همسایه‌ات را دریاب؛ کلید دیپلماسی نوین ایران
بازتعریف سیاست خارجی با تکیه بر همسایگان؛ مسیر تازه‌ای برای خروج از بن‌بست‌های ژئوپلیتیک و اقتصادی
هفت صبح| سال‌هاست که سیاست خارجی ایران، به‌ویژه در حوزه مذاکرات هسته‌ای، معطوف به تعامل با ایالات متحده و قدرت‌های غربی شده است. گرچه گفت‌وگو با آمریکا برای رفع تحریم‌ها و خروج از بن‌بست اقتصادی اهمیت دارد اما اتکای صرف به این مسیر، غفلت از یک واقعیت ژئوپلیتیک حیاتی است. ایران در قلب منطقه‌ای پرتنش اما پرظرفیت زندگی می‌کند. برای تثبیت جایگاه منطقه‌ای، توسعه اقتصادی پایدار و کاهش وابستگی به غرب، ایران ناگزیر است که سیاست تنش‌زدایی و توسعه روابط با همسایگان و قدرت‌های آسیایی را نیز به‌طور جدی در دستور کار قرار دهد.
در شرایطی که ساختار نظام بین‌الملل دستخوش تحولات شدید شده و نظم تک‌قطبی جای خود را به نظم چندقطبی داده است، ایران باید از یکجانبه‌گرایی در سیاست خارجی فاصله گرفته و با نگاهی عمل‌گرایانه، چندجانبه‌گرایی منطقه‌ای را در دستور کار قرار دهد. مذاکره با آمریکا، هرچند مهم اما فقط یک قطعه از پازل بزرگ سیاست خارجی است. تعامل سازنده با همسایگان و کشورهای پیرامونی، جایگاه ایران را در منطقه تثبیت می‌کند و مسیر توسعه اقتصادی، جذب سرمایه و ارتقای امنیت ملی را هموار می‌سازد. همسایگان ما، رقبای ما نیستند. در جهانی که قدرت از غرب به شرق در حال انتقال است، آنها کلید بازگشت ایران به مسیر رشد و شکوفایی‌اند.
پاکستان؛ دروازه‌ای به جنوب آسیا و پیوندی استراتژیک
روابط ایران و پاکستان، علیرغم مرزهای مشترک و اشتراکات فرهنگی، همواره دستخوش سوء‌تفاهم‌های امنیتی و فشارهای بین‌المللی بوده است. در سال‌های اخیر، افزایش ناامنی در مرزهای شرقی ایران و فعالیت گروه‌های افراطی، روابط دو کشور را به سردی کشانده است. با این حال، تقویت همکاری‌های اطلاعاتی و امنیتی با اسلام‌آباد، موجب تثبیت مرزها، توسعه مناطق مرزی و کنترل تروریسم می‌شود. همچنین پاکستان با جمعیتی بیش از ۲۲۰ میلیون نفر، بازاری بکر برای صادرات انرژی و محصولات ایرانی است که تاکنون مغفول مانده است.
عربستان سعودی؛ از رقابت منطقه‌ای تا فرصت‌های اقتصادی
تنش‌های سیاسی و رقابت‌های نیابتی در سوریه، یمن و لبنان، روابط تهران و ریاض را به‌شدت تیره کرده بود اما از سرگیری روابط دیپلماتیک در سال ۲۰۲۳ با میانجیگری چین، نقطه عطفی برای بازگشت عقلانیت به سیاست منطقه‌ای ایران بود. بهتر است عربستان به‌عنوان بزرگ‌ترین اقتصاد جهان عرب و بزرگ‌ترین صادرکننده نفت اوپک، به جای یک رقیب منطقه‌ای، شریک اقتصادی ایران در پروژه‌های انرژی، حمل‌ونقل و گردشگری مذهبی باشد. همکاری در بازار نفت نیز به تثبیت قیمت‌ها و کاهش فشار بر اقتصادهای نفتی منطقه منجر می‌شود.
کویت؛ کشور کوچک با نفوذ بزرگ
کویت با جمعیت کم و ذخایر عظیم گاز، نقشی مهم در میانجی‌گری‌های منطقه‌ای ایفا کرده است. این کشور بارها تلاش کرده است تا شکاف میان ایران و شورای همکاری خلیج فارس را کاهش دهد. نزدیکی به کویت، ضمن افزایش تعاملات اقتصادی و انرژی، بستری برای دیپلماسی چندجانبه و گفت‌وگوی منطقه‌ای فراهم می‌آورد. کویت از این ظرفیت برخوردار است که در پروژه‌های بازسازی عراق، حمل‌ونقل دریایی و صادرات گاز شریک راهبردی ایران باشد.
ترکیه؛ همسایه‌ای که با سرعت می‌دود
ترکیه با رشد اقتصادی بالا، زیرساخت‌های پیشرفته و عضویت در پیمان ناتو، همزمان یک رقیب و یک شریک بالقوه برای ایران محسوب می‌شود. همکاری‌های اقتصادی دو کشور در حوزه تجارت غیرنفتی، ترانزیت و انرژی، علیرغم نوسانات سیاسی، روندی مثبت داشته است. ایران از این قابلیت برخوردار است که با ترکیه در حوزه انرژی تجدیدپذیر، صادرات برق و همچنین اتصال ریلی و جاده‌ای به اروپا از طریق پروژه‌هایی چون کریدور جنوب-شمال همکاری کند. همچنین نزدیکی فرهنگی و مذهبی میان دو ملت، پایه‌ای برای دیپلماسی عمومی و همکاری‌های نرم‌افزاری است.
هند؛ فرصت‌های طلایی در سایه چین
در حالی‌که نگاه سیاست خارجی ایران به شرق بیشتر معطوف به چین شده، هند به‌عنوان یک ابرقدرت نوظهور اقتصادی، در سیاست خارجی تهران کم‌رنگ مانده است. با توجه به نقش مهم ایران در تأمین انرژی هند و اهمیت راهبردی بندر چابهار برای اتصال هند به افغانستان و آسیای مرکزی، تقویت روابط با دهلی نو، به‌طور همزمان اهداف ژئوپلیتیک، اقتصادی و امنیتی ایران را تأمین می‌کند. مشارکت در پروژه‌های زیرساختی، فناوری اطلاعات، داروسازی و کشاورزی، بخشی از ظرفیت‌های مغفول‌مانده این روابط است.
