خواندنی‌ترین کتاب‌های خاطرات ایران
یک پیشنهاد جذاب برای ۱۸ روز تعطیلات عید.
روزنامه هفت صبح، مصطفی آرانی| چند روز تا عید نوروز باقی مانده است؟ صبر کنید! من به شما می‌گویم. از فردا تا روز ۲۸ اسفند که آغاز تعطیلات نوروزی است؛ ۴۶ روز باقی‌مانده است. امسال چند روز تعطیلی داریم؟ 14 روز برای مدارس و اگر سه‌شنبه و چهارشنبه، ۱۴ و ۱۵ فروردین را هم در نظر بگیریم با تعطیلات آخر آن هفته می‌شود هجده روز.
ما برای شما پیشنهادی داریم. یک ساعت از این ۱۸ روز را به مطالعه یک کتاب خاطرات بپردازید. جمعا می‌شود ۱۸ ساعت و اگر در هر ساعت، ۲۰ صفحه از کتاب را بخوانید می‌توانید یک کتاب حدودا ۳۵۰ صفحه‌ای را تمام کنید. حالا این سوال برایتان پیش آمده که چه کتابی بخوانم؟ در هفته‌ای که گذشت کتاب خاطرات سیاسی مرحوم آیت‌الله محمدی ری‌شهری نامزد جایزه کتاب سال شد.
به همین دلیل ما این هفته تصمیم گرفتیم لیستی از مهم‌ترین کتاب‌های خاطرات در ایران را تهیه کنیم و آن‌ها را با معرفی شخصیتی که کتاب خاطرات متعلق به اوست و قیمت روزش در بازار تهران و البته اینکه امکان این وجود دارد که کتاب را به صورت الکترونیکی بخوانید یا نه؛ برای شما معرفی کنیم.
البته برخی از این کتاب‌های خاطرات چند جلدی هستند و بنابراین تعطیلات نوروزی امسال فقط می‌تواند مقدمه و آغازی باشد بر اینکه سال بعدی‌تان را به خوانش خاطرات این افراد اختصاص دهید. رتبه‌بندی ما در این فهرست بر اساس سن و سال شخصیت‌هاست.
روزنامه خاطرات
محمد حسن خان مقدم مراغه‌ای یکی از رجال دوره قاجار است. متولد سال ۱۲۲۲ بود و تقریبا در چهل سالگی به وزارت انطباعات رسید که مسئول نظارت بر انتشار کتب و روزنامه بود. او در ۱۵ سال پایانی عمر خود به این فکر افتاد که وقایع و حوادث روزانه زندگى خود و دربار قاجار را به شکل خاطرات تنظیم کند. همسرش اشرف‌السلطنه نیز در این کار به او کمک می‌کرد
و همین زن بعد از مرگ همسرش، نسخه اصلی این کتاب را به کتابخانه آستانه قدس رضوی تقدیم کرد. کتاب در سال ۱۳۴۵ با تصحیح ایرج افشار توسط نشر امیرکبیر چاپ شده و در حال حاضر نسخه قدیمی آن حوالی بین ۵۵۰ تا ۷۵۰ هزار تومان قیمت دارد. ضمنا مراقب باشید که به جای این کتاب روزنامه خاطرات فلان‌السلطنه را نخرید. آن کتاب را فرخ سرآمد به سبک روزنامه خاطرات اعتمادالسلطنه و به زبانی طنز از قول یکی از نوکران ناصرالدین شاه نوشته و یک کتاب تاریخی نیست.
تاریخ شفاهی ایران معاصر
مجموعه تاریخ شفاهی و تصویری ایران معاصر حاصل مصاحبه‌های حسین دهباشی تاریخ‌پژوه و مستندساز کشور با رجال سیاسی، فرهنگی و اقتصادی رژیم پهلوی در سال‌های اخیر است، که به گفته او ۱۴ سال طول کشیده و هفت جلد از آن منتشر شده است. جلد اول آن با عنوان حکمت و سیاست حاصل نزدیک به دو سال مصاحبه با سیدحسین نصر، فیلسوف ایرانی و بنیانگذار مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران است
و جلدهای دیگر عبارتند از مصاحبه با علینقی عالیخانی وزیر اقتصاد پهلوی با عنوان اقتصاد و امنیت، سپهبد خلبان شاپور آذربرزین معاون عملیاتی و جانشین فرماندهی نیروی هوایی ارتش با عنوان فرماندهی و نافرمانی، داریوش همایون وزیر اطلاعات و جهانگردی با عنوان آیندگان و روندگان، دکتر فرهنگ مهر، معاون اقتصادی در زمان نخست وزیری امیرعباس هویدا با عنوان اقلیت و اکثریت، دکتر کاظم ودیعی وزیر کار و امور اجتماعی دولت شریف امامی با عنوان ملت و حاکمیت و اکبر اعتماد نخستین رئیس مؤسسه تحقیقات و برنامه‌ریزی علمی و آموزشی کشور با عنوان ایران و اتم.
برای تاریخ می‌گویم
محسن رفیقدوست متولد سال ۱۳۱۹ است و عالی‌ترین مقام‌های او حدود هفت سال وزارت سپاه پاسداران از سال ۱۳۶۱ تا ۱۳۶۷ و 10 سال ریاست بنیاد مستضعفان و جانبازان از سال ۱۳۶۸ تا ۱۲۷۸ بوده است. برای تاریخ می‌گویم اثری است از سعید علامیان که خاطرات او را در سه جلد بازگو می‌کند. جلد نخست این اثر، مربوط به بازه زمانی سال‌های ۱۳۵۷ تا ۱۳۶۸، جلد دوم از سال ۱۳۶۸ تا ۱۳۷۸ و جلد سوم از سال ۷۸ تا ۸۸ است.
خاطرات رفیقدوست از این نظر جالب توجه است که او تقریبا در همه عرصه‌های اجرایی انقلاب نقش داشته. از این رو به طور مثال در این کتاب می‌توانید خاطرات دست اولی از نحوه انتخاب منطقه فعلی برای استقرار بیت و دفتر آیت‌الله خامنه‌ای بخوانید. قیمت چاپی کتاب حدود ۸۰۰هزار تومان است ولی با قیمت کمتر به صورت الکترونیک هم قابل دسترس است.
ظهور و سقوط سلطنت پهلوی
ارتشبد حسین فردوست متولد ۱۲۹۶ بود. او رئیس دفتر ویژه اطلاعات از ابتدای تأسیس در ۱۳۳۸، قائم‌مقام ساواک طی سال‌های ۱۳۴۰ تا ۱۳۵۲، رئیس سازمان بازرسی شاهنشاهی از ۱۳۵۱ تا ۱۳۵۷ و یکی از برجسته‌ترین و مؤثرترین چهره‌های اطلاعاتی دوران حکومت پهلوی و همدرس و دوست صمیمی دوران کودکی و نوجوانی محمدرضا پهلوی بود.
فردوست پس از انقلاب به صورت پنهان در ایران زندگی می‌کرد و سرانجام در آبان ۱۳۶۲ در خانه پدری‌اش توسط نیروهای اطلاعاتی دستگیر شد و پس از آن در ۲۸ اردیبهشت ۱۳۶۶ درحالی که ۴ سال در بازداشت به سر می‌برد و به نگارش کتاب خاطرات خود می‌پرداخت در ۷۰ سالگی و بر اثر سکته قلبی درگذشت. این کتاب با ویرایش عبدالله شهبازی در دو جلد، نخستین بار در سال ۱۳۶۹ توسط انتشارات مؤسسه اطلاعات و مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی (وابسته به وزارت اطلاعات) منتشر شد و برای خرید آن در حال حاضر دست‌کم باید ۴۰۰ هزار تومان خرج کنید.
شما که غریبه نیستید
هوشنگ مرادی کرمانی متولد سال ۱۳۲۳، نویسنده ایرانی است و شهرت او به خاطر کتاب‌هایی است که برای کودکان و نوجوانان نوشته و شماری از این‌ها که به فیلم نیز درآمده است. این کتاب، کتابی است که مرادی در مورد زندگی خود نوشته و در آن از کودکی‌هایش در کرمان تا جوانی‌هایش در تهران سخن گفته و توانسته نشان دهد که چطور توانسته از شرایط نه چندان آسان زندگی از حیث اقتصادی و
دسترسی به کالاهای فرهنگی در شهرهای کوچک کرمان در آن دوران به جایی برسد که یکی از کتاب‌هایش الهام‌بخش سریالی شود که یک نسل با آن خاطره دارند یعنی سریال قصه‌های مجید. نسخه چاپی کتاب که در سال ۱۳۸۴ توسط انتشارات معین منتشر شد و در همان سال توانست از سوی شورای کتاب کودک، کتاب برگزیده اعلام شود و حدود یک سال بعد توسط کتابخانۀ بین‌المللی مونیخ جزو بهترین‌ها انتخاب شود را می‌توانید با ۲۵۰ هزار تومان خریداری کنید.
خاطرات زیدآبادی
احمد زیدآبادی متولد ۱۳۴۴ در زیدآباد سیرجان، روزنامه‌نگار و تحلیلگر سیاسی اصلاح‌طلب است. او تحصیلکرده رشته علوم سیاسی و فارغ‌التحصیل دکترای علوم سیاسی از دانشکده حقوق دانشگاه تهران است. در سابقه خود، تجربه همکاری با روزنامه اطلاعات و همشهری و نیز چندین و چند روزنامه اصلاح‌طلب در دوران دوم خرداد را دارد و عضو هیات مدیره انجمن صنفی روزنامه‌نگاران ایران نیز بوده است.
زیدآبادی از سال ۱۳۹۶ شروع به انتشار کتب خاطرات خود کرد و تاکنون در سه جلد کتاب که توسط نشر نی منتشر شده، به توصیف خاطرات خود پرداخته است. کتاب‌های «از سرد و گرم روزگار» و «بهار زندگی در زمستان تهران» به خاطرات او از دوران کودکی تا جوانی مربوط است و کتاب گرگ و میش هوای خردادماه بیشتر حال و هوای روزنامه‌نگارانه دوران اصلاحات را دارد. نسخه چاپی این کتاب‌ها تقریبا ۴۰۰ هزار تومان قیمت دارد ولی نسخه الکترونیک آن هم موجود است.
یادداشت‌های علم
اسدالله علم، یکی از شخصیت‌های مهم دوران پهلوی است. او متولد سال ۱۲۹۸ در بیرجند بود و در سال ۱۳۵۷، حدود ۱۰ ماه قبل از انقلاب در نیویورک درگذشت. مهم‌ترین پست‌های او نخست‌وزیری از سال ۱۳۴۱ تا ۱۳۴۲ ازجمله در دوران سرکوب اعتراضات ۱۵ خرداد و وزارت دربار از سال ۱۳۴۵ تا ۱۳۵۶ است. یادداشت‌های او مربوط به بازه زمانی روز اول اردیبهشت ماه ۱۳۴۶ تا ۲۸ تیر ۱۳۵۶ است.
ویراستاری هر ۷ جلد کتاب یادداشت‌های علم توسط علینقی عالیخانی انجام شده و کتاب از سال ۱۳۷۲ توسط نشر کتاب‌سرا به بازار عرضه شده است. البته جلد هفتم این کتاب در واقع باید جلد اول آن می‌بود و حاوی یادداشت‌های سال ۴۶ و ۴۷ است. دوره کتاب در حال حاضر بیش از ۲ میلیون قیمت دارد و در بازار هم کمیاب است ولی می‌توانید هر جلد را با ۸ هزار تومان به صورت الکترونیکی بخوانید.
خاطره‌ها
آیت‌الله محمدی ری شهری متولد سال ۱۳۲۵ بود و در سال ۱۴۰۱ درگذشت. او سمت‌های مهمی بعد از انقلاب داشت: حاکم شرع در دادگاه‌های انقلاب، قاضی دادگاه نظامی ارتش، نخستین وزیر اطلاعات به مدت پنج سال، دادستان کل کشور و دادستان دادگاه ویژه روحانیت، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام، سرپرست حجاج ایرانی به مدت ۱۸ سال و نیز متولی حرم حضرت عبدالعظیم حسنی.
مجموعه ۵ جلدی خاطرات آیت‌الله ری‌شهری با عنوان «خاطره‌ها»، برای نخستین‌بار توسط مرکز اسناد انقلاب اسلامی در دهه ۸۰ منتشر شد. مهم‌ترین مجلدات آن جلد دوم درباره برخورد با حزب توده و جلد چهارم درباره برخورد با مهدی هاشمی و مسئله عزل آیت‌الله منتظری از قائم مقامی رهبری است. در حال حاضر کتاب خاطرات سیاسی ایشان در سال ۶۵ و ۶۶ که با ضمائم جدید توسط موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی منتشر شده در موضوع علوم سیاسی نامزد چهل‌ویکمین دوره جایزه کتاب سال شده است.
خاطرات عزت شاهی
عزت‌الله شاهی یا عزت‌الله مطهری یا عزت شاهی متولد سال ۱۳۲۵ است. او از طریق رابطه با هیات‌های مؤتلفه فعالیت سیاسی خود را شروع کرد اما در طی مبارزه با رژیم گذشته، نامش به خصوص در دو مقطع برهم زدن بازی فوتبال ایران و اسرائیل در ورزشگاه امجدیه (در سال ۱۳۴۵) و آتش زدن دفتر هواپیمایی اسرائیل (ال عال) به میان می‌آید. او همچنین تجربه فعالیت‌هایی چون انفجار بمب در هتل عباسی و ترور ناموفق شعبان جعفری را دارد.
عزت شاهی پس از پیروزی انقلاب به عضویت در کمیته انقلاب در آمد اما پس از چند سال به علت اختلاف نظر با برخی مسئولان وقت کمیته، از کار در کمیته کناره‌گیری کرد و از آن زمان به بعد هیچ مسئولیت دولتی نداشته است.همه این‌ها باعث می‌شود کتاب خاطرات او که توسط انتشارات سوره مهر منتشر شد و ۳۴۵ هزار تومان برای نسخه چاپی و ۱۰۵ هزار تومان برای نسخه الکترونیک قیمت دارد، خواندنی باشد.
پیر پرنیان‌اندیش
امیر هوشنگ ابتهاج، متخلص به ه. ا. سایه، متولد سال ۱۳۰۶ و متوفی در مرداد ۱۴۰۱، شاعر ایرانی بود. او به دلیل سرودن اشعار محبوبی مانند تصنیف «سپیده» و نیز «ارغوان» و نیز سرپرستی برنامه گلها در رادیو از ۱۳۵۰ تا ۱۳۵۶ محبوبیت قابل توجهی در میان مردم داشت و دارد. کتاب خاطرات او با عنوان «پیر پرنیان‌اندیش» در سال ۱۳۹۱ منتشر شد و حاصل گفت‌وگوهایی بلند با میلاد عظیمی و عاطفه طیه است.
عظیمی نویسنده کتاب می‌گوید ایده کتاب بعد از ملاقاتی ۹ ساعته در سال ۱۳۸۵ با سایه به ذهنشان آمده و بعد از آن با اصرار آن‌ها و توصیه استاد شفیعی کدکنی سایه می‌پذیرد که خاطرات خود را با این دو در میان بگذارد و حاصل کتابی ۱۵۰۰ صفحه‌ای است که نشر سخن آن را چاپ کرده و قیمت نسخه چاپی آن در حال حاضر ۲ میلیون و ۲۰۰ هزار تومان است ولی با ۲۴۰ هزار تومان می‌‌توان آن را به شکل الکترونیکی هم خواند.
مادر و خاطرات پنجاه سال زندگی در ایران
توران میرهادی، چهره برجسته آموزش و ادبیات کودکان در ایران، متولد سال ۱۳۰۶ در شمیران تهران بود و در سال ۱۳۹۵ درگذشت. در کتاب «مادر و خاطرات پنجاه سال زندگی در ایران»، توران میرهادی خاطرات پنجاه سال زندگی مادر آلمانی‌اش در ایران را شرح داده و ضمن مرور خاطراتی شخصی، گوشه‌هایی از دورانی پر افت و خیز هم روایت شده است. از سال‌های پرمشقت و بحرانی جنگ جهانی گرفته تا روزگاری که رگه‌هایی از ثبات در آن دیده می‌شود.
با این حال مهم‌ترین برداشت از این کتاب، نقش پدر و مادر در شکل‌گیری تربیت فرزند و آینده است یعنی درست همان حوزه‌ای که میرهادی سال‌ها در آن فعالیت کرده بود. کتاب «مادر و خاطرات پنجاه سال زندگی در ایران» در نشر فرهنگنامه کودکان و نوجوانان منتشر شده و خانم سیمین ضرابی ایشان را در نگارش این کتاب یاری داده است. این کتاب را در حال حاضر می‌توانید با قیمت ۱۶۵ هزار تومان از بازار تهیه کنید.
مهرجویی، کارنامه 40 ساله
داریوش مهرجویی کارگردان شاخص ایرانی، متولد سال ۱۳۱۸ بود که چندی پیش متاسفانه به همراه همسر خود به قتل رسید. مانی حقیقی زمانی که تصمیم می‌گیرد مستندی پرتره درباره داریوش مهرجویی بسازد، می‌کوشد از زوایای مختلف به شخصیت او نگاه کند اما به این نتیجه می‌رسد که کارنامه بلندبالای داریوش مهرجویی در زمینه فیلمسازی، ترجمه و نویسندگی در یک مستند دو ساعته نمی‌گنجد و تصمیم می‌گیرد که مصاحبه‌هایش را در قالب کتاب مهرجویی، کارنامه 40 ساله منتشر کند.
حقیقی در این کتاب در نقش مصاحبه‌کننده‌‌ای ظاهر می‌شود که هم از مختصات کار مهرجویی و هم از سینمای ایران مطلع است؛ بنابراین از مسائلی می‌پرسد که مدت‌ها مطرح نشده بودند و به این ترتیب مهرجویی در این کتاب توضیح مفصلی درباره حواشی، پشت صحنه و دیگر نکات مرتبط با فیلم‌هایش (از سال ۱۳۴۶ تا ۱۳۸۵) می‌دهد. کتاب را نشر چشمه منتشر کرده و به قیمت ۲۷۰ هزار تومان قابل دسترس است و نسخه الکترونیکی هم دارد.
خاطرات هاشمی
اکبر هاشمی رفسنجانی چندان نیازی به معرفی ندارد. متولد ۱۳۱۳ و متوفی به ۱۳۹۵ با سابقه ۸ سال ریاست مجلس، ۸ سال ریاست جمهوری ایران، ۷ سال فرماندهی جنگ و ۲۷ سال ریاست مجمع تشخیص مصلحت نظام. همین چند روز پیش در سالگرد او بیست و یکمین جلد از کتاب خاطرات او منتشر شد که مربوط به سال ۱۳۸۰ است. هاشمی رفسنجانی آنطور که خودش نوشته؛ از اول فروردین سال ۶۰؛
هر روز در یک صفحه از سررسید همان سال یادداشت‌هایی درباره کارهای شخصی و حوادث مهم داخلی و خارجی نوشته است و این یادداشت‌ها ابتدا در اواسط دهه هفتاد در روزنامه همشهری به صورت پاورقی منتشر شد و پس از آن تقریبا هر سال، یک جلد از آن منتشر می‌شود. متاسفانه کتاب خاطرات نسخه الکترونیکی ندارند هرچند اغلب آن‌ها در حال حاضر در سایت‌های مختلف در دسترس است ولی اگر بخواهید کتاب را بخرید برای آخرین کتاب منتشر شده یعنی سال ۷۹ باید نزدیک به ۴۰۰ هزار تومان پول پرداخت کنید.
حکایت زمستان
کتاب حکایت زمستان اثر سعید عاکف و شامل خاطرات عباس حسین‌مردی، از اسرای جنگ هشت ساله عراق علیه ایران است. این کتاب توسط انتشارات ملک اعظم به انتشار رسیده و برای خرید آن باید نزدیک به ۶۰ هزار تومان هزینه کنید. کتاب به روایت خاطرات یکی از رزمندگان به نام عباس حسین‌مردی می‌پردازد. داستان از دوران کودکی او آغاز می‌شود و به زمانی می‌رسد که او وارد جبهه شده است.
او در عملیاتهای زیادی شرکت می‌کند و در یکی از همین عملیاتهای جنگ، به شدت مجروح می‌شود. او قرار بود توسط عراقی‌ها در یک گور دسته‌جمعی دفن شود، اما در آخرین لحظات به شکلی معجزه‌آسا از مرگ نجات پیدا کرد ولی بعد از آن در طول دوره اسارت هم ماجرای این رزمنده ادامه پیدا می‌کند و او حتی چند بار دست به عملیاتهای شهادت‌‌طلبانه می‌زند. سعید عاکف نویسنده کتاب حکایت زمستان است. او متولد ۱۳۵۱ در تهران و نویسنده و خاطره‌نویس ایرانی است که بیشتر در باب جنگ ایران و عراق می‌نویسد.
خاطرات یک مترجم
محمد قاضی متولد سال ۱۲۹۲ در مهاباد و درگذشته در سال ۱۳۷۶ در تهران، مترجم و نویسنده برجسته کُرد ایرانی و مترجم آثاری چون دن‌کیشوت و زوربای یونانی و شازده کوچولو به زبان فارسی.او کتاب خاطرات خود را نخستین بار در سال ۱۳۷۱ منتشر کرد و نسخه‌ای که فعلا در بازار کتاب موجود است، برای نخستین بار در سال ۱۳۹۷ توسط نشر کارنامه منتشر شده است.
این کتاب زندگانی وی را از کودکی شامل می‌شود و تمامی اتفاقات مهم دوران حیاتش را دربرمی‌گیرد و با زبانی شیوا و گیرا هم در مورد ابعاد مختلف کار خود و ترجمه آثار مختلف روایتی را بیان می‌کند و هم زندگی او را در افق‌هایی ورای مترجم بودن توصیف می‌کند و به این ترتیب مجموعه اتفاقات شیرین و جالب توجهی را تا سال 57دربرگرفته است. کتاب با قیمت ۲۲۵ هزار تومان و تنها به صورت نسخه چاپی در بازار موجود است.
