مسئله مبهم مهاجران قانونی و غیرقانونی

هفت صبح| ‌مسئله مهاجران افغانستانی در سال‌های پس از سقوط دولت جمهوری و به دست گرفتن قدرت از سوی طالبان، تبدیل به موضوع داغی برای ایران و پاکستان، به‌عنوان دو کشوری که بیشترین مرز را با افغانستان دارند، شده است. تعداد دقیق مهاجران قانونی و غیرقانونی افغانستانی در ایران، چندان روشن نیست. بهمن‌ماه سال قبل، آژانس پناهندگان سازمان ملل متحد گزارش داد که تعداد پناهندگان افغانستانی در ایران پس از به قدرت رسیدن طالبان به 3/41میلیون نفر رسیده است اما برخی از مقامات داخلی، تعداد مهاجران را بیش از 5میلیون نفر می‌دانند.

به‌نظر می‌رسد که تعداد 3میلیون و 400هزار نفری مهاجران، آن تعدادی باشد که به‌عنوان اتباع قانونی در ایران حضور دارند یا دست‌کم سازمان‌های بین‌المللی مرتبط با پناهندگان، نام آنها را در فهرست پناهجویان افغان در ایران به ثبت رسانده‌اند. در ایران سرشماری مهاجران افغانستانی براساس قومیت صورت نمی‌گیرد اما طبق صحبت‌هایی که معاون اداره کل اتباع خارجه در سال ۹۶ داشته است، گفته شده که ۷۰درصد اتباع خارجه که در ایران زندگی می‌کنند، شیعه‌مذهب و مابقی اهل سنت هستند.

یعنی تا پیش از سقوط دولت جمهوری، اکثریت اتباع را هزاره‌ها تشکیل می‌داده‌اند. سازمان ملل در همان سال آمار تقریبا مشابهی را ارائه کرد. دیگر اقوام افغانستانی ساکن در ایران را می‌توان اقوام تاجیک، پشتون و اُزبک دانست. به‌نظر می‌رسد این مسئله با وضعیت تاز‌ه‌ در این کشور دستخوش تغییراتی شده باشد.

اما از آنجایی که آمار رسمی در این مورد وجود ندارد، نمی‌توان مشاهدات شخصی را معیار حضور یا عدم‌حضور قومیت‌های خاص در ایران قرار داد. از طرف دیگر تا دهه 90 شمسی اغلب افغانستا‌نی‌هایی که به ایران مهاجرت می‌کردند، به همراه خانواده‌های خود می‌آمدند اما ظاهرا بعد از تسلط طالبان بر افغانستان، بر تعداد مردان مهاجر اضافه شده است.

مسئله مهاجران افغانستانی در مناظره‌ها و گفت‌وگوهای انتخاباتی هم نقش ایفا کرد. اولین کاندیدایی که بحث حضور مهاجران در ایران را وارد مباحث انتخاباتی کرد، محمدباقر قالیباف بود. او در یکی از توئیت‌های اولیه خود، بعد از اعلام کاندیداتوری برای ریاست‌جمهوری نوشت‌: «چاره‌جویی قاطعانه برای حل مسئله چندبعدی اتباع بیگانه غیرمجاز، از دغدغه‌های مهم مردم است. بی‌عملی در این خصوص به ابعاد امنیتی، اقتصادی و اجتماعی آن دامن می‌زند.»

قالیباف در گفت‌وگویی تلویزیونی به مسئله انسداد مرزهای شرقی کشور پرداخت و گفت، تصمیم دارد در صورت رئیس‌جمهورشدن، انسداد کامل این مرزها را در برنامه خود بگنجاند. مسعود پزشکیان نیز اظهار داشت: «دولت من ان‌شاءالله، سه اقدام هم‌زمان را در رابطه با مهاجرین افغانستانی پیش می‌برد؛ انسداد کامل مرز‌ها و جلوگیری از مهاجرت بیشتر که مسئولیت محوری با وزارت کشور خواهد بود؛

ساماندهی مهاجرین موجود، نباید انکار کرد که تعداد زیادی از برادران افغان نقش موثری در اقتصاد ایران دارند یا در جنگ تحمیلی و ...، فداکاری کرده‌اند، ولی حضور آنها در ایران باید ساماندهی‌شده و با‌انضباط باشد‌ (وظیفه وزارت کشور و وزارت اطلاعات)؛ مذاکره با کشور‌های اروپایی برای پذیرش بخشی از مهاجرین (‌یا حداقل تقبل هزینه‌های حضور آنها در ایران). غرب باید مسئولیت آنچه در افغانستان انجام داده و منجر به مهاجرت میلیون‌ها افغانستانی شده است، بپذیرد. دلیلی ندارد مردم ایران هزینه سیاست‌های غلط دیگران را بپردازند.»