نقش خودروهای‌ فرسوده در مرگ خاموش شهر

هفت صبح| ‌ چالش‌های جایگزینی این قاتلان بی‌صدا چیست؟ آلودگی هوا یکی از بزرگ‌ترین بحران‌های زیست‌محیطی در تهران است که نه‌تنها کیفیت زندگی شهروندان را کاهش داده، بلکه به تهدیدی جدی برای سلامت عمومی تبدیل شده است. یکی از مهم‌ترین عوامل مؤثر در این آلودگی، خودروهای فرسوده هستند؛ وسایل نقلیه‌ای که هر روز به جای حمل‌ونقل، سموم مهلکی را به ریه‌های شهر تزریق می‌کنند.

 خودروهای فرسوده؛ قاتلان خیابانی

طبق گزارش‌های سازمان محیط زیست، تهران روزانه با ورود حدود ۲۵۰۰ تن آلاینده‌ به جو روبه‌رو است. از این مقدار، سهم خودروهای فرسوده حدود ۳۰ درصد برآورد می‌شود. این خودروها به دلیل مصرف بالای سوخت، فناوری‌های قدیمی و عدم برخورداری از استانداردهای آلایندگی، چندین برابر خودروهای جدید آلودگی تولید می‌کنند. به طور مثال، یک خودروی فرسوده می‌تواند تا ۱۰ برابر یک خودروی استاندارد جدید آلاینده تولید کند.

در حال حاضر بیش از ۲ میلیون خودروی فرسوده در کل کشور وجود دارد که حدود ۵۰۰ هزار دستگاه از آن‌ها در تهران تردد می‌کنند. این خودروها عامل اصلی انتشار گازهای مضر مانند دی‌اکسیدکربن (CO2)، دی‌اکسیدنیتروژن (NO2) و ذرات معلق هستند که مستقیماً بر سیستم تنفسی و قلبی-عروقی انسان‌ها تأثیر می‌گذارند.

 چرا خودروهای فرسوده همچنان در خیابان‌ها هستند؟

با وجود نقش پررنگ خودروهای فرسوده در آلودگی هوا، چرا این وسایل نقلیه هنوز به راحتی در شهر تردد می‌کنند؟ دلایل متعددی برای این وضعیت وجود دارد که به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم:

 هزینه‌های سنگین جایگزینی: بسیاری از مالکان خودروهای فرسوده توان مالی برای خرید خودروهای جدید را ندارند. قیمت بالای خودرو در بازار و عدم ارائه تسهیلات کافی از سوی دولت، این روند را کند کرده است.

 کمبود سیاست‌های تشویقی: برنامه‌های اسقاط خودروهای فرسوده سال‌هاست با مشکلاتی نظیر کمبود بودجه و نبود انگیزه کافی برای مالکان مواجه است. وعده‌های تسهیلاتی مانند وام یا خودروهای جایگزین نیز به دلیل پیچیدگی‌های اداری و تأخیرهای طولانی، ناکارآمد باقی مانده‌اند.

 ضعف در نظارت و اجرای قوانین: قوانین محدودکننده تردد خودروهای فرسوده به طور کامل اجرا نمی‌شوند. همچنین نبود زیرساخت‌های کافی برای معاینه فنی دقیق، به تداوم این معضل دامن زده است.

پیامدهای آلودگی هوا؛ هزینه‌ای که همه می‌پردازند

آلودگی هوای ناشی از خودروهای فرسوده، پیامدهای گسترده‌ای برای شهروندان تهرانی دارد. براساس آمارهای وزارت بهداشت، آلودگی هوا سالانه جان بیش از ۴۰۰۰ نفر را در تهران می‌گیرد. بیماری‌های تنفسی، آسم، سکته‌های قلبی و سرطان‌های ریوی از جمله عوارضی هستند که این پدیده به همراه دارد.علاوه بر این، هزینه‌های اقتصادی نیز سرسام‌آور است. تخمین زده می‌شود که آلودگی هوا حدود ۸ درصد از تولید ناخالص داخلی (GDP) کشور را به دلیل هزینه‌های درمانی و کاهش بهره‌وری نیروی کار، هدر می‌دهد.

چه باید کرد؟ 

برای مقابله با بحران خودروهای فرسوده، باید اقدامات جدی و هماهنگی میان نهادهای مختلف صورت گیرد. راه‌حل‌های پیشنهادی عبارتند از:

توسعه سیستم حمل‌ونقل عمومی: جایگزینی خودروهای شخصی با وسایل حمل‌ونقل عمومی پیشرفته و پاک، یکی از راه‌حل‌های پایدار است. توسعه مترو، اتوبوس‌های برقی و تاکسی‌های هیبریدی می‌تواند نقش کلیدی در کاهش آلودگی داشته باشد.

 ارائه مشوق‌های مالی: دولت باید تسهیلات مالی مناسب، نظیر وام‌های کم‌بهره و تخفیف‌های ویژه برای خرید خودروهای جدید یا برقی ارائه دهد. همچنین می‌توان مالیات سنگین‌تری برخودروهای فرسوده وضع کرد.

اجرای قوانین سخت‌گیرانه‌تر: منع تردد خودروهای فرسوده در مناطق مرکزی شهر و افزایش نظارت بر معاینه فنی می‌تواند تاثیر فوری داشته باشد.

 توسعه فناوری و بومی‌سازی تولید خودروهای برقی: سرمایه‌گذاری در تولید خودروهای برقی و هیبریدی می‌تواند نیاز به جایگزینی خودروهای فرسوده را با هزینه کمتر تأمین کند. مهم‌تر از همه تامین جایگاه شارژ خودروهای برقی.

خودروهای فرسوده، همچنان به عنوان یکی از عوامل اصلی آلودگی هوای تهران، نه تنها سلامت مردم را به خطر می‌اندازند، بلکه هزینه‌های هنگفتی را بر اقتصاد و جامعه تحمیل می‌کنند. مقابله با این بحران نیازمند اقدام فوری، سرمایه‌گذاری‌های کلان و همکاری دولت، بخش خصوصی و شهروندان است. تهران، به‌عنوان پایتخت، نباید قربانی ناکارآمدی‌های مدیریتی و سیاست‌های ناکافی شود؛ چرا که آلودگی هوا، مرزی نمی‌شناسد و آینده‌ای تاریک برای همه رقم می‌زند.