که به مناطق مورد حمله منوط نمی‌شود. قرار بر این بود که مردم در دوران جنگ، روایتی از یک زندگی معمولی را در قاب تصاویری بنشانند که تصویری از جنگ مدرن امروز بود، نه جبهه و خاکریز.
چند ساعت بعد از آتش‌بس، مردم به سینما رفتند
رئیس سازمان سینمایی حتی پس از اعلام آتش‌بس به صورت حضوری به بازدید پردیس سینمایی باغ کتاب رفت. قرار حضور و بازدید رئیس، تشکر و قدردانی از فعالیتی بود که شهرداری، حوزه هنری در روزهای جنگ باقی نگاه داشتند. رئیس سازمان سینمایی در این بازدید، خبری هم اعلام کرد؛ در فعالیت مجدد سینماها رفته رفته به تعداد مخاطبان افزوده شده است.
او خودش در بازدیدهای میدانی که از سالن‌های سینمایی در ایام جنگ داشته، این افزایش مخاطب را به چشم دیده است. آمارها هم نشان می‌دهند که سه‌شنبه تنها چند ساعت بعد از اعلام آتش‌بس 68 هزار نفر مخاطب سینما بوده‌اند. آمار تماشاگران سینما به ترتیب در استان خراسان رضوی و تهران بیشتر از سایر استان‌ها بوده است.
زبان هنر توانمندتر از هر امکانی
در تعریف جنگ مدرنی که در دو هفته گذشته تجربه کردیم، همه‌چیز معنای تازه‌ای یافت. از معنای جنگ، تا معنای هنر در میانه جنگ. اقداماتی که سازمان سینمایی در این دو هفته انجام داد، نمونه‌ای از تغییر معنای جنگ در جهان جدید بود.
اگر روزگاری نام جنگ به تنهایی می‌توانست هنر را فلج کند، امروز هنر از پای ننشسته است. امروز که همه چیز به پایان رسید، جنگ تمام شد، صدای موشک و انفجار دیگر شنیده نمی‌شود، وقت بازگشت به زندگی پیش از جنگی است که سایه آن را تجربه کرده و چه امکانی توانمندتر از زبان هنر.
