خشم ترامپ از رزمایش چین

هفت صبح|  این روزها در حالی که جهان هنوز از تعرفه‌های تجاری دونالد ترامپ بهت‌زده است، رهبران بیش از ۲۰ کشور در نشست شورای سران سازمان همکاری شانگهای در شهر تیانجین چین گرد هم آمدند که بزرگ‌ترین گردهمایی تاریخی این گروه به شمار می‌آید که از نهم تا دوازدهم شهریور ادامه داشت.

شی جین‌پینگ، رهبر چین، با لبخند دیپلماتیک و معروفش، ولادیمیر پوتین از روسیه، نارندرا مودی از هند، مسعود پزشکیان از ایران و دیگر سران را میزبانی کرد. اما این فقط مقدمه‌ای بر نمایش قدرت بزرگ‌تر بود: رژه نظامی عظیم در میدان تیان‌آن‌من پکن به مناسبت هشتادمین سالگرد پیروزی بر ژاپن در جنگ جهانی دوم.

خشم ترامپ 

 در این رژه، پوتین و کیم جونگ اون، رهبر کره شمالی و مسعود پزشکیان  در کنار شی ایستادند و هزاران سرباز، موشک‌های هایپرسونیک و پهپادهای زیرآبی را تماشا کردند. این صحنه‌ها خشم ترامپ را برانگیخت. او در شبکه اجتماعی تروث سوشال نوشت: «سوال بزرگی که باید به آن پاسخ داده شود این است که آیا رئیس‌جمهور شی جین‌پینگ، از حجم عظیم حمایت و خونی که ایالات متحده آمریکا به چین اهدا کرد تا به این کشور در تضمین آزادی‌اش از یک مهاجم خارجی کمک کند، یاد خواهد کرد یا خیر.

بسیاری از آمریکایی‌ها در تلاش چین برای پیروزی و افتخار جان باختند. امیدوارم که آنها به حق مورد احترام و یادآوری شجاعت و فداکاری‌شان قرار گیرند! باشد که رئیس‌جمهور شی و مردم شگفت‌انگیز چین روز جشن بزرگ و ماندگاری داشته باشند. لطفا گرم‌ترین درودهای من را به ولادیمیر پوتین و کیم جونگ اون، در حالی که علیه ایالات متحده آمریکا توطئه می‌کنید، برسانید.» 

از حس خیانت تاریخی تا ترس از نظم جدید جهانی

این پیام ترامپ، که همزمان با رژه منتشر شد، نه تنها یک واکنش شخصی، بلکه نمادی از تنش‌های عمیق ژئوپلیتیک است. ترامپ، که سیاست «اول آمریکا» را دنبال می‌کند، جهان را یک بازی رقابتی می‌بیند که ایالات متحده باید در آن برنده مطلق باشد. اما نشست شانگهای و رژه پکن، دقیقا این تصویر را به چالش می‌کشد.

چین با دعوت از رهبرانی مانند پوتین و کیم، که هر دو از سوی آمریکا تحریم شده‌اند و حتی پزشکیان از ایران، نشان می‌دهد که می‌تواند یک نظم چندقطبی بسازد، جایی که آمریکا تنها قطب نیست. ترامپ این را «توطئه علیه آمریکا» می‌بیند، چون حمایت‌های تاریخی آمریکا از چین در جنگ جهانی دوم (مانند کمک‌های لندلیز و خون هزاران سرباز آمریکایی) را فراموش ‌شده می‌داند. او فکر می‌کند چین بدهکار آمریکا است، اما حالا پکن با این نمایش‌ها، خودش را به عنوان نجات‌دهنده جهان از «قلدری غربی»معرفی می‌کند.

   شانگهای، اتحادی که هژمونی آمریکا را تهدید می‌کند

سازمان همکاری شانگهای، که در سال ۲۰۰۱ توسط چین و روسیه تأسیس شد، امروزه شامل ۱۰ عضو کامل است: چین، روسیه، هند، پاکستان، ایران، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ازبکستان و بلاروس. این بلوک بیش از ۴۰ درصد جمعیت جهان و ۲۳ درصد اقتصاد جهانی را پوشش می‌دهد.

نشست تیانجین، که شعارش «روح شانگهای در عمل» بود، بر همکاری‌های اقتصادی، امنیتی و ضدتروریستی تمرکز داشت. شی جین‌پینگ در سخنرانی افتتاحیه، بر «همکاری هوش مصنوعی» و «اصلاح سیستم جهانی» تأکید کرد و به پرداخت ۲ میلیارد یوان (۲۸۰ میلیون دلار) کمک بلاعوض و ۱۰ میلیارد یوان وام به اعضا قول داد.

این در حالی است که ترامپ با تعرفه‌های ۵۰ درصدی بر هند و چین، روابط را تیره کرده است. مودی، که برای اولین بار پس از هفت سال به چین سفر کرد، با شی دیدار کرد و گفت: چین و هند شرکای یکدیگرند، نه رقیب. این دیدار، که با خنده‌های مشترک شی، پوتین و مودی همراه بود، برای ترامپ سیگنالی خطرناک است. هند، که آمریکا آن را به عنوان وزنه مقابل چین می‌دید، حالا به سمت پکن متمایل می‌شود.

 رژه پکن: نمایش اتحاد در برابر غرب

اما رژه نظامی ۳ سپتامبر، اوج نمایش بود. این رژه که بزرگ‌ترین از سال ۲۰۱۹ بود، هزاران سرباز، تانک‌ها، جت‌های جنگنده و موشک‌های DF- 61 (با برد جهانی) را به نمایش گذاشت. گفت: «انسانیت با انتخاب صلح یا جنگ روبه‌رو است.» رهبران دعوت‌شده شامل پوتین، کیم جونگ اون (که با قطار زرهی آمد و دخترش کیم جو-آ را همراه داشت) و پزشکیان بودند.

کیم، که از ۲۰۱۱ به ندرت سفر خارجی داشته، برای اولین بار با شی و پوتین در یک رویداد چندجانبه ظاهر شد. این «سه‌گانه»، که تحلیل‌گران غربی آن را «محور آشوب» می‌نامند، برای ترامپ کابوس است. روسیه و کره شمالی به اوکراین کمک نظامی می‌کنند و چین اقتصاد روسیه را نجات داده. ترامپ، که دو بار و بی هیچ نتیجه‌ای با کیم دیدار کرده، حالا او را در آغوش چین می‌بیند. 

چرا چین برای ترامپ  یک کابوس است؟

علت خشم ترامپ را ساده بگوییم: او جهان را به عنوان یک معامله‌گر می‌بیند. آمریکا در جنگ جهانی دوم به چین کمک کرد (بیش از ۱۰۰ هزار سرباز آمریکایی در اقیانوس آرام جنگیدند)، پس چین باید وفادار بماند. اما ترامپ با تعرفه‌ها (تا ۶۰ درصد بر کالاهای چینی) و تحریم‌ها، متحدان را از دست داد.

حالا چین با نشست شانگهای و رژه، خودش را معمار نظم جدید معرفی می‌کند – جایی که دلار آمریکا جایگاهی ندارد و کشورها به یوان روی می‌آورند. ترامپ در مصاحبه‌ای گفت: «چین به ما بیشتر از ما به آن نیاز دارد»، اما واقعیت این است که تجارت چین-روسیه به ۲۴۰ میلیارد دلار رسیده و هند نفت روسیه را با تخفیف می‌خرد. این توطئه برای ترامپ، یعنی از دست دادن هژمونی آمریکا. او که سیاست فشار حداکثری را دوست دارد، حالا می‌بیند که فشارهایش، کشورها را به سمت پکن می‌راند.

چندقطبی‌سازی جهان: چین چگونه بازی را تغییر می‌دهد؟

از منظر روابط بین‌الملل، این رویدادها نشان‌دهنده «چندقطبی‌شدن» جهان است. شانگهای، که ابتدا برای حل اختلافات مرزی بود، حالا به ابزاری برای مقابله با ناتو و گروه هفت تبدیل شده. چین با سرمایه‌گذاری میلیارد دلاری در کشورهای عضو نفوذ اقتصادی را بسط می‌دهد و در  رژه هم، با نمایش سلاح‌های جدید (مانند لیزرهای دفاع هوایی)، قدرت نظامی را اثبات می‌کند. ترامپ که در ماه ژوئن رژه نظامی برای ۲۵۰مین سال ارتش آمریکا برگزار کرد، حالا حس می‌کند پاسخی دریافت کرده است... اما تفاوت این است: برگزاری رژه نظامی ترامپ اعتراض‌های داخلی داشت، اما رژه شی، اتحاد جهانی را نشان داد.

 آینده‌ای نامعلوم: صلح یا جنگ در انتظار جهان؟

در نهایت، خشم ترامپ ریشه در ترس از «نظم پس از آمریکا» دارد. او که قول داده بود با «هنر معامله» جهان را اداره کند، حالا می‌بیند که شی با دیپلماسی و قدرت نظامی، معادلات را تغییر می‌دهد. این رویدادها نه تنها یک جشن تاریخی، بلکه هشداری به واشنگتن است: جهان دیگر تک‌قطبی نیست. ترامپ با پیامش، سعی کرد این را کم‌اهمیت جلوه دهد، اما تصاویر شی، پوتین و کیم در تیان‌آن‌من، داستانی متفاوت می‌گوید. ترامپ، با سیاست‌هایش، ناخواسته به شی کمک کرده تا ستاره‌اش بدرخشد.