سرمایه‌گذار قدیمی استارتاپ‌ها در ایستگاه آخر | ماجرای حمله به سرآوا
خروج بزرگ‌ترین شرکت سرمایه‌گذاری که استارتاپ‌های ایرانی را زیر و رو کرد
هفت صبح| سرآوا پله‌پله در حال خالی کردن میدان است. روز یکشنبه زمزمه‌هایی درباره خروج سرمایه‌گذار قدیمی استارتاپ‌های ایرانی منتشر شد. سرآوا 36 درصد از سهام شرکت ایوند را از 9 سال پیش در اختیار داشتند که حالا با مصالحه و بدون پرداخت وجهی از سهامداری این شرکت خارج شدند.
حمیدرضا احمدی، بنیانگذار ایوند درباره علت این اتفاق به روزنامه «هفت صبح» می‌گوید: «سرآوا در پی این است که همه فعالیت‌های خود را متوقف کند. از سال 1391 ماموریتی داشت تا به شرکت‌های مهم استارتاپی کمک کند. می‌توانست با این پول خود طلا و مسکن بخرد اما به جایش موج استارتاپی راه انداخت. در سال‌های اخیر فعالیت جدیدی نداشت و از سهام شرکت‌های بزرگ خارج شد. تصور من بر این است که قصد دارند شرکت خود را تعطیل کنند.»
سرآوا خود را اینطور معرفی می‌کند: «اولین و بزرگ‌ترین شرکت سرمایه‌گذاری جسورانه ایرانی». تعریفی که بزرگنمایی ندارد و کاملا منطبق بر واقعیت است. آنها سال ۱۳۹۱ در «دیجی‌کالا» و کمی بعد در «کافه بازار» سرمایه‌گذاری کردند و همزمان در یک فروشگاه اینترنتی مطرح و یک فروشگاه اپلیکیشن مهم برای گوشی‌های اندروید سهامدار شدند. در سال ۱۳۹۲، «دیوار» شروع به فعالیت کرد. پلتفرمی برای نیازمندی‌های آنلاین که مهم‌ترین ویژه‌نامه نیازمندی‌های کشور یعنی نیازمندی‌های روزنامه همشهری که برخی اوقات حجم آن تا ۲۰۰ صفحه می‌رسید را در مدت کوتاهی عملا از دور رقابت خارج کرد.
یک سال بعد که تازه دوران حسن روحانی هم آغاز شده بود، سرآوا اولین سرمایه خارجی خود را به مبلغ ۱۰ میلیون دلار در ازای انتقال کمتر از ۱۰ درصد از سهام خود به شرکت سوئدی پامگرنت، جذب کرد و مدعی شد که پس از این سرمایه‌گذاری ارزشش به ۱۰۰ میلیون دلار رسیده است. حساسیت‌ها روی سرآوا کم م بعد از این سرمایه‌گذاری خارجی آغاز شد. سرآوا اما از پا ننشست و در دی‌ماه ۱۳۹۴، ۲۰۰ میلیون دلار سرمایه خارجی دیگر هم جذب کرد و ارزش خود را به ۴۶۵ میلیون دلار رساند. حالا ۴۵ درصد از سرمایه سرآوا خارجی و ۵۵ درصد ایرانی بود.
یک سال بعد، سرآوا روی فیدیبو به عنوان یکی از دو کتابخوان الکترونیکی کشور نیز سرمایه‌گذاری کرد و در پاییز ۱۳۹۶ یک محیط کار اشتراکی معروف به نام کارخانه نوآوری آزادی را هم افتتاح کرد و ظاهرا هیچ چیز جلودار آن نبود تا اینکه ناگهان خبر آمد «عماد شرقی» معاون بین‌الملل این هولدینگ هنگام خروج از ایران دستگیر شده است. شرقی تا سال 1402 در ایران زندانی بود و در معامله ۵ زندانی آمریکایی در برابر ۶ میلیارد دلار پول بلوکه شده ایران در کره جنوبی، آزاد شد.
سرآوا ارتباط خود با پرونده این فرد را تکذیب کرد و به سرمایه‌گذاری‌های خود ادامه داد و در میانه آذر ۱۳۹۶ با ۹۰ میلیارد تومان هولدینگ توشا را خرید. مالک دو برند مهم در حوزه سفر و اقامت در ایران. «علی بابا» و «جاباما». روند سرمایه‌گذاری‌های سرآوا با سرمایه‌گذاری در «الوپیک» هم ادامه پیدا کرد.
حال سرآوا خوب نبود؟
از آن به بعد تقریبا معلوم بود که حال سرآوا خوب نیست. ترامپ از برجام خارج شده بود و تحریم سرمایه‌گذاری خارجی را متوقف کرده بود. تیر ۹۸ خبر آمد که سرآوا تخفیفان، سایت ارایه تخفیف خرید کالا و خدمات را با نت‌برگ از هولدینگ ایرانیان ادغام می‌کند و همین اتفاق برای چیلوری و ریحون هم خواهد افتاد که هر دو در زمینه توزیع غذا فعال بودند. کمی بعد اما خبر آمد که سعید رحمانی، موسس سرآوا به دلیل فشارهایی حدود سه ماه است از ایران خارج شده و به ایران بازنگشته است و به همین دلیل روند ادغام‌ها هم در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.
ماجرای حمله به سرآوا
پیوست که این خبر را منتشر کرد گفته بود: «در چند سال گذشته خبرهای مختلفی در مورد برخورد با این شرکت شنیده شده است. برای نمونه اردیبهشت سال گذشته (۱۳۹۷) یکی از معاونان سعید رحمانی اعلام کرده بود که گروهی با حمله شبانه به این شرکت دست به تخریب دفتر سرآوا زده‌اند. همچنین پیش از این خبر هم اعلام شده بود که دفتر سرآوا توسط نهادی پلمب و مدارک شرکت توسط نیروهای امنیتی از این شرکت خارج شده است هرچند که سرآوا در همان زمان این خبرها را تکذیب کرد.»
پنج سال بعد از آن روز و در شرایطی که کمتر خبری از سرآوا می‌شنیدیم حالا تقریبا هیچ چیز از سرمایه‌گذاری‌های سرآوا باقی نمانده است. با توقف فعالیت نقشه آنلاین بلد و خروج سرآوا از بازار و دیوار، دیگر سرآوا هیچ نقشی در گروه هزاردستان که مالک این برندها بود ندارد. سرآوا به طور کلی سهم خود در دیجی کالا (من جمله سهام در فیدیبو) را به همراه اول فروخته، «الوپیک» در تپسی ادغام شده و توسط گلرنگ خریداری شده است.
چیلوری منحل شده است، سرآوا از «نوار» که یک اپلیکیشن شنیداری بوده خارج شده و سهام را به بنیانگذارانش داده است. آخرین چیزی که از سرآوا باقی مانده شرکتی به نام «هم‌آوا» است که کارخانه نوآوری آزادی (البته، نه ملک آن را) در اختیار دارد. از آن غول ابتدای دهه ۹۰ چیزی باقی نمانده است.
تحریم و البته بی‌اعتمادی در داخل به خصوص به سرمایه خارجی، در کنار اشتباهاتی که برخی می‌گویند سرآوا انجام داده است مثل اغراق در اعداد و ارقامی که به سرمایه‌گذاری‌های خود و ارزش آن در فضای استارتاپی صورت می‌داد. به هر حال، قصه غم‌انگیزی بود. داستان یک کودک تقریبا ۱۲ ساله که کارهای بزرگی در ایران کرده بود ولی نشد که بزرگ‌تر شود.