وقتی موسیقی روایتگر زمانه می‌شود
به بهانه انتخاب کارن همایون‌فر که چهره سال هنر انقلاب شد
هفت صبح| کارن همایون‌فر، یکی از مهم‌ترین چهره‌های موسیقی تصویری ایران در سال ۱۴۰۳، به عنوان چهره سال هنر انقلاب انتخاب شد. این اتفاق بیش از هر چیز، نشان‌دهنده آن است که موسیقی نیز می‌تواند روایتی انقلابی و پیش‌برنده از تحولات اجتماعی، تاریخی و فرهنگی ارائه دهد. موسیقیِ کارن همایون‌فر نه تنها زینت‌بخش تصویر است بلکه خود بدل به عنصری روایی، معناساز و گاه انتقادی می‌شود. او صدای روایت‌های درونی است. روایت‌هایی که گاه از پس دیالوگ‌ها عبور نمی‌کنند اما از دل تم‌ها و موتیف‌های او، به جان مخاطب می‌نشینند.
از تهران تا آنکارا؛ آغاز یک سفر موسیقایی
کارن همایون‌فر در سال ۱۳۴۷ در تهران به دنیا آمد و از همان سال‌های ابتدایی زندگی، نبوغ و علاقه‌اش به موسیقی آشکار بود. او از شش‌سالگی به فراگیری پیانو و تئوری موسیقی پرداخت و پس از پایان دبیرستان، مسیر تحصیل در موسیقی را در خارج از کشور ادامه داد. انگلستان و سپس ترکیه. در آنکارا همایون‌فر تحت آموزش استادان بزرگی چون حکمت شیمشک و انور توفان، با مفاهیمی چون هارمونی، کنترپوآن و فرم موسیقایی به‌طور تخصصی آشنا شد. این پایه کلاسیک، بعدها بدل به شالوده امضای شخصی او در موسیقی فیلم شد.
آغاز در سینما؛ آهنگسازی برای روایت
کارن همایون‌فر از سال ۱۳۷۳ به‌طور حرفه‌ای وارد دنیای موسیقی فیلم شد. جهانی که خیلی زود او را پذیرفت و صحنه را در اختیارش گذاشت. او با فیلم‌های شاخصی چون «خاک آشنا»، «سوت پایان»، «گزارش یک جشن» و «سالاد فصل» و... توانست هویتی منحصربه‌فرد در موسیقی متن خلق کند.
آنچه در آثارش جلب توجه می‌کند، توانایی بی‌نظیرش در ساختن فضاهای حسی متنوع است. از ملودی‌های عاشقانه و تأمل‌برانگیز تا تم‌هایی حماسی و پرکشش. با ساخت موسیقی برای بیش از ۱۰۰ فیلم و سریال، انتشار آلبوم‌های مستقل، همکاری با چهره‌های شاخص ادبیات و سینما، و همچنین نقش‌آفرینی در شکل‌دهی به نهادهای تخصصی چون کانون آهنگسازان سینمای ایران، کارن همایون‌فر نه تنها یک آهنگساز مؤلف است بلکه یکی از مؤثرترین چهره‌های موسیقی تصویری ایران نیز هست.
کارن در مراسمِ چهره سال هنر
کارن همایون‌فر، در مراسم دریافت این عنوان، سخنانی بر زبان راند که از عمق اندیشه، درد زمانه و عشق به خاک برخاسته بود. او گفت: «در ساحت موسیقی، تنها پرداختن به فن و تکنیک بسنده نیست. بر این باورم که هنرمند، پیش از هر چیز باید نگاهی ژرف به جامعه، تاریخ و اقوام این سرزمین داشته باشد. هر روز، دو ساعت را به تمرین ساز می‌گذرانم، اما در میانه این ریاضت روزانه، آنچه برایم فراتر از نوا اهمیت دارد، کتاب است. مطالعه، برای مواجهه عمیق با درونیات انسان و تحولات جامعه است».
همایون‌فر، وابستگی‌اش به ایران را این‌گونه توصیف کرد: «ایران، جانِ من است. میزان پیوند من با این خاک چنان است که گاه از شدت تعلق، در نمی‌یابم چه باید کرد. هر زخمی که بر هر گوشه‌ای از این وطن می‌نشیند، بر دل من نیز نشسته است. هنوز هم ایران را نه صرفا در جغرافیای محدود، بلکه در هیات امپراتوری فرهنگی می‌بینم. قلب تپنده خاورمیانه. خاورمیانه برای من، تنها نقشه سیاسی نیست؛ اقلیم پیامبران است، زادگاه فرهنگ و عشق، از هزاران سال پیش تاکنون. جایی‌که امروز قهرمانی به خاک می‌افتد و فردا قهرمانی دیگر از خاک برمی‌خیزد. بی‌درک این بستر، نمی‌توان ایران را فهم کرد؛ ما ساکنان قلب خاورمیانه‌ایم.»
نغمه‌ای بر نیل: همکاری‌های ماندگار با ابراهیم حاتمیکیا
همایون‌فر در طول دوران حرفه‌ای خویش، برای بسیاری از آثارِ ابراهیم‌ِ حاتمیکیا موسیقی نوشته است و آخرین آن، آهنگسازی فیلمِ «موسیقی کلیم‌الله» است. اثری ریشه‌دار در اسطوره، ایمان و عصیان. موسیقی فیلم موسی، کلیم‌الله از جایگاه صرف همراهی با تصویر فراتر رفته و به ماهیتی روایی و حماسی بدل شده است. آنچه همایون‌فر در این اثر آفریده، صرفا موسیقی زمینه نیست بلکه پژواک یک تاریخ مقدس است که در هیات نغمه، آکنده از رنج، رسالت و راز، بر جان مخاطب می‌نشیند.
کارن همایون‌فر با بهره‌گیری از ارکستراسیون عظیم، سازهای کوبه‌ای سنگین و استفاده‌ای هوشمندانه از فواصل شرقی، توانسته است شکلی از موسیقی خلق کند که نه‌تنها درون‌مایه مذهبی اثر را بازتاب می‌دهد بلکه مخاطب را در تجربه سلوک نبوی شریک می‌سازد. این موسیقی از جایی آغاز می‌شود که کلمه فرو می‌ماند و تنها موسیقی است که می‌تواند با خدای طور سخن بگوید.
حاتمیکیا: کارن همایون‌فر، بال پرواز سینماست
شاید به همین خاطر است که زمانی که او جایزه هنر انقلاب را دریافت کرد، حاتمیکیا برای او سنگِ تمام گذاشت و گفت: «در سینما، موسیقی نه همراه که بال پرواز است و بی‌هیچ تعارفی باید گفت کارن همایون‌فر، استاد این پرواز است. او با تمامی ارتفاعات آشناست؛ چه پرواز بر فراز فرازها، چه پرسه در ارتفاعات پایین. بارها برای من پیش آمده که موسیقی او آن‌چنان درخشیده که ناگزیر شده‌ام عقب بایستم و بگویم: کارن، این صحنه مال توست، من دیگر چیزی برای افزودن ندارم.»
حاتمیکیا در ادامه، خاطره‌ای تأثیرگذار از اثر همایون‌فر را چنین بازگو کرد: «در لحظه تشییع جنازه سیدحسن نصرالله در بیروت، موسیقی کارن بود که به فضا معنای سوگ بخشید. زمانی که موشک‌های اسرائیلی سقف آسمان را شکافتند، موسیقی همچنان می‌نواخت؛ چنان‌که گویی ارتفاع پروازش از موشک‌ها نیز بالاتر بود. آنجا، سقف پرواز موسیقی کارن در اوج بود. او هنرمندی است که از مرز تکنیک گذشته و به زیست اندیشه‌ورزانه در جهان هنر گام نهاده است. در همه همکاری‌های مشترک‌مان، کارن همواره نماینده جهانی آرمان‌گرا بوده است. جهانی که در آن، امید، حرمت و حقیقت در هم می‌آمیزند.»
سینما، تلویزیون، شعر، صدایی ماندگار در حافظه جمعی
همایون‌فر یکی از معدود آهنگسازانی است که هم در عرصه سینما و هم در دنیای پاپ و شعر، فعالیت‌هایی جدی و خلاقانه داشته است. همکاری با رضا یزدانی در آلبوم «خاطرات مبهم» و ساخت موسیقی برای شعرهای احمدرضا احمدی در پروژه «دوستت دارم»، نشان داد که همایون‌فر دغدغه تجربه‌گری در دیگر مدیوم‌های هنری را نیز دارد.
او در این آثار، هم صدا و هم تصویر را فراتر از قاب سینما، در دل ادبیات و موسیقی مردمی جاری کرد. در کنار فعالیت‌های سینمایی، همایون‌فر در تلویزیون هم خوش درخشید. ساخت موسیقی سریال‌هایی مانند «سفر سبز»، «مرگ تدریجی یک رویا»، «تنهایی لیلا»، «همسایه‌ها» و... باعث شد تا امضای صوتی او در خانه‌های مردم هم شنیده شود. آلبوم گذشته، حال استمراری که مجموعه‌ای از این آثار را در خود جای داده، هنوز هم یکی از پرفروش‌ترین نمونه‌های موسیقی تلویزیونی در ایران است.
