احمد الشرع در آغوش نتانیاهو؟
سوریه؛ منطقه حائل جدید در معادلات ایران و اسرائیل
هفت صبح| سقوط دولت بشار اسد و ظهور دولت موقت به رهبری احمد الشرع (ابومحمد الجولانی) در سوریه، این کشور را به بازیگری کلیدی در معادلات ژئوپلیتیکی خاورمیانه تبدیل کرده است. جنگ ۱۲ روزه اسرائیل و آمریکا علیه ایران و چرخش سیاست خارجی دمشق به سمت غرب و کشورهای عربی خلیج‌فارس، سوریه را به منطقه‌ای حائل بین ایران و اسرائیل بدل کرده است.
این تحول که با حمایت آمریکا، ترکیه، عربستان و قطر همراه بوده، نه‌تنها نفوذ ایران در دمشق را به حداقل رسانده، بلکه معادلات منطقه‌ای را بازتعریف کرده است. مذاکرات مستقیم و غیرمستقیم بین سوریه و اسرائیل با نظارت آمریکا، نشان‌دهنده تلاش برای تثبیت این جایگاه جدید است. بااین‌حال، ایران همچنان اهرم‌هایی برای برهم زدن این معادله دارد.
سرهنگ ذخیره صهیونیست «ژاک نریه» در گفت‌وگو با شبکه ۱۲ اسرائیل اعلام کرده که سوریه به منطقه‌ای حائل بین ایران و اسرائیل تبدیل شده است. وی تأکید کرد که ماهیت خصمانه دولت موقت سوریه نسبت به تهران، بدون مداخله مستقیم اسرائیل، مرزهای این رژیم را از ایران دور کرده و اکنون عراق به‌عنوان خط مقدم تقابل با اسرائیل مطرح است.
این تحول، نتیجه چرخش راهبردی دمشق به سمت غرب و کشورهای عربی خلیج‌فارس است. نریه افزود که اسرائیل برای توافق امنیتی با دمشق، مذاکراتی با حضور «تزاخی هانگبی» و «مرهف ابوقصره» وزیر دفاع دولت موقت سوریه، در جریان دارد. این مذاکرات که بعضا در آذربایجان برگزار شده، بر ایجاد توافقنامه امنیتی و کاهش نفوذ ایران، حزب‌الله و گروه‌های فلسطینی تمرکز دارد.
در همین حال، کانال عبری i24 فاش کرد که «احمد الشرع» رئیس دولت موقت سوریه، اخیرا در جلساتی با مقامات اسرائیلی در آذربایجان شرکت کرده، اگرچه منابع سوری حضور مستقیم وی را تکذیب کردند. این جلسات با حضور «اسعد الشیبانی» وزیر خارجه سوریه و «احمد الدالاتی» هماهنگ‌کننده امنیتی و همچنین فرستاده ویژه بنیامین نتانیاهو برگزار شده است.
هدف، بحث درباره توافق امنیتی و احتمال افتتاح دفتر هماهنگی اسرائیل در دمشق بدون جایگاه دیپلماتیک است. انتخاب آذربایجان به‌عنوان محل مذاکرات، پیامی به ایران است که نشان‌دهنده تلاش اسرائیل و آمریکا برای محدود کردن نفوذ تهران در منطقه است. دیدار الشرع با الهام علی‌اف و امضای تفاهمنامه همکاری در بخش انرژی نیز جایگاه استراتژیک دمشق را تقویت کرده است.
اندیشکده استیمسون هم گزارش داده که پس از سقوط اسد، سوریه از متحد اصلی ایران به بازیگری همسو با غرب، ترکیه، عربستان و قطر تبدیل شده است. الشرع روابط با شورای همکاری خلیج‌فارس را در اولویت قرار داده و از حمایت مالی و دیپلماتیک این کشورها بهره‌مند شده است. عربستان و قطر با پرداخت حقوق کارکنان دولتی سوریه و سرمایه‌گذاری‌های کلان مانند قرارداد
۷ میلیارد دلاری با کنسرسیوم قطری، ترکیه‌ای و آمریکایی برای تولید برق، به تثبیت دولت الشرع کمک کرده‌اند. دونالد ترامپ نیز با لغو تحریم‌های آمریکا علیه سوریه و حذف برچسب تروریستی از تحریرالشام، مشروعیت بین‌المللی دولت الشرع را تقویت کرده است. دیدارهای الشرع با ترامپ و «توماس باراک» فرستاده ویژه آمریکا، نشان‌دهنده چرخش بی‌سابقه سیاست خارجی دمشق است.
در این میان، چرخش غرب‌گرایانه سوریه، تهدیدی جدی برای منافع ایران است. همچنین عادی‌سازی روابط با اسرائیل، ازجمله مذاکرات برای پیوستن به توافقات ابراهیم، با مخالفت گسترده افکار عمومی سوریه مواجه است که آن را خیانت به آرمان فلسطین می‌دانند. این موضوع، مشروعیت داخلی الشرع را به خطر می‌اندازد. توماس باراک تأکید کرده که الشرع باید با احتیاط گام بردارد تا از تحریک افکار عمومی جلوگیری کند.
نقش جدید سوریه به‌عنوان منطقه حائل، معادلات منطقه‌ای را تغییر داده اما شکنندگی‌های داخلی و تهدیدات ایران، ثبات این جایگاه را به چالش می‌کشد. حمایت مالی و دیپلماتیک عربستان، قطر و غرب، به الشرع امکان داده تا دولت خود را تثبیت کند اما وابستگی به این بازیگران، استقلال دمشق را محدود می‌کند.
مذاکرات با اسرائیل، درحالی‌که بلندی‌های جولان همچنان تحت اشغال است، می‌تواند تنش‌های داخلی را تشدید کند. ایران با بهره‌گیری از نارضایتی‌های عمومی و اهرم‌های نظامی، قادر است معادلات را به نفع خود تغییر دهد. موفقیت الشرع در حفظ تعادل بین مشروعیت داخلی و روابط خارجی، آینده این تحولات را تعیین خواهد کرد.
