بالا رفتن نرخ کرایه تاکسی‌های اینترنتی
افزایش غیرمتعارف قیمت‌ها باعث ریزش سفرها می‌شود؟
روزنامه هفت صبح| مدتی است که موضوع نرخ کرایه تاکسی‌های اینترنتی به یکی از موضوعات موردتوجه قانون‌گذاران دولتی تبدیل شده است. گلایه‌های کاربران این پلتفرم‌ها از افزایش غیرمتعارف قیمت‌ها در ماههای گذشته هم مزید بر علت شده تا این موضوع بیش از پیش در اکوسیستم نوآوری کشور مورد توجه قرار بگیرد. اسنپ و تپسی اما تاکید دارند که آن‌ها صرفا پلتفرم‌هایی هستند که کار جابه‌جایی مسافر را تسهیل می‌کنند و قیمت‌های آن‌ها تابع واقعیت‌های بازار است.
دستوری شدن قیمت‌ها اما راه‌حلی است که گویا برخی از قانون‌گذاران دولتی بر آن مصر شده‌اند. پلتفرم‌ها اما تاکید دارند که این راه‌حل می‌تواند منجر به از دست رفتن مزیت پلتفرمی آن‌ها و کم شدن جذابیت‌شان برای رانندگان و درنتیجه ریزش سفرهای آن‌ها شود.
ورود بازیگران جدید کمکی می‌کند؟
بسیاری اعتقاد دارند که غیر رقابتی بودن این بازار یکی از دلایل قیمت‌های غیررقابتی است. قیمت‌هایی که در صورت وجود بازیگران متعدد در این بازار به زعم آن‌ها می‌تواند شکسته شود. ادعایی که البته بیشتر در بخش دولتی و بازار سنتی حمل و نقل مسافر شهری خریدار دارد.
مشخص نیست چطور می‌شود با وجود رقبای بیشتر در بازاری که تقریبا به مرحله اشباع رسیده و اگرچه بازار بسیار بزرگ و چندهزار میلیاردتومانی در سال دارد می‌توان قیمت‌ها را برای کاربران ارزان‌تر کرد، مسئله اساسی‌تر این است که بازاری که بازیگران آن به این حد از تسلط بر آن رسیده‌اند؛ عملا ورود یک بازیگر جدید نیازمند سرمایه‌گذاری میلیارددلاری است که در اکوسیستم بسته استارتاپی ایران فعلا شانسی برای رسیدن به آن وجود ندارد.
از طرف دیگر تجربه شکست‌خورده‌ای مانند کارپینو که با حمایت دولتی‌ها و شهرداری راه افتاد هم گواه دیگری است بر اینکه مداخله دستوری این‌بار در بخش قیمت‌گذاری می‌تواند نتایج شکست‌خورده دیگری را به بار بیاورد.
اگرچه که هیچ‌کدام این ادله‌ها به این معنا نمی‌تواند باشد که پلتفرم‌های اینترنتی این بازار نیازمند شفافیت بیشتر در الگوریتم‌های قیمت‌گذاری خود هستند. قیمت‌هایی که در ماههای اخیر افزایش محسوسی داشته و در برخی ساعت‌های روز به شکلی عجیب بالا می‌رود.
گلایه مدیرعامل اسنپ از تهییج کاربران
در تازه‌ترین واکنش‌ها به این موضوع مدیرعامل اسنپ گفته تاکسی‌های اینترنتی با سهم اندک خود نمی‌توانند تعیین‌کننده قیمت باشند. محمد خلج در گفت‌وگویی با خبرآنلاین تاکید کرده است: «نهادهای موافق دستوری کردن نرخ تاکسی‌های اینترنتی تاکنون این موضوع را بدون ارائه مدل و راهکار پیشنهادی پیش برده‌اند و تنها با به کار بردن کلیدواژه‌هایی که می‌تواند تهییج‌کننده احساسات باشد سعی در بر هم زدن مدل فعلی کسب‌وکاری تاکسی‌های اینترنتی دارند.
موافقان دستوری کردن قیمت تاکسی‌های اینترنتی با کمترین شناخت از تکنولوژی هوش مصنوعی و قیمت‌گذاری هوشمند برخلاف شعار دستیابی به شهر هوشمند در پی بازگشت به عقب و تکرار مدل‌های شکست‌خورده در سیستم آفلاین هستند. چنین تصمیماتی با لایحه قانون برنامه هفتم توسعه جمهوری اسلامی مغایرت دارد و باعث تضعیف اکوسیستم اقتصاد دیجیتال و عدم دستیابی به هدف ۱۵ درصدی برنامه هفتم می‌شود.»
خلج در پاسخ به نقدی که درخصوص نامتناسب بودن قیمت تاکسی‌های آنلاین و اعتراض شهروندان وجود دارد هم گفته است: «سوال اساسی این است که قیمت تاکسی‌های اینترنتی با قیمت در کدام بخش قیاس می‌شود و بر چه اساس ادعا می‌شود که قیمت‌ها در این سیستم متناسب نیست. اگر بپذیریم که تاکسی‌های اینترنتی رابط کاربری هستند مقایسه ما با بازاری که با آن سنخیتی نداریم چقدر درست است؟
اگر هم ما را به عنوان بخشی از سیستم حملونقل بپذیریم باز ترکیبی از بخش آنلاین و آفلاین محسوب می‌شویم که حدود ۵ تا ۱۰ درصد سفرهای درون‌شهری را بر عهده داریم. سهم بازار اندک تاکسی‌های اینترنتی از کل صنعت حملونقل کشور نشانگر آن است که این بخش نمی‌تواند تعیین‌کننده قیمت در بازار باشد. در حال حاضر، قیمت در تاکسی‌های اینترنتی تابع قیمت بازار بر اساس میزان عرضه و تقاضاست.»
نگرانی از ورود تنظیم‌گرها به حوزه رقابت با خصوصی‌ها
مدیرعامل اسنپ تاکسی‌های اینترنتی را شرکت‌های تکنولوژی‌محوری می‌داند که خدماتی را در حوزه حملونقل ارائه می‌دهند. به گفته او این شرکت‌ها در تمامی مراحل مختلف یک سفر دخیل هستند. قبل از شکل‌گیری سفر، گزینش و تایید صلاحیت کاربر راننده و اصالت خودرو را برعهده دارند.
حین سفر، با سیستمی هوشمند بر اساس مدت‌زمان سفر، میزان ترافیک، مسافت و عرضه و تقاضا نرخ‌گذاری متناسب با شرایط آن سفر به طور اختصاصی انجام می‌شود. بعد از سفر نیز وظیفه پشتیبانی و پیگیری و حفاظت از داده‌های ترافیکی را بر عهده دارند. دقت داشته باشیم که برخلاف مچ‌میکرها که کسب درآمدشان از طریق دریافت حق اشتراک صورت می‌گیرد، منشا درآمدی تاکسی‌های اینترنتی از سفرهایی است که از صفر تا صد آن بر بستر این پلتفرم‌ها انجام می‌شود.
از این رو خلج تاکید کرده توسعه و گسترش هر بازار در گرو حضور بازیگران متعدد و بهبود بهره‌وری است و این مهم به دو پیش‌فرض اساسی نیاز دارد: عدم ورود بخش دولتی و عدم تنظیم‌گری توسط رقبا. «باید بپذیریم هرگونه ورود به بازار، بدون در نظر گرفتن این دو پیش‌فرض نتایج عکس به همراه خواهد داشت و ورود شهرداری به موضوعات تاکسی‌های اینترنتی اگر به طور توأمان از نوع رقابت و تنظیم‌گری باشد دقیقا مصداق نقض این پیش‌فرض‌ها خواهد بود.»
