افسانه‌ها و اسطوره‌ها
چند خبر کوتاه از تازه‌های کتاب و ادبیات را بخوانید.
روزنامه هفت صبح| فرهنگ اساطیر ایرانی: فرهنگ ایران زمین در طول هزاران سال و تحت تاثیر موقعیت و ویژگی‌های محیطی خاستگاه آن شکل گرفته است. این فرهنگ هر چند اجزایی از فرهنگ‌های دیگر را هم در خود پذیرفته است، با این همه در چارچوبی جغرافیایی شکل گرفته و برخاسته و سپس بر جهان پیرامون خود تأثیر گذاشته است.
در واقع نمی‌توان بی‌اعتنا و بی‌خبر از اساطیر ایران، ادعای فرهنگی بودن داشت و کسی که پیشینه اساطیری و تاریخی ایران را نداند، درک او از تمدن ایرانی هم پایین است و به راحتی به سمت و سویی دیگر گرایش پیدا می‌کند. چنانچه زنده‌یاد بهار می‌گوید: «مطالعه اساطیر یک قوم در همه ابعاد آن ما را یاری می‌دهد تا تاریخ رشد تمدن و فرهنگ آن قوم را بازشناسیم.
نیز از آنجا که بسیاری سنت‌ها و اعتقادات، با وجود آنکه با روح دین و تمدن یگانه نیستند، سرسختانه بازمی‌مانند و در درون عقاید امروزی ما نیز جای می‌گزینند، چه بسا چنین مطالعه‌ای ما را به گوشه‌هایی از آداب و عقاید کهن خود که همچنان در میان ما زنده است راهنما گردد.» کتاب «فرهنگ اساطیر ایرانی» نوشته دکتر خسرو قلی‌نژاد نیز که از سوی «کتاب پارسه» چاپ شده
اثری است که می‌تواند شما را با بسیاری از نامها و اصطلاحات مربوط به فرهنگ اساطیر ایرانی آشنا کند. کتاب شامل چهار بخش است که در هر کدام می‌توانید موضوعات مرتبط را جست‌وجو کنید یا بخوانید. عنوان فصل اول «ارائه نامها»ست، عنوان فصل دوم «اصطلاحات اساطیری»، عنوان فصل سوم «شرح و توضیحات اصطلاحات» و عنوان فصل چهارم نیز «آوانگاری».
فرهنگ اساطیر کلاسیک
اسطوره‌های یونانی و رومی از قدیمی‌ترین اساطیر تاریخ جهان هستند و در بسیاری از آثار سینمایی و ادبی تأثیر داشته‌اند. این تأثیر البته مربوط به دوره قدیم نیست و هنوز هم هنرهای مختلف غربی تحت تأثیر این اساطیر بازخوانی و بازسازی می‌شوند. اما برای آشنایی با این اسطوره‌ها یکی از بهترین و مفصل‌ترین کتاب‌های مرجع، کتاب «فرهنگ اساطیر کلاسیک» (یونان و روم) است.
این کتاب با ترجمه رضا رضایی از سوی نشر «ماهی» چاپ شده. نویسندگانش هم در این زمینه سرشناس و صاحب‌رای هستند. به عنوان نمونه مایکل گرانت یکی از آن‌هاست. او در این کتاب به تفصیل به داستان‌های اساطیری پیرامون خدایان مانند آپولون، زئوس، آتنا و دیونوسوس، و انسان‌هایی مانند آشیل، اودیسه، جیسون، آئنیاس، رومولوس و رموس و تارکین پرداخته است.
مایکل گرانت انگلیسی، سکه‌شناس و نویسنده کتاب‌های متعددی درباره تاریخ باستان بود. او با تحصیلات عالی خود، صاحب کرسی‌های مختلف دانشگاهی در انگلستان و خاورمیانه بود. زود هم بازنشسته شد تا وقت خود را کاملاً به نوشتن اختصاص دهد. گرانت یک بار خود را به عنوان «یکی از معدود افراد آزاد در زمینه تاریخ باستان توصیف کرد: یک پدیده نادر».
کتابش هم شامل بیش از 1200 مدخل گسترده است که شخصیت‌های یونانی و رومی را پوشش می‌دهد. اطلاعات دقیق بیوگرافی، همراه با پیشینه تاریخی و جغرافیایی را نیز نویسنده در این اثر گردآوری کرده است. علاوه بر این، شجره‌نامه‌ای جامع از خانواده‌های مهم اساطیری و فهرست مفصلی از تمام نویسندگان یونانی و لاتینی که در متن به آنها اشاره شده است، در کتابش آورده.
فرهنگ اساطیر و داستان‌واره‌ها
بعضی از علاقه‌مندان به فرهنگ ایران ممکن است در مواجهه با شخصیت‌ها، روایت‌ها و مکان‌های قدیمی، ارتباط آن را با فرهنگ اساطیر ایرانی نشناسند. به همین دلیل شاید نتوانند به لایه‌های عمیق‌تری از درک موضوع دست پیدا کنند. بنابراین مطالعه آثاری در این باره پیشنهادی ضروری برای این گروه به نظر می‌رسد.
به همین منظور می‌توان به کتاب استاد یاحقی اشاره کرد. محمدجعفر یاحقی متولد ۱۳۲۶، پژوهشگر و نویسنده ایرانی، استاد زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه فردوسی مشهد، عضو پیوسته شورای فرهنگستان زبان و ادب فارسی و مدیر قطب علمی فردوسی‌‌شناسی و ادبیات خراسان در دانشگاه فردوسی مشهد است.
از آثار برجسته او در حوزه اسطوره‌ها هم می‌توان به «فرهنگ اساطیر و داستان‌واره‌ها در ادبیات فارسی» اشاره کرد. استاد یاحقی در این کتاب با تاکید بر مستندات و پژوهش‌ها نشان می‌دهد در پس استعاره‌ها و زیبایی‌های ظاهری ادبیات و فرهنگ فارسی، چه پشتوانه حیرت‌انگیزی از افکار و اندیشه‌های شگرف وجود دارد.
عناوین و موضوعات به کار رفته در این فرهنگ نیز ارتباط اسطوره‌های ایران باستان و اساطیر پس از آن را نشان می‌دهد. این کتاب در واقع به ما می‌گوید بدون آگاهی از ابعاد پررمز و راز و اشاره‌های کنایی، درک ابعاد مختلف هنر و فرهنگ ایرانی نیز امکان‌پذیر نخواهد بود.
جهت سهولت در استفاده از این فرهنگ، محمدجعفر یاحقی و تیم گردآورنده این اثر، تلفظ واژه‌های ضروری و نام لاتین اسامی خارجی را نیز ذکر کرده‌اند. همچنین کتاب موردنظر رهیافتی فوق‌العاده برای درک روایات نهفته و اصطلاحات ناشناخته در فرهنگ اساطیر ایرانی است.
افسانه‌ها و اسطوره‌ها
اسطوره‌ها در بسیاری از فرهنگ‌های سراسر دنیا، داستان خدایان و قهرمانان و وقایع بزرگ کیهانی است. آنها به ژرف‌ترین و اساسی‌ترین موضوعات، نظیر آفرینش جهان و نسل بشر، ماهیت خدایان و ارواح، سرگذشت ما پس از مرگ و چگونگی خاتمه یافتن دنیا می‌پردازد. این مباحث بسیار مهم را در اساطیر، با طرح داستان‌های جالب، شخصیت‌های زنده و پرشور و صحنه‌های به‌یادماندنی کاوش و بررسی می‌کنند.
این‌ها همه عمیق‌ترین عواطف ما را متأثر می‌کنند و به همین دلیل، همیشه قابل تأمل و خواندنی هستند. در آغاز، نسل‌های متوالی پیرامون آتش، اسطوره‌ها را در قالب حکایت و داستان نقل می‌کردند و هنوز هم در برخی جاها، اسطوره‌ها به‌صورت شفاهی منتقل می‌شوند. بعدها با اختراع خط، مردم نوشتن اسطوره‌ها را شروع کرده و آنها را با شیوه‌هایی جدید و تبدیل‌شان به نمایش، شعر یا رمان مطرح کردند.
در بین این اسطوره‌ها، گاهی موضوعات مشترکی وجود دارند و گاهی هم تفاوت‌هایی می‌بینیم. در واقع اشتراکات‌شان ما را به شگفتی وامی‌دارد و از تفاوت آنها درمی‌یابیم ملل مختلف هر کدام آغاز و فرجام‌شان را چگونه دیده‌اند. حالا فرض کنید تمام این‌ها در قالب کتابی مصور به شکلی نفیس چاپ شده باشند. م
قصودمان کتابی است که نشر «سایان» با عنوان «افسانه‌ها و اسطوره‌ها» در این زمینه منتشر کرده. در این کتاب، اساطیر ملل مختلف با تصاویر و طرح‌ها و عکس‌های مختلف مورد بررسی قرار گرفته. درباره هر کدام از اساطیر، توضیح کوتاهی هم داده شده تا مخاطب بتواند در کمترین زمان به مهم‌ترین اطلاعات پیرامون آنها دسترسی داشته باشد.
