صاعقه‌ای به طول ۸۲۹ کیلومتر؛ رکورد طولانی‌ترین رعدوبرق جهان شکسته شد

در یک عصر پاییزی، آسمان تگزاس با نوری تند و تیز روشن شد. اما این صاعقه یا تندر از کیلومترها دورتر آغاز شده بود. تندر معمولاً چند لحظه بیشتر دوام نمی‌آورند، اما این تندر خاص در قالب یک «مگا‌فلش» (megaflash) ظاهر شده بود؛ پدیده‌ای که در عرض هفت ثانیه، از شرق تگزاس عبور کرد و آسمان اوکلاهما، آرکانزاس و کانزاس را روشن کرد و تا حومهٔ کانزاس‌سیتی در میسوری پیش رفت.

آن زمان، این صاعقه آن‌قدر طولانی بود که هیچ ابزار زمینی‌ای نتوانست آن را کامل ثبت کند. حالا، سال‌ها بعد، دانشمندان با کمک داده‌های ماهواره‌ای و الگوریتم‌های جدید، توانسته‌اند برای اولین‌بار مسیر کامل این صاعقه را بازسازی کنند. نتیجه، شگفت‌انگیز است: رکوردی جدید با طول ۵۱۵ مایل، یا به‌عبارتی ۸۲۹ کیلومتر. صاعقه‌ای که مرز ایالت‌ها را پشت‌سر گذاشت، حالا ذهن ما را از نو به چالش می‌کشد.

تندری که پنج ایالت را درنوردید؛ پشت‌پردهٔ ثبت یک رکورد جهانی

در سال ۲۰۱۷، طوفانی در بخش مرکزی ایالات متحده شکل گرفت؛ طوفانی آنقدرها جدی و خبرساز نشد، اما در دل آن، تندری رخ داد که حالا تبدیل به یکی از شگفت‌انگیزترین پدیده‌های جوی ثبت‌شده در تاریخ شده است. این صاعقه که حالا به نام «مگا‌فلش» شناخته می‌شود، طولی برابر با ۵۱۵ مایل داشت و از آسمان پنج ایالت عبور کرد: از شرق تگزاس شروع شد، مسیرش را از اوکلاهما، آرکانزاس و کانزاس ادامه داد و سرانجام به نزدیکی کانزاس‌سیتی در میسوری رسید.

در آن زمان، هیچ حسگر زمینی‌ای قادر نبود این پدیده را به‌طور کامل و دقیق ثبت کند. صاعقه، خیلی بزرگ‌تر از میدان دید یا برد ابزارهای معمول هواشناسی بود. اما حالا، با استفاده از داده‌های دقیق و پیوستهٔ ماهوارهٔ GOES-16 که متعلق به سازمان ملی اقیانوسی و جوی آمریکاست (NOAA)، پژوهشگران موفق شدند تصویر روشنی از آنچه رخ داده بود، به‌دست آورند. داده‌ها توسط یک الگوریتم پیشرفته تجزیه و تحلیل شدند و در میان میلیون‌ها درخشش نوری ثبت‌شده، رشته‌ی دقیقی که به این صاعقهٔ خاص مربوط بود، استخراج شد.

این پژوهش در آخرین شماره نشریهٔ «Bulletin of the American Meteorological Society» منتشر شده . به گفتهٔ پروفسور رَندال سِروِنی (Randall Cerveny)، استاد جغرافیای دانشگاه ایالتی آریزونا و نویسنده اصلی مقاله، این دستاورد تنها یک رکوردشکنی ساده نیست، بلکه پنجره‌ای تازه به سوی شناخت بیشتر از رفتارهای پنهان در طوفان‌های شدید باز می‌کند. او تأکید می‌کند که احتمال دارد صاعقه‌هایی با ابعاد حتی بزرگ‌تر نیز در طبیعت رخ داده باشند، اما ابزارهای ما تاکنون توان ردیابی‌شان را نداشته‌اند.

صاعقه چگونه این‌قدر دور می‌زند؟ آنچه در دل ابرهای طوفانی می‌گذرد

رعدوبرق در ذهن بیشتر مردم، پدیده‌ای آنی و نقطه‌ای است. انگار که فقط از یک‌جا آغاز می‌شود و به یک‌جا ختم می‌شود. اما واقعیت، پیچیده‌تر و گسترده‌تر است. در دل یک ابر طوفانی، بارهای الکتریکی می‌توانند در لایه‌های مختلفی از ابر جمع شوند. وقتی چگالی الکترون‌ها در یک بخش خاص از ابر بالا می‌رود، مسیرهای یونیزه (ionized paths) در جو ایجاد می‌شوند که می‌توانند جریان الکترون‌ها را از بخش‌های منفی به مثبت هدایت کنند.

در مناطقی مثل دشت‌های مرکزی آمریکا، که طوفان‌های با مقیاس بزرگ و سیستم‌های ابری گسترده در آن زیاد اتفاق می‌افتند، ساختار درونی ابرها می‌تواند باعث تولید صاعقه‌هایی شود که نه به‌صورت نقطه‌ای، بلکه به‌صورت افقی و بسیار بلند امتداد پیدا می‌کنند. به این دسته از صاعقه‌ها، اصطلاح «مگا‌فلش» داده شده است. پدیده‌ای که گاهی تا ۱۰۰ کیلومتر یا بیشتر هم کشیده می‌شود، حالا رکوردی جدید با بیش از ۸۰۰ کیلومتر از خود به جا گذاشته است.

این طول خارق‌العاده تنها به‌خاطر بارهای الکتریکی شدید نیست؛ بلکه ترکیب پیچیده‌ای از دما، رطوبت، پایداری لایه‌های جَوی، و هم‌پوشانی دینامیک‌های درونی ابرها، نقش اساسی دارند. هنوز به‌طور کامل مشخص نیست چه چیزی دقیقاً باعث آغاز این‌گونه صاعقه‌های طولانی می‌شود، اما این حقیقت که ما حالا قادر به دیدن‌شان هستیم، دروازه‌ای به دانش تازه درباره رفتارهای پنهان جو باز کرده است.

هشداری جدی برای مردمی که طوفان را از دور می‌بینند

یکی از پیام‌های مهم این پژوهش، به‌ویژه برای مردم عادی، نه درباره علم، بلکه درباره ایمنی است. همهٔ ما با صاعقه‌ای که از دل آسمان تقریباً صاف و بدون هشدار بیرون می‌زند، آشنا هستیم. اما حالا، کارشناسان به مفهومی تازه رسیده‌اند. صاعقه‌ای که ده‌ها و صدها کیلومتر آن سوتر ممکن است برسد.

این مفهوم به صاعقه‌ای اشاره دارد که در دل سیستم‌های طوفانی گسترده، از کانون اصلی طوفان صدها کیلومتر فاصله گرفته، اما هنوز به لحاظ الکتریکی به آن متصل است. به‌عبارت دیگر، ممکن است شما زیر آسمانی نیمه‌ابری باشید و تصور کنید از منطقه خطر دور شده‌اید، اما ناگهان تندر از راه برسد – آن هم از صدها کیلومتر آن‌سوتر.

والت لایِنز (Walt Lyons)، یکی از همکاران نویسندهٔ این تحقیق و رئیس مؤسسه FMA Research، هشدار می‌دهد که نباید صرفاً با نگاه به آسمان درباره ایمنی تصمیم گرفت. او می‌گوید: «اگر داده‌های دقیق نشان می‌دهند که در شعاع ۱۰ کیلومتری شما صاعقه ثبت شده، باید بلافاصله به یک ساختمان امن یا وسیله نقلیه پناه ببرید. این فاصله ایمن نیست، چون صاعقه ممکن است در چند ثانیه، مسیرهای بسیار دورتری را طی کند.»

منبع: یک پزشک