ترامپ برای خالی‌ کردن غزه حریف حماس و آرمان فلسطین می‌شود؟

هفت صبح، محبوبه ولی| هدیه ویژه دونالد ترامپ در اولین دیدارش با بنیامین نتانیاهو تحقق یک رویا بود. او با طرح جنجالی کوچاندن فلسطینی‌ها از غزه به کشورهای دیگر و تبدیل آن به «تفرجگاه خاورمیانه»، همان‌قدر که نتانیاهو را خوشحال کرده، منطقه و به‌ویژه اعراب را در شوکی بزرگ فرو برده است.  بیشترین شوک به اردن و مصر وارد شده. ترامپ از آنها خواسته که ساکنان غزه را در سرزمین‌های خود بپذیرند و غزه را برای تبدیل‌شدن به منطقه‌ای شبیه به ریویرا خالی کنند. 

خاطره تلخ سپتامبر سیاه

اعراب منطقه، خاطره خوشایندی از کوچ فلسطینی‌ها ندارند. ژوئن 1967 وقتی اعراب به رهبری جمال عبدالناصر، شکستی تلخ در جنگ شش روزه با اسرائیل را پشت سر می‌گذاشتند، هزاران فلسطینی در حال فرار از سرزمین‌شان بودند. جمعیت فلسطینی‌های اردن چیزی حدود 650 هزار نفر بود. پس از جنگ شش روزه اما افزایشی ناگهانی پیدا کرد. 

اسرائیل اجازه بازگشت فلسطینی‌هایی که در جریان جنگ شش روزه پناهنده شده بودند را نمی‌داد و گروه‌های فلسطینی تبدیل به یک تهدید امنیتی برای اردن شدند.  در حالی که اردن از منازعه با اسرائیل پرهیز می‌کرد، چریک‌های فلسطینی در خاک اردن عملیات‌های خود علیه اسرائیل را سازماندهی می‌کردند.

تنش‌ها میان سازمان‌های فلسطینی و نیروهای نظامی اردن درگیری خونین در سپتامبر 1970 را رقم زد که به سپتامبر سیاه معروف شد. نهایتا نیروهای اردن موفق شدند کنترل اوضاع را به دست بگیرند. سازمان آزادی‌بخش فلسطین و دیگر گروه‌های فلسطینی نیز مجبور به ترک اردن و انتقال پایگاه‌های خود به لبنان شدند.

چنین تجربه‌هایی اعراب را سخت از طرح تازه ترامپ برای غزه آشفته کرده. گذشته از آن تسلیم شدن در برابر تصمیم ترامپ یعنی پشت کردن حکام عرب به آرمان فلسطین و به دنبال آن برانگیختن موجی از خشم در میان اعراب منطقه. از همین روست که ایمن صفدی، وزیر خارجه اردن طرح ترامپ را به منزله اعلان جنگ خوانده است. 

مصطفی بکری، از اعضای پارلمان مصر مدعی شده که ترامپ با عبدالفتاح السیسی پیشنهاد 250 میلیارد دلار پول در ازای موافقت با کوچ اجباری فلسطینی‌ها داده است.  مصر اما هم‌صدا با دیگر کشورهای عرب منطقه طرح ترامپ را رد کرده است. 

کوچ به سومالی و مراکش؟!

رسانه‌های عبری روز پنجشنبه گزارش دادند که واشنگتن انتقال سکنه غزه به سومالی و مراکش را بررسی می‌کند. کانال 12 اسرائیل در این باره نوشت که سومالی‌لند و پانتلند دو منطقه خودمختار در سومالی هستند که استقلال خود را اعلام کرده‌اند اما به صورت بین‌المللی به رسمیت شناخته نشده‌اند و هر دو منطقه مذکور، به همراه مراکش، به حمایت سیاسی آمریکا نیاز دارند.

در اظهاراتی دیگر، نیکی هیلی، نماینده سابق آمریکا در سازمان ملل و از چهره‌های نزدیک به دونالد ترامپ طی اظهاراتی از ایران نام برده و اشاره کرده فلسطینی‌ها باید به کشورهای حامی حماس مانند ترکیه، قطر و ایران بروند.علی‌رغم این تلاش‌ها روی نقشه، برای پیدا کردن سرزمین‌هایی به منظور کوچاندن فلسطینی‌ها از غزه، بسیاری تاکید می‌کنند که پیاده‌سازی چنین طرحی چندان ساده نخواهد بود. 

فرید زکریا، تحلیلگر سیاسی در این‌باره به سی‌ان‌ان گفته که فلسطینی‌ها چندین دوره جنگ و خشونت شدید از سوی اسرائیل را پشت سر گذاشته‌اند، چون می‌خواهند در سرزمین خودشان زندگی‌ کنند. او با اشاره به حضور حماس در غزه و مقاومت فلسطینی‌ها در برابر کوچ اجباری، اضافه کرده آمریکا برای تحقق چنین برنامه‌ای باید به غزه حمله کند، حماس را بیرون کند، عملیات‌های ضدشورش علیه شورش‌هایی که آنجا وجود دارد، انجام دهد و اردن و مصر را متقاعد کند که پناهندگان را بپذیرند.  زکریا به وعده ترامپ برای وارد نشدن به جنگ بزرگ را نیز یادآوری کرده و افزوده آخرین جنگی که ما در خاورمیانه شرکت کردیم، در نهایت بسیار طولانی‌تر و بسیار پیچیده‌تر شد و حدود دو تریلیون دلار هزینه داشت.

ترامپ چقدر جدی است؟

با نگاهی  به موانع متعدد برای خالی کردن غزه از فلسطینی‌ها و تبدیل کردنش به یک لاس‌وگاس خاورمیانه‌ای، عده‌ای معتقدند که نقشه ترامپ برای غزه با توجه به اینکه چندان عملی به نظر نمی‌رسد، ممکن است صرفا کارکرد یک اهرم فشار را داشته باشد تا به واسطه آن کشورهای عربی را وادار به پذیرش بدون قید و شرط عادی‌سازی روابط با اسرائیل بکند. 

از سوی دیگر اما تهدیدات وسیع ترامپ علیه پاناما، کانادا و گرینلند این احتمال را تقویت می‌کند که او درباره غزه نیز جدی است. به زعم بسیاری، تصمیم ترامپ چنان قطعی است که غزه در آینده‌ای نزدیک به ورژن تازه‌ای از دوبی، سنگاپور یا موناکو تبدیل خواهد شد. آنها معتقدند که از اعراب نیز همچنان که در جنگ اخیر حماس و اسرائیل صدایی درنیامد، کاری ساخته نخواهد بود و آنها مرعوب قدرت آمریکا، آنچنان که ترامپ نیز گفته تسلیم خواست او خواهند شد.

با این حال باید منتظر ماند و دید که آمریکا با وجود حماس و آرمان فلسطین، می‌تواند غزه را مستعمره خود و بعد هم پیشکش نیابتی‌اش در منطقه کند یا همچون طرح «معامله قرن» ترامپ در دوره پیشین مغلوب مخالفت‌های گسترده خواهد شد.